Większość awarii sieci wodociągowych ma miejsce przy przyłączach

© toa555

Ograniczanie strat wody jest jednym z najważniejszych zadań przedsiębiorstw wodociągowych, gdyż nie tylko obniża koszty sprzedawanej wody, ale też chroni i tak niewielkie zasoby wodne naszego kraju. Eksploatowane obecnie w Polsce sieci są w większości wykonane z rur z żeliwa szarego lub stali bez odpowiednich powłok zabezpieczających. Powoduje to ich wysoką awaryjność, a w konsekwencji nie tylko przerwy w dostawach wody dla mieszkańców, ale także zwiększenie ryzyka wystąpienia nieszczelności na kolejnych odcinkach i trwałe uszkodzenia w infrastrukturze towarzyszącej.

Nie zawsze (choć często) winny jest człowiek

Awaria w sieci wodociągowej to uszkodzenie przewodu lub uzbrojenia, powodująca brak możliwości całkowitej lub częściowej dostawy wody do odbiorców, która jest podstawą normalnej jej pracy. Powodem jej wystąpienia jest zazwyczaj brak szczelności i przepustowości oraz uszkodzenia mechaniczne uzbrojenia instalacji wodociągowej. Niektórych uwarunkowań (np. różnicy ciśnień⁽¹⁾ pomiędzy ujęciami a odbiorcami lub pomiędzy sieciami rozdzielczymi wykonanymi z różnych materiałów) nie da się wyeliminować całkowicie. O wiele większe zagrożenie stwarzają jednak czynniki zależne od człowieka, takie jak niewłaściwy dobór materiałów, błędne ułożenie przewodów, ich lokalizacja na gruntach nadmiernie nawodnionych lub osiadających, a także niezastosowanie odpowiedniego zagęszczenia gruntu okalającego rury. Niemniej nawet dobrze zaprojektowana i prawidłowo eksploatowana sieć narażona jest na szereg niebezpieczeństw. Jednym z nich jest wzrost oporności hydraulicznej (nazywanej niekiedy zarastaniem rur), która wzrasta na skutek zachodzących procesów fizykochemicznych. W ich wyniku następuje odkładanie się związków chemicznych na wewnętrznych ścianach rur i stopniowe zmniejszenie ich zdolności przepływowych. Aby pokonać narastający opór, zakłady wodociągowe zwykle zwiększają ciśnienie w danej strefie, co skutkuje zwiększeniem liczby awarii w przyszłości.

Powiadomić, znaleźć i naprawić

Do oceny zawodności (awaryjności) liniowej infrastruktury wodociągowej stosuje się najczęściej intensywność uszkodzeń λ(t). Im mniejsza jest intensywność, tym wyższa niezawodność sieci, i odwrotnie. Jednostkowa intensywność uszkodzeń jest wygodnym wskaźnikiem służącym do porównania awaryjności różnych przewodów, np. wykonanych z różnych materiałów, pełniących różne funkcje, ułożonych w różnych warunkach gruntowych i o różnym wieku. Według przeprowadzonych w 2006 r. w Polsce badań⁽²⁾, uzyskano uśrednione wartości tego wskaźnika dla poszczególnych rodzajów sieci. I tak, dla przewodów magistralnych uzyskano wynik 0,16 uszk./km/rok, dla przewodów rozdzielczych 0,46 uszk./km/rok, zaś dla przyłączy wodociągowych aż 0,70 uszk./km rok. Drugim, często pomijanym wskaźnikiem, jest czas od wystąpienia awarii do jej usunięcia. Proces usuwania awarii można podzielić na trzy fazy. Pierwszą jest powiadomienie, czyli czas od momentu zaistnienia wycieku do odebrania zgłoszenia przez przedsiębiorstwo. Drugą fazą jest lokalizacja, czyli czas potrzebny od zgłoszenia awarii do rozpoczęcia naprawy. Faza trzecia, tj. naprawa, to w istocie wyłącznie czas upływający od rozpoczęcia do zakończenia prac w terenie. Zdecydowaną większość (60-90 proc.) usterek udaje się naprawić w ciągu pierwszych ośmiu godzin od jej wykrycia. Niestety, naprawa najpoważniejszych awarii nadal trwać może nawet kilka dni.

Kamil Szydłowski
Dziennikarz, prawnik