Pakiet ma ułatwić europejskim przedsiębiorstwom i konsumentom przestawienie się na taki model gospodarki, w którym zasoby wykorzystuje się w bardziej zrównoważony sposób, a cykl życia produktów jest zamknięty dzięki zwiększeniu recyklingu i ponownego użycia.
Jak zapowiada Komisja Europejska, na tę transformację zostanie przekazane wsparcie finansowe pochodzące z europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych. Obejmie ono 650 mln euro z programu „Horyzont 2020” (program finansowy UE na rzecz badań naukowych i innowacji) oraz 5,5 mld euro z funduszy strukturalnych na gospodarowanie odpadami.
Do działań, które będzie realizować Komisja w trakcie obecnej kadencji, należą m.in. te na rzecz ograniczenia odpadów spożywczych o połowę do roku 2030. W komunikacie Komisji znalazły się również działania zmierzające do opracowania norm środowiskowych dla surowców wtórnych celem zwiększenia zaufania podmiotów gospodarczych na jednolitym rynku. Są tu też środki w ramach planu działań w zakresie Ekoprojektu na lata 2015–2017, którego celem jest zwiększanie efektywności energetycznej produktów, ich trwałości oraz możliwości naprawy i recyklingu.
W komunikacie wspomniano również o zmianie rozporządzenia w sprawie nawozów, tak by uznawanie nawozów organicznych i wytwarzanych z odpadów było łatwiejsze na jednolitym rynku. Mowa jest również o wspieraniu roli składników odżywczych zawartych w bioodpadach w poprawie jakości gleby. Dokument zawiera ponadto strategię dotyczącą tworzyw sztucznych w gospodarce o obiegu zamkniętym odnoszącą się do kwestii recyklingu, biodegradowalności i obecności substancji niebezpiecznych w tworzywach. Komunikat wspomina o zmniejszeniu ilości odpadów w środowisku morskim, ale bez podania konkretnych celów. Znajduje się tu również szereg działań na rzecz powtórnego wykorzystywania wody, w tym wniosek ustawodawczy w sprawie minimalnych wymogów dotyczących powtórnego wykorzystywania ścieków.
Prawnie wiążące cele
Opublikowany dziś pakiet zawiera też prawnie wiążące cele. Wśród zaproponowanych zmian legislacyjnych odnośnie odpadów jest np. wspólny dla wszystkich członków UE cel dotyczący recyklingu odpadów komunalnych na poziomie 65 proc. do roku 2030 czy też wiążący cel ograniczenia składowania odpadów komunalnych do maksymalnie 10 proc. do 2030 r. Znalazł się tu również, wyznaczony na ten sam rok, wspólny dla wszystkich krajów cel dotyczący recyklingu odpadów opakowaniowych na poziomie 75 proc. Zaproponowano też konkretne środki na rzecz promowania ponownego użycia i symbiozy przemysłowej, tj. przemiany produktu ubocznego jednej branży przemysłu w surowiec dla innej branży. Mowa jest tu również o tworzeniu zachęt gospodarczych dla producentów, aby wprowadzali na rynek bardziej ekologiczne produkty i wspierali programy odzysku i recyklingu.
- Dzięki zrewidowaniu obecnego sposobu produkcji, pracy i dokonywania zakupów, możemy stworzyć nowe możliwości - w tym możliwości zatrudnienia. Przyjęty dziś pakiet wyznacza kompleksowe ramy, które faktycznie umożliwiają wprowadzenie zmian oraz określa wiarygodny i ambitny plan gospodarowania odpadami w Europie wraz z działaniami wspierającymi, obejmującymi cały cykl życia produktów. Takie połączenie inteligentnych regulacji i inicjatyw na szczeblu UE ułatwi przedsiębiorstwom i konsumentom, a także władzom krajowym i lokalnym, uczestnictwo w tej transformacji – skomentował Frans Timmermans, pierwszy wiceprzewodniczący zespołu projektowego odpowiedzialny za zrównoważony rozwój.
Pakiet mniej ambitny niż poprzedni
Nowy pakiet unijny został jednak skrytykowany przez Zero Waste Europe i Europejskie Biuro Ochrony Środowiska – obie te organizacje podkreślają, że jest on mniej ambitny niż poprzedni. Zdaniem Zero Waste Europe zaproponowane zmiany legislacyjne i plan działania są niewystarczające, by zapoczątkować tworzenie gospodarki o obiegu zamkniętym. Joan Marc Simon, dyrektor wykonawczy Zero Waste Europe uważa, że pakiet zawiera pozytywne elementy, ale nazywa go „zlepkiem bardzo ogólnikowych wniosków”. Wskazuje, że niektóre zapisy prawne dotyczące odpadów zostały złagodzone. Zero Waste Europe jest krytyczny wobec wniosku legislacyjnego Komisji, gdyż nie ma tu mowy o zapobieganiu powstawaniu odpadów i ich ponownym użyciu. Nie ma w nim też konkretnych celów dotyczących wyeliminowania odpadów żywnościowych ani celów redukcji odpadów w środowisku morskim. Wniosek jest też mniej ambitny niż zeszłoroczny w kwestii selektywnej zbiórki bioodpadów, ponadto obniża cele dotyczące recyklingu.
Z kolei zdaniem Stéphane'a Arditi z Europejskiego Biura Ochrony Środowiska dodanie kilku miłych inicjatyw nie zmienia faktu, że legalnie wiążący trzon tego pakietu, a szczególnie cele dotyczące odpadów, jest znacząco słabszy niż zeszłoroczna propozycja Komisji. Arditi ma na myśli zwłaszcza cele dotyczące recyklingu (65 proc. zamiast zakładanych rok temu 70 proc. jeśli chodzi o odpady komunalne oraz 75 proc. zamiast 80 proc. jeśli chodzi o odpady opakowaniowe). Podkreśla, że w ten sposób więcej odpadów będzie trafiać na składowiska lub do spalarni. - To oznacza utracone możliwości, bo recykling przyczynia się do powstania większej liczby miejsc pracy, wytwarzając jednocześnie mniej emisji niż termiczne unieszkodliwianie czy składowanie odpadów – mówi.
Komisja wzywa teraz Parlament Europejski i Radę do przyjęcia oraz realizacji złożonych w środę wniosków ustawodawczych.
Ewa SzekalskaDziennikarz
