CSIRE nadchodzi wielkimi krokami – szansa dla rynku energii i OZE

Linia wysokiego napięcia
© Artur Henryk

W ubiegłym roku 2 lutego w Dzienniku Ustaw pojawiło się rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska w sprawie procesów rynku energii⁽¹⁾. Jest to akt wykonawczy do ustawy z dnia 20 maja 2021 r. Prawo energetyczne, dotyczącej OIRE/CSIRE i wprowadzenia w Polsce systemu inteligentnego opomiarowania. Samo rozporządzenie daje podwaliny do wdrożenia CSIRE, który będzie prowadzony przez Operatora Informacji Rynku Energii (OIRE) – w Polsce będą nim Polskie Sieci Elektroenergetyczne (PSE).

Głównym zadaniem CSIRE będzie przetwarzanie danych o rynku energii elektrycznej w dobie rozwoju energetyki rozproszonej. System będzie służył operatorom, ale też odbiorcom. Umożliwi on m.in. sprawny dostęp do informacji o posiadanych umowach, zużyciu energii i ofertach rynkowych, czy szybszą zmianę sprzedawcy. Co najważniejsze, informacje mają być odpowiednio chronione i udostępniane tylko uprawnionym odbiorcom. CSIRE zacznie działa 1 lipca 2024 r. Na początku kwietnia br. prezes Urzędu Regulacji Energetyki zatwierdził „Instrukcję Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej” (IRiESP-OIRE)⁽²⁾.

CSIRE a wytwórcy OZE

Tomasz Bendlewski, dyrektor pionu energetyki i gazownictwa w Asseco Poland, wyjaśnia w komentarzu dla Teraz-Środowisko.pl, że wdrożenie CSIRE wpłynie na rynek OZE, choć sami producenci energii nie muszą się specjalnie przygotowywać do integracji z tym systemem.

- W zasadzie rozwiązanie to nie przewiduje, że będą oni ponosili odpowiedzialność za procesy wymiany informacji. Ustandaryzowane, ujednolicone i lepsze jakościowo dane, które będą udostępniane z CSIRE, powinny usprawnić bilansowanie handlowe (np. w POB-ach) oraz poprawić przejrzystość i szybkość realizacji wzajemnych rozliczeń – wskazuje.

Wyjaśnia, że wraz z uruchomieniem systemu podmioty uprawnione (w tym OZE) uzyskają dostęp do wiarygodnych danych, co pozwoli na stosowanie bardziej zaawansowanej analityki, co będzie miało pozytywny wpływ na jakość prognozowania.

- Nowy system umożliwi szersze wykorzystanie zaawansowanych rozwiązań informatycznych do optymalizacji i zarządzania procesami produkcyjnymi – dodaje.

Szansa na rozwój nowych rozwiązań

Bendlewski zwraca uwagę na powiązanie CSIRE z możliwością rozwoju szeroko pojmowanego rynku OZE.

- Dopiero uruchomienie tego systemu pozwala na praktyczne wdrożenie koncepcji prosumenta wirtualnego, co powinno pobudzić rynek sprzedawców i wytwórców energii. Innym czynnikiem wpływającym na rozwój rynku OZE będzie możliwość rozliczania magazynów energii lub energii odzyskiwanej. Istotną rolę odgrywa także stworzenie lepszych warunków dla podmiotów OZE do występowania dodatkowo w roli Agregatora Zasobów (np. usług DSR) – wyjaśnia.

W jego ocenie CSIRE może i powinno pełnić rolę katalizatora rozwoju OZE w kierunku budowy nowych, lokalnych rynków energetycznych.

- Rozwiązanie to może bazować na klastrach czy wspólnotach energetycznych – dodaje.

Z kolei Bartosz Kwiatkowski, starszy analityk systemowy w E.ON Polska podkreśla, że CSIRE umożliwi precyzyjniejszą wycenę kosztów produkcji energii elektrycznej w konkretnych przedziałach 15- minutowych.

- Obecnie dla prosumentów rozliczanych metodą net-billing cena wyznaczana jest w okresach miesięcznych, przez co cena ta uwzględnia średnie wartości generacji i kosztów. W przypadku 15-minutowych danych można przewidzieć, że w przypadku dużej generacji OZE (wiatrowej i słonecznej) i nadpodaży energii dojdzie do wyznaczenia bardzo niskich cen energii w tych okresach i na odwrót - w okresach, gdy tej mocy nie ma ze źródeł OZE, cena energii będzie znacznie wyższa. Zmiana ta może być impulsem do rozpowszechnienia instalacji magazynów energii przy źródłach OZE, które skompensują te różnice – podkreśla.

Uruchomienie CSIRE, łącznie z instalacją liczników zdalnego odczytu daje szereg korzyści i możliwości świadczenia i rozliczania nowych usług systemowych i energetycznych – podkreśla.

Okiem prawnika – skorzysta cały sektor. Pojawi się rynek popytowy

Anna Eliszewska, radca prawny i partner w MGS LAW Kancelarii Radców Prawnych, podkreśla, że CSIRE będzie miało fundamentalny wpływ na cały rynek elektroenergetyczny.

- Nie da się ukryć, że świadomość uczestników rynku detalicznego nadal jest w fazie rozwoju i - w mojej ocenie – stosunkowo wczesnej – podkreśla.

Odbiorcy energii będą mieli realną możliwość kontroli nad swoim zużyciem oraz jego optymalizacji pod względem kosztowym. Dodaje, że dziś takich narzędzi na rynku brakuje, a w dłuższej perspektywie mogą one faktycznie zaktywizować stronę popytową rynku energetycznego.

- Praktyczna możliwość skorzystania z mechanizmu zaprojektowanego dla prosumenta wirtualnego może na nowo obudzić ten segment rynku OZE. Wejście w życie przepisów o prosumencie wirtualnym niesie więc dla rynku dużo szans, ale jest równie istotnym wyzwaniem dla OSD i sprzedawców. Nie jest tajemnicą, że przepisy już na etapie konsultacji budziły sporo praktycznych wątpliwości i na przestrzeni najbliższych miesięcy potrzeba ich rozwiązania będzie tylko nabierać na znaczeniu – wyjaśnia.

Radczyni podkreśla, że pierwszym istotnym testem będzie proces migracji danych do CSIRE. Nie ma jednak wątpliwości, że bez CSIRE nie pojawi się szereg mechanizmów, które będą niezbędne do dalszego rozwoju rynku detalicznego w Polsce, np. umowy z ceną dynamiczną.

Nie jest idealnie

Dr inż. Tomasz Kowalak z Instytutu Energetyki Odnawialnej w rozmowie z Teraz-Środowisko.pl wskazuje, że CSIRE w kształcie nadanym w regulacjach „rozmija się z potrzebami rynku energetycznego rozumianego jako środowisko wdrażania polityki klimatycznej, rozwoju OZE pogodozależnych i prosumeryzmu, a większość korzyści wiązanych z CSIRE będzie martwa”.

- Powyższa teza jest pochodną niechęci operatorów do udostępniania danych lub braku wcześniejszego opomiarowana sieci (zwłaszcza niskich napięć), co czyni odbiorców energii pasywnymi konsumentami, pozbawionymi dostępu do informacji i mającymi małe pole manewru w konfrontacji z monopolem energetycznym i wysokimi cenami energii. W szczególności należy zwrócić uwagę na dwie niekorzystne cechy zaproponowanego najpierw w ustawie, a potem w koncepcji CSIRE rozwiązania – wyjaśnia.

Po pierwsze, jak wyjaśnia dr Kowalak, okres pozyskiwania danych pomiarowych za pośrednictwem OSD liczony jest w dziesiątkach godzin. Jest to dynamika ułatwiająca „prowadzenie rozliczeń ex post, ale w żadnym razie nie pozwalająca na wykorzystanie danych pomiarowych do bieżącego zarządzania pracą rozproszonego zasobu źródeł wytwórczych, DSM i magazynów energii, w szczególności efektywnego świadczenia z tego zasobu usług systemowych”.

Czytaj: Bariery rozwoju OZE – energetyka upatruje szanse w cable poolingu i magazynach energii

- Potrzeba w tym zakresie jest zdefiniowana w Rozporządzeniu PE i Rady 2019/943 oraz Dyrektywie 2019/944 i jest określona na 15 minut (okres bilansowania systemu elektroenergetycznego). Ustawa Prawo energetyczne w tym zakresie jest też w kolizji z przepisami Rozporządzenia 2019/944 obowiązującymi wprost w krajowym porządku prawnym od 1 stycznia 2020 r. – wyjaśnia.

Po drugie, migracja danych z zasobów OSD i sprzedawców do CSIRE nie obejmuje historii poboru poszczególnych odbiorców. Jak dodaje, odbiorcy na niskim napięciu w grupach z kontrolą poboru mocy oraz na napięciu średnim i wysokim praktycznie mają już liczniki profilowe.

- W związku z zaniechaniem wykorzystania tych informacji samo uruchomienie CSIRE nie będzie stanowiło ułatwienia dla użytkowników systemu odnośnie dostępu do ich danych historycznych, niezbędnego, by np. zdefiniować strategie prosumenckie, w tym inwestycyjne. Ta historia będzie dopiero budowana na poziomie CSIRE i udostępniana w miarę upływu czasu od daty uruchomienia CSIRE – wyjaśnia.

W ocenie eksperta IEO CSIRE wdrażany zgodnie z uchwaloną ustawą będzie nadal jedynie „udoskonalonym elektronicznym inkasentem, chroniącym jednostronnie interes operatorów energetyki wielkoskalowej, a nie rozwiązaniem rynkowym służącym do poprawy efektywności i obniżenia cen energii dla odbiorców”.

- Koncepcja jest oparta na rozwiązaniach technicznych sprzed dekady, z pominięciem dokonanego w tym okresie postępu technologicznego, w szczególności w zakresie transmisji danych i zarządzania zasobami big data – przekonuje dr Kowalak.

Patrycja Rapacka
Redaktor