© Parradee
1 października rozpoczyna się okres obowiązywania fazy przejściowej europejskiego mechanizmu dostosowania cen CO2 na granicy CBAM (ang. Carbon Border Adjustment Mechanism), który potrwa do końca 2025 r. Mechanizm będzie obowiązywał w pełni od 2026 r.
CBAM ma być przełomowym instrumentem UE do walki z emisjami dwutlenku węgla (CO2), wygenerowanymi w trakcie tworzenia produktów importowanych do Europy. Mechanizm jest jednym z filarów unijnego pakietu działań Fit for 55, które mają usprawnić i przyśpieszyć działania UE na rzecz ograniczenia emisji CO2 do 2030 r.
CBAM ma wyrównać cenę emisji CO2 między produktami krajowymi a importowanymi. Decydenci UE przekonują, że polityka klimatyczna UE nie zostanie osłabiona przez przeniesienie produkcji do krajów z ograniczonymi normami środowiskowymi lub przez zastąpienie tańszych produktów UE importem o wyższym śladzie węglowym. Komisja Europejska (KE) podkreśla od początku, że CBAM jest środkiem zgodnym z zasadami Światowej Organizacji Handlu (WTO), która zachęca globalny przemysł do stosowania bardziej ekologicznych i zrównoważonych technologii.
- Na poziomie praktycznym CBAM przyczyni się do większej dyskusji na temat szerszego stosowania cen emisji dwutlenku węgla na całym świecie. To kolejny dobry sposób na walkę ze zmianami klimatu – przekonuje Valdis Dombrovskis, unijny komisarz ds. handlu.
Faza przejściowa – test CBAM
Na początku wdrażania mechanizmu przewidziano fazę przejściową, której celem będzie sprawdzenie CBAM w praktyce, co da szansę na usprawnienie mechanizmu przed jego całkowitym wejściem w życie. W fazie przejściowej CBAM będzie miał zastosowanie wyłącznie do importu cementu (CN 2523), żelaza i stali, aluminium, nawozów, energii elektrycznej (CN 2716 00 00) i wodoru. Importerzy będą musieli zgłaszać wielkość importu towarów i emisje gazów cieplarnianych związane z ich produkcją, ale na tym etapie nie będą musieli płacić żadnych opłat za emisje. Firmy zostaną zobligowane do przygotowania danych dotyczących śladu węglowego zaimportowanych towarów w czwartym kwartale 2023 r., a raport stworzony na ich podstawie ma być złożony za pomocą platformy elektronicznej do 31 stycznia 2024 r.
W przypadku naruszeń importerzy muszą liczyć się z sankcjami. Oprócz kar stosowanych przez organy krajowe (np. blokada towarów) zastosowane mogą być kary finansowe oraz możliwość cofnięcia statusu upoważnionego zgłaszającego.
W pierwszym roku obowiązywania CBAM wprowadzono szereg elastycznych rozwiązań, takich jak stosowanie wartości domyślnych do raportowania emisji oraz możliwość korzystania z zasad monitorowania, raportowania i weryfikacji obowiązujących w kraju, gdzie wyprodukowano dany towar. KE będzie udostępniać szczegółowe pisemne wytyczne, internetowe materiały szkoleniowe i seminaria internetowe, arkusze informacyjne dla poszczególnych sektorów oraz listę kontrolną krok po kroku, aby wesprzeć przedsiębiorstwa w rozpoczęciu stosowania mechanizmu przejściowego.
Komisja Europejska podkreśla, że faza przejściowa posłuży jako okres nauki dla wszystkich zainteresowanych stron - importerów, producentów i władz krajowych. Pozwoli to organom unijnym na zebranie użytecznych informacji na temat śladu węglowego w celu dopracowania ostatecznej metodologii. W sierpniu 2023 r. KE przyjęła szczegółowe zasady sprawozdawczości, które będą obowiązywać w okresie przejściowym.
Za nieprawidłowe, niekompletne zaraportowanie lub całkowity brak złożenia raportu państwa członkowskie będą nakładać kary w wysokości od 10 do 50 euro za każdą tonę niezaraportowanych emisji.
Faza właściwa, czyli CBAM na 100%
Po całkowitym wejściu w życie CBAM, czyli w 2026 r. importerzy będą musieli zakupić i umorzyć liczbę "certyfikatów CBAM", odpowiadających emisji gazów cieplarnianych wygenerowanych przez importowane towary. Ponadto, przedsiębiorcy będą musieli przedstawiać roczne raporty.
Co to oznacza dla firm? Z pewnością dodatkowe obowiązki, związane ze sprawozdawczością oraz ustaleniem poziomu emisji własnych produktów, co rodzi wyzwania w kwestii zakresu oraz sposobu liczenia śladu węglowego. Tylko podmioty zarejestrowane jako „upoważnieni zgłaszający” będą mogły importować do krajów UE podmioty objęte CBAM.
Czytaj też: Podatek graniczny od emisji w Fit for 55 – zapowiedź KE, która już wywołała chińską dezaprobatę
Mechanizm od początku wzbudza kontrowersje, w szczególności w branży przemysłowej, także w Polsce. Wejście w życie przepisów będzie miało znaczący wpływ na łańcuchy dostaw w całej Unii Europejskiej. W sierpniu br. Polska zaskarżyła do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej kolejne dwa unijne akty prawne dotyczące kwestii emisji CO2, wśród których znalazło się rozporządzenie w sprawie CBAM.
Patrycja RapackaRedaktor
