Nadchodzi zielony przewrót w unijnym świecie finansów

Parlament Europejski przyjął w czwartek kryteria dla zrównoważonej środowiskowo działalności gospodarczej. Odgórnie zdefiniowana systematyka przeznaczona dla inwestorów została stworzona ze względu na zwrot w kierunku Europejskiego Zielonego Ładu, by doprecyzować które działania w istocie są „zielone”.

Komisja Europejska (KE) szacuje, że Europa potrzebuje dodatkowych 260 mld euro rocznie na dodatkowe inwestycje, aby osiągnąć cele klimatyczno-energetyczne na 2030 rok. Stąd trwające od wielu miesięcy przygotowania, które zwieńczone zostały wspomnianym rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje, zmieniające rozporządzenie (UE) 2019/2088⁽¹⁾. - Taksonomia dla zrównoważonych inwestycji jest prawdopodobnie najważniejszym osiągnięciem w dziedzinie finansów od czasów rachunkowości. Będzie to zmiana zasad gry w walce ze zmianami klimatu - oceniła w czwartek główna negocjatorka tego projektu z komisji środowiska PE, europosłanka Sirpa Pietikainen.

Heksalog świata finansów

Kryteria bazują na sześciu celach środowiskowych, zgodnych z wcześniejszymi zapowiedziami:

1. łagodzenie zmian klimatu (unikanie / redukcja emisji gazów cieplarnianych lub zwiększenie pochłaniania gazów cieplarnianych),
2. adaptacja do zmian klimatu (ograniczenie lub zapobieganie niekorzystnemu wpływowi na obecny lub oczekiwany przyszły klimat lub ryzyka takiego niekorzystnego wpływu),
3. zrównoważone wykorzystywanie i ochrona zasobów wodnych i morskich,
4. przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym (koncentracja na ponownym wykorzystaniu i recyklingu zasobów),
5. zapobieganie zanieczyszczeniu i kontrola zanieczyszczenia,
6. ochrona i odbudowa bioróżnorodności i ekosystemów.

Działalność może zostać określona jako zrównoważona środowiskowo, jeśli przyczynia się do jednego z powyższych celów, równocześnie „nie czyniąc poważnych szkód” pozostałym. Cele póki co są ogólne, ale KE wypracuje kryteria techniczne co do ich spełnienia. Dla pierwszych dwóch celów – do końca tego roku, dla pozostałych – do końca 2021 r.

Sama zasada „nie czyń poważnych szkód” (tłumaczenie oficjalne, ang. do no significant harm), która zostanie dokładniej zdefiniowana przez KE, ma gwarantować, że działalność gospodarcza powodująca m.in. więcej szkód niż korzyści dla środowiska nie będzie mogła zostać uznana za zrównoważoną. Zrównoważone przedsiębiorstwa, jak stanowi art. 18 rozporządzenia, powinny również przestrzegać praw człowieka i praw pracowniczych.

Nic się nie ukryje, będą raporty

Co istotne, zgodnie z komunikatem PE, uczestnicy rynków finansowych sprzedający produkty finansowe i duże firmy zatrudniające ponad 500 pracowników będą musiały ujawnić, w jaki sposób i w jakim stopniu ich działania przyczyniają się do realizacji celów środowiskowych. - Polskim przedsiębiorcom i instytucjom finansowym przyjdzie się wkrótce zmierzyć z wyzwaniami, jakie niesie ze sobą ujawnianie ryzyk oraz szans związanych ze zmianą klimatu czy wyznaczanie mierzalnych celów w zakresie zrównoważonego rozwoju i finansowania. Zgodnie z unijną taksonomią, obowiązek ujawniania tych danych będzie wprowadzony w sektorze finansowym od 31 grudnia 2021 r., a w pozostałych sektorach w 2022 roku – komentuje w opinii dla Teraz Środowisko Rafał Rudzki, Partner Associate Sustainability Consulting Central Europe w Deloitte.

- Przyjęte dziś rozporządzenie w sprawie systematyki [taksonomii – przyp. red.] stanowi kamień milowy w naszej zielonej agendzie. Tworzy ono pierwszy na świecie system klasyfikacji działalności gospodarczej zgodnej z zasadami zrównoważonego rozwoju, a to zapewni prawdziwy impuls dla zrównoważonych inwestycji - oświadczył z kolei cytowany w komunikacie wiceszef Komisji Europejskiej odpowiedzialny za stabilność finansową, usługi finansowe i unię rynków kapitałowych Valdis Dombrovskis.

Kto zdecyