Tsunami legislacyjne w sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju

Agnieszka Oleksyn-Wajda
radca prawny, dyrektor MBA ESG Uczelni Łazarskiego © Prawa zastrzeżone

Teraz Środowisko: Ostatnie miesiące obfitowały w zmiany prawne i nowe wytyczne wokół raportowania pozafinansowego. Które z nich były najistotniejsze?

Agnieszka Oleksyn-Wajda: Patrząc na zmiany legislacyjne z perspektywy ostatnich 12 miesięcy, można śmiało stwierdzić, że nastąpiło prawdziwe tsunami regulacyjne w kontekście transformacji ekologicznej, której kluczowym narzędziem jest sprawozdawczość zrównoważonego rozwoju.

Od 2024 r. dyrektywa CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) nakłada obowiązek przygotowania w regulacjach krajowych ram prawnych dla sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju, zastępując dotychczasowe raportowanie niefinansowe. Nowe przepisy obejmują znacznie szerszy zakres podmiotów, w tym małe i średnie przedsiębiorstwa, które wcześniej nie były w ten sposób zobowiązane. Docelowo dyrektywa CSRD obejmie około 50 tys. firm, podczas gdy poprzednia dyrektywa NFRD (Non-Financial Reporting Directive) dotyczyła ponad 11 tys. przedsiębiorstw.

Pod rządami NFRD firmy mogły wybierać standardy sprawozdawczości, co prowadziło do różnorodności raportów i trudności w porównywaniu danych między firmami. Odpowiadając na ten problem, dyrektywa CSRD wprowadza obowiązek stosowania jednolitych europejskich standardów sprawozdawczości ESRS (European Sustainability Reporting Standards), co ma na celu poprawę jakości, przejrzystości i porównywalności informacji. Ogólne standardy ESRS zostały już opublikowane, jednak wciąż trwają prace nad standardami dla małych i średnich przedsiębiorstw, zarówno notowanych na giełdzie (ESRS LSME), jak i nienotowanych (ESRS VSME), a także nad standardami sektorowymi.

31 maja 2024 r. EFRAG opublikował pierwsze trzy dokumenty zawierające wytyczne dotyczące wdrażania ESRS, odzwierciedlające wyniki opinii publicznych: ocena istotności EFRAG IG1, łańcuch wartości EFRAG IG 2 i punkty danych EFRAG IG 3 ESRS. Publikacje te były dostępne do publicznego wglądu od 22 grudnia 2023 r. do 2 lutego 2024 r. Poruszane w nich tematy, to najtrudniejsze aspekty wdrażania ESRS. Wytyczne dotyczące badania istotności (IG1) pomagają firmom określić, które informacje są najważniejsze do raportowania, uwzględniając zasady podwójnej istotności i rolę interesariuszy. Dokument dotyczący łańcucha wartości (IG2) wyjaśnia, jak przedsiębiorstwa powinny raportować dane obejmujące całość swojej działalności, w tym operacje własne oraz działania partnerów biznesowych. Zawiera również mapę wymogów ujawnieniowych, która pomaga firmom zrozumieć, jakie informacje muszą pozyskiwać z całego łańcucha wartości. Trzeci dokument (IG3) to szczegółowe zestawienie punktów danych wymaganych przez standardy ESRS, co umożliwia firmom upewnienie się, że ich raporty zawierają wszystkie niezbędne informacje. Te wytyczne, choć szczegółowe, mają na celu uproszczenie i standaryzację procesu raportowania, co ułatwia firmom tworzenie spójnych i przejrzystych raportów zrównoważonego rozwoju.

Dyrektywa CSRD jest obecnie wdrażana do polskiego porządku prawnego poprzez nowelizację ustawy o rachunkowości, nad którą trwają prace legislacyjne.

24 maja 2024 r. Rada Unii Europejskiej przyjęła również CSDDD (Corporate Sustainability Due Diligence Directive), która nakłada obowiązek należytej staranności w zakresie zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw. CSDDD dotyczy przedsiębiorstw z krajów UE oraz spoza jej granic, które zatrudniają ponad 1000 pracowników i mają globalne obroty przekraczające 450 milionów EUR. Firmy objęte dyrektywą CSDDD będą musiały uwzględniać kwestie należytej staranności w swoich działaniach oraz w całym łańcuchu wartości.

TŚ: W kontekście sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju nie można pominąć regulacji dotyczących eliminacji tzw. greenwashingu.

AOW: Także tutaj w ostatnich miesiącach wprowadzono szereg istotnych zmian.

