Ustawa o systemie kaucyjnym. Widmo strat dla gmin

© Lumos sp

[AKTUALIZACJA]: Ustawa o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw została opublikowana 12 września 2023 r.

Cała Polska przygotowuje się do wejścia w życie przepisów o systemie kaucyjnym, ustanowionych na mocy ustawy o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw. Jak pisaliśmy, nowe prawo będzie obowiązywać od 1 stycznia 2025 r. Najważniejsze postanowienia nowelizacji przewidują wprowadzenie oddawanej przy zwrocie opakowań kaucji za jednorazowe butelki plastikowe o pojemności do 3 litrów, wielorazowe butelki szklane o pojemności do 1,5 litra oraz puszki metalowe o pojemności do 1 litra. Zwrot kaucji konsumentowi nie będzie wymagał przedstawienia paragonu. Obowiązek zbierania odpadów spocznie na sklepach o powierzchni handlowej powyżej 200 m2. Mniejsze jednostki handlowe będą mogły przystąpić do systemu dobrowolnie. System kaucyjny nie będzie zarządzany centralnie. Zajmą się tym powołane przez producentów napojów tzw. podmioty reprezentujące. Do ich zadań należeć będzie nadzór nad prawidłowym funkcjonowaniem systemów lokalnych oraz dbałość o osiągnięcie wymaganego poziomu zbiórek. Co do ostatniego zagadnienia, ustawa głosi⁽¹⁾, że w 2025 r. minimalny poziom selektywnej zbiórki opakowań objętych systemem ma osiągnąć 77%. W kolejnych latach ma wzrastać, aż do osiągnięcia 90% w 2029 r.

Czytaj też: System kaucyjny od kuchni, czyli jak będzie wyglądała w Polsce organizacja zbiórki opakowań po napojach

Ustawa zakłada zatem szeroko zakrojone i ambitne zmiany, które mają udoskonalić zasady gospodarki odpadami i realizować wymogi unijnej dyrektywy ws. zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko. Mimo to pewne kwestie pozostają niejasne i budzą niepokój branży odpadowej oraz samorządów. Opublikowane 11 września stanowisko Zespołu Odpadowego UMP⁽²⁾ jest wyrazem tych zmartwień. Organizacja zwraca uwagę, że podpisana ustawa jest rozwiązaniem fragmentarycznym, które nie zmniejsza obowiązków gmin. Może za to zwiększyć koszty prowadzenia gminnych systemów w związku z przekierowaniem części odpadów do systemu kaucyjnego. W rozmowie z Teraz Środowisko koordynator zespołu UMP Tymoteusz Marzec podnosi problem zbyt krótkiego w opinii UMP czasu na wdrożenie systemu kaucyjnego. – Pewne istotne sprawy pozostają nieuregulowane. Istnieje np. zagrożenie odpływu strumienia odpadów z systemu gminnego, przez co poszczególne samorządy mogą mieć problem z utrzymaniem odpowiedniego poziomu recyklingu oraz tej samej, co obecnie wysokości opłaty odpadowej. Zasady raportowania przez podmioty reprezentujące są nieprecyzyjne, a podmioty w praktyce mogą nie przestrzegać podziału administracyjnego na gminy – mówi Marzec. Obawiając się obniżenia poziomu recyklingu, UMP wzywa do skutecznego wliczania odpadów zebranych w ramach systemu kaucyjnego do strumienia gminy, w której produkty w opakowaniach zostały wprowadzone na rynek oraz zagwarantowania, że podmiot zbierający nie mógł uznać ich za odpady powstałe w wyniku prowadzenia działalności gospodarczej. Aby wzmocnić system gospodarowania odpadami komunalnymi, organizacja w swoim stanowisku stwierdza także konieczność zmian w ustawie o utrzymaniu porządku i czystości w gminach.

Potrzebny ROP

Jako główny problem w obecnej sytuacji Tymoteusz Marzec wskazuje brak Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta (ROP). – We współpracy z innymi organizacjami przedstawiliśmy postulaty „sprawiedliwego ROP” ⁽³⁾– opowiada koordynator Zespołu Odpadowego UMP. – Ministerstwo Klimatu i Środowiska początkowo pracowało równocześnie nad nimi oraz nad systemem kaucyjnym. Ostatecznie jednak ROP zabrakło, przez co wciąż nie realizujemy kluczowej dla ochrony środowiska zasady „zanieczyszczający płaci”. Tylko taki system u samych podstaw tworzy bodźce do racjonalnego funkcjonowania gospodarki obiegu zamkniętego. Uchwalenie w pierwszej kolejności systemu kaucyjnego takich bodźców nie zapewnia – uzupełnia.

Pod zasadami sprawiedliwego ROP podpisało się również Stowarzyszenie Polski Recykling⁽⁴⁾. W opublikowanym komunikacie prasowym stowarzyszenie ponawia podejmowany od lat przez branżę odpadową postulat zbieżny ze stanowiskiem Zespołu Odpadowego UMP: systemowi kaucyjnemu musi towarzyszyć Rozszerzona Odpowiedzialność Producenta. –Skorzystamy na tym wszyscy, bo system kaucyjny nie tylko pozwoli osiągnąć europejskie standardy, ale przede wszystkim realnie ograniczy liczbę odpadów wprowadzanych do środowiska i przeniesie koszt za wprowadzane odpady z gmin na producentów – mówi w komunikacie prezes stowarzyszenia Szymon Dziak-Czekan⁽⁵⁾.

Zanim przepisy ustawy o systemie kaucyjnym wejdą w życie, minie jeszcze trochę czasu. Być może do tej pory nastąpi ich modyfikacja w kierunku postulowanym przez UMP oraz Stowarzyszenie Polski Recykling.

Szymon Majewski
Dziennikarz

Więcej treści dotyczących samorządów w zakładce Teraz Samorząd.