Wszyscy zastanawiamy się, dlaczego tak drogo płacimy za energię elektryczną (a od stycznia 2022 r. zapłacimy jeszcze więcej) i co można z tym zrobić? Eksperci Fundacji Instrat obliczyli, że dzięki przełączeniu energetyki na odnawialne źródła energii (OZE) w portfelach polskich rodzin w latach 2030-2040 zostałoby 500-780 zł rocznie więcej, niż gdyby zużywały one prąd produkowany z węgla. Szczegółowa analiza tematu jest przedmiotem najnowszego raportu Fundacji Instrat nt. „Brakujący element układanki. Rozważania o bezpieczeństwie energetycznym”. Autorami raportu są Paweł Czyżak, Adrianna Wrona i Michał Borkowski. Jest to ostatnia z cyklu publikacji dotyczących bezpieczeństwa energetycznego kraju. Wcześniejsze analizy: „Droga do celu. Odejście od węgla w polskiej elektroenergetyce” oraz „Co po węglu? Potencjał OZE w Polsce” stanowią publikacje komplementarne.
Czytaj: Polska może poradzić sobie bez węgla szybciej, niż PEP2040 wskazuje
Jak wskazują autorzy raportu, bezpieczeństwo energetyczne, definiowane jako nieprzerwana dostępność energii po przystępnej cenie, jest podstawą sprawnego funkcjonowania światowych gospodarek. Ma być podstawą dobrobytu obywateli, rozwoju państwa oraz wzrostu konkurencyjności przemysłu i firm na globalnych rynkach. - W tym momencie ceny prądu są rekordowo wysokie, a biorąc pod uwagę ogólnoeuropejski kryzys, nie będziemy mogli ratować się importem energii, jak to było w latach ubiegłych – przekonuje Paweł Czyżak.
Czy mamy alternatywę? Tak, OZE
Raport zestawia scenariusz podnoszący ambicje rozwoju OZE z rządową Polityką Energetyczną Polski do 2040 r. (PEP2040), która zakłada jedynie 32 proc. OZE w miksie energetycznym Ambitne tempo rozwoju OZE zaproponowane przez Instrat to ponad 70 proc. udziału OZE w produkcji energii elektrycznej w 2030 r., co jest osiągalne i w dodatku zgodne z unijnymi celami klimatycznymi. – Polska ma ogromny potencjał rozwoju OZE, a nasze szacunku są oparte o dokładną analizę czynników społecznych i środowiskowych. Przyjęliśmy konserwatywne podejście, mianowicie wykluczaliśmy wszystkie oczywiste lokalizacje takie jak parki narodowe, tereny chronione przyrodniczo, ale też te lokalizacje, które naruszałyby prawa mieszkańców do krajobrazu, braliśmy pod uwagę klasę gleb itd. Mimo to wyszło nam, że moglibyśmy osiągnąć moc 44 GW z wiatraków na lądzie, 79 GW z fotowoltaiki na dachach i na gruncie, oraz 32 GW z wiatraków na morzu – wskazuje Paweł Czyżak.
Jednocześnie autorzy nie pozostawiają złudzeń, że ambitne tempo rozwoju OZE będzie wymagało zwiększenia wydatków na infrastrukturę sieciową oraz poniesienia dodatkowych kosztów systemowych. W latach 2021-2040, inwestycje w sieci dystrybucyjne muszą wzrosnąć ze 180 mld zł w scenariuszu bazowym (czyli zgodnym z założeniami PEP2040) do 238 mld zł w scenariuszu Instrat. Inwestycje w sieci przesyłowe są w scenariuszu Instrat o 10 mld zł wyższe niż w scenariuszu PEP2040.
- Nie obciąży to jednak budżetów domowych, ponieważ większy wpływ na taryfy będą miały w najbliższych latach ogromne koszty utrzymania energetyki węglowej i gazowej zgodnie z rządowymi planami. Wzrost kosztów systemowych jest z nawiązką wynagradzany zdecydowanie niższymi kosztami energii z OZE - argumentuje Paweł Czyżak.
Zagrożone bezpieczeństwo dostaw
W raporcie czytamy również, że realizacja PEP2040 oznacza wysokie ceny energii, a także ryzyko blackoutu, który zresztą został uwzględniony w rządowej strategii. W latach 30. Tego wieku w scenariuszu PEP2040 występuje bowiem potencjalna luka w bilansie mocy związana z wyłączaniem z eksploatacji przestarzałych bloków węglowych przy jednoczesnej stagnacji OZE.
- Jakiekolwiek opóźnienia w budowie elektrowni jądrowej i realizacji inwestycji gazowych doprowadzą do niedoborów mocy. Tylko dynamiczny rozwój OZE pozwoli na wypełnienie tej luki - przekonuje Adrianna Wrona.
Wbrew obawom, zmienność produkcji energii z odnawialnych źródeł nie stanowi zagrożenia dla bilansowania Krajowego Systemu Elektroenergetycznego. Przy zaproponowanej przez Instrat strukturze miksu energetycznego nie występują momenty zupełnego braku produkcji energii z wiatru i słońca. Co więcej, te dwa rodzaje OZE mogłyby samodzielnie pokryć całość zapotrzebowania na energię elektryczną przez 47 proc. czasu w roku.
Zielony miks nie zwiększy także importu energii - w 2040 r. jego wolumen wręcz spadnie - niemal o połowę względem wartości z 2020 r. Według obliczeń ekspertów Instratu, tylko w ciągu 44 godzin w roku chwilowy import netto przekroczy obecnie notowane szczyty, a maksymalne obciążenie łączy transgranicznych utrzyma się na obecnym poziomie. W scenariuszu Instrat, w bilansowaniu systemu elektroenergetycznego pomagają także bloki węglowe, uruchamiane co prawda sporadycznie, ale pozwalające na ograniczenie inwestycji w potencjalnie nierentowne nowe elektrownie gazowe.
Jak wyjść z impasu?
Eksperci Instrat przygotowali zestaw rekomendacji, które pozwolą uchronić konsumentów przed dotkliwymi skutkami pro-węglowej polityki rządu. By zapewnić bezpieczeństwo energetyczne i przeciwdziałać wysokim cenom energii, należy zapewnić m.in. natychmiastowe odblokowanie rozwoju energetyki wiatrowej na lądzie, terminową realizację morskich farm wiatrowych, stabilny wzrost mocy zainstalowanej w fotowoltaice, zachęty dla rozwoju magazynów energii oraz wsparcie finansowe dla operatorów sieci dystrybucyjnych i przesyłowej (np. ze środków unijnych). Konieczne jest również zaktualizowanie PEP2040 i KPEiK (Krajowego Planu na rzecz Energii i Klimatu), uwzględniając aktualne realia ekonomiczne, dostępny potencjał OZE i trendy rynkowe, oraz unijne cele klimatyczne.
Czytaj: Wielkopolska Wschodnia przeciera szlaki i wstępuje do Powering Past Coal Alliance
Artykuł powstał we współpracy z Fundacją Instrat