Po pierwsze, w lutym 2024 r. przyjęto Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/825, która zmienia dyrektywy 2005/29/WE i 2011/83/UE. Jej celem jest wzmocnienie pozycji konsumentów w procesie transformacji ekologicznej poprzez lepszą ochronę przed nieuczciwymi praktykami oraz zapewnienie bardziej transparentnych informacji. Dyrektywa ta zwiększa odpowiedzialność przedsiębiorstw za przekazywane konsumentom informacje, eliminując wprowadzające w błąd praktyki marketingowe.

Po drugie, w kwietniu 2024 r. Parlament Europejski zaakceptował treść rozporządzenia ustanawiającego ramy wymogów dotyczących ekoprojektowania, które wprowadza tzw. cyfrowy paszport produktu. To innowacyjne narzędzie ma na celu zapewnienie konsumentom dostępu do klarownych i pełnych informacji o ekologicznych aspektach produktów. Cyfrowy paszport produktu będzie zawierał dane dotyczące całego cyklu życia produktu, co ma ułatwić podejmowanie świadomych decyzji zakupowych.

Po trzecie, w marcu 2024 r. Parlament Europejski przyjął stanowisko w sprawie nowych przepisów dotyczących oświadczeń ekologicznych. Proces legislacyjny związany z tą dyrektywą będzie kontynuowany również po wyborach do Parlamentu Europejskiego.

Te regulacje stanowią jedynie część szerokiego wachlarza przepisów odnoszących się do sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju. Ich celem jest wprowadzenie kompleksowego podejścia do odpowiedzialności środowiskowej i społecznej przedsiębiorstw, które obejmuje cały łańcuch wartości, skuteczną komunikację oraz konkretne działania podejmowane w ramach transformacji ekologicznej.

TŚ: Czego taka dynamika zmian wymaga od kadr zarządzających firmami zobowiązanymi do raportowania?

AOW: Oznacza ona szereg nowych wyzwań. Menedżerowie muszą wykazać się umiejętnością ciągłej nauki oraz gotowością do transformacji procesów. Kluczowe jest zbieranie i analizowanie danych, a także bieżące śledzenie i interpretowanie nowych regulacji.

Czytaj też: Temat Miesiąca: Środowiskowe aspekty ESG 2023

Jednymi z fundamentalnych wymagań są zmiana myślenia i integracja czynników ESG w strategiach biznesowych. Inspirując się myślą socjologa i futurologa Alvina Tofflera, warto zauważyć, że sukces w XXI w. będzie zależał nie od umiejętności posiadanych dziś, ale od zdolności uczenia i przystosowywania się. Menedżerowie muszą być przygotowani na konieczność nieustannego dostosowywania się do zmiennych warunków, a autorefleksja i elastyczność w zarządzaniu staną się kluczowymi kompetencjami. W praktyce oznacza to, że kadry zarządzające muszą inwestować w rozwój kompetencji swoich zespołów, wdrażać nowe technologie wspierające zbieranie i analizę danych oraz tworzyć kultury organizacyjne, które promują innowacyjność, adaptacyjność i zrównoważony rozwój. Tylko w ten sposób będą mogły sprostać wymaganiom współczesnego rynku i regulacji, jednocześnie budując trwałą przewagę konkurencyjną.

TŚ: Co to z kolei oznacza dla prowadzących szkolenia i kierunki studiów w obszarze ESG?

AOW: Prowadzenie szkoleń i kierunków studiów w obszarze ESG wymaga od prowadzących nie tylko bieżącego śledzenia regulacji, ale także ich antycypowania. Z mojej perspektywy kluczowa jest współpraca ze wszystkimi aktorami na rynku – od biznesu, przez organizacje pozarządowe, po administrację. Ta może przybierać różne formy – organizowanie grup roboczych, paneli konferencyjnych czy wspólne opracowywanie zagadnień oraz tworzenie programów szkoleń i studiów. Dobrze przygotowana kadra to fundament sukcesu biznesowego.

Według raportu Polskiego Stowarzyszenia ESG „Raport ESG Szanse i Ryzyka 2024⁽¹⁾”, przedsiębiorstwa, które wdrażają lub przygotowują się do implementacji rozwiązań z zakresu ESG, często napotykają istotne wyzwanie, jakim jest brak dostępu do odpowiednio przeszkolonych i doświadczonych kadr. Raport wskazuje, że jedna trzecia firm ocenia, iż największą barierą w rozwoju ESG są zasoby ludzkie. Ponadto 40% ankietowanych firm identyfikuje utrudniony dostęp do ekspertów i doradców ds. ESG jako kluczowy problem.

Prowadzący szkolenia i studia muszą zatem skupić się na kilku aspektach. Po pierwsze, rozwijaniu programów nauczania, które są elastyczne i aktualizowane w odpowiedzi na zmieniające się regulacje i wymagania rynkowe. Po drugie, angażowanie praktyków z branży do współtworzenia i prowadzenia zajęć, aby studenci mieli dostęp do najnowszych informacji i praktycznych doświadczeń. Dodatkowo istotne jest tworzenie partnerstw między instytucjami edukacyjnymi a firmami i organizacjami branżowymi, co pozwala na lepsze dopasowanie programów do realnych potrzeb biznesu. Partnerstwa mogą obejmować wspólne projekty badawcze, staże dla studentów i wspólne inicjatywy szkoleniowe.

Szczegóły wraz z wymaganiami rekrutacyjnymi TUTAJ: https://ckp.lazarski.pl/mba/master-of-business-administration-mba-esg/

TŚ: W jaki sposób na to tempo zmian odpowiada Uczelnia Łazarskiego w ramach pierwszych w Polsce MBA ESG?

AOW: Kadra tego kierunku liczy ponad 60 wykładowców. To potężna dawka wiedzy od specjalistów i entuzjastów tematu. Współpracujemy z renomowanymi partnerami, pionierami w dziedzinie ESG i transformacji zrównoważonego rozwoju. Jednym z naszych kluczowych partnerów jest Osborne Clarke, międzynarodowa firma prawnicza, dostarczająca na nasz kierunek szeroki wachlarz ekspertów z biur w Warszawie, Londynie i Kolonii. Dzięki temu nasi słuchacze mają możliwość zrozumienia perspektyw różnych rynków i regulacji, a to nieocenione w kontekście globalnych standardów zrównoważonego rozwoju. Osborne Clarke wykracza poza ramy transformacji w Europie, oferując również wiedzę na temat trendów globalnych, w tym tych z rynku amerykańskiego, co stanowi cenne uzupełnienie programu.

Współpraca z UN Global Compact Network Poland wzmacnia nasze programy dzięki ich ogromnemu doświadczeniu w zakresie wspierania biznesu w zrównoważonym rozwoju.

Kolejnymi istotnymi partnerami są Kampania 17 Celów oraz Instytut Innowo, specjalizujące się w transformacji w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym. Dzięki tym partnerstwom nasz program MBA ESG oferuje kompleksowe podejście do edukacji w zakresie zrównoważonego rozwoju, uwzględniając najnowsze trendy i najlepsze praktyki.

TŚ: Kto jest zainteresowany tym kierunkiem, a kto powinien poszukać innych propozycji?

AOW: Kierunek przyciąga szerokie grono profesjonalistów z różnych sektorów gospodarki. To osoby, które łączy wspólna ambicja i dążenie do implementacji zasady zrównoważonego rozwoju. Wśród naszych słuchaczy znajdują się pionierzy, którzy już teraz wpływają na swoje firmy, dzieląc się zdobytą wiedzą i opracowując raporty zgodne z najnowszymi standardami ESG. Są to ludzie gotowi do pełnienia roli liderów rynku, wprowadzając innowacyjne i zrównoważone praktyki w swoich organizacjach.

Zainteresowani tym kierunkiem są przede wszystkim menedżerowie, analitycy finansowi, prawnicy oraz konsultanci, którzy chcą pogłębić swoją wiedzę w zakresie ESG i zrozumieć, jak związane z tym tematem kwestie wpływają na strategię biznesową i operacje przedsiębiorstwa. Program jest również atrakcyjny dla osób na stanowiskach kierowniczych, które pragną lepiej zrozumieć regulacje i standardy ESG, aby efektywnie zarządzać ryzykiem i szansami oscylującymi wokół zrównoważonego rozwoju.

Jednakże program ten może nie być odpowiedni dla osób, które nie są gotowe na intensywne zaangażowanie i naukę w dynamicznie zmieniającym się środowisku. Jeśli ktoś szuka bardziej ogólnych programów MBA bez specjalizacji w ESG, powinien rozważyć inne opcje. Nasz program wymaga gotowości do ciągłego śledzenia najnowszych regulacji, aktywnego uczestnictwa w zajęciach i projektach oraz chęci do wdrażania zdobytej wiedzy w praktyce. To program dla liderów, którzy pragną aktywnie wpływać na swoje organizacje i sektor, w którym działają, dążąc do większej odpowiedzialności społecznej i środowiskowej.

Artykuł powstał we współpracy z Uczelnią Łazarskiego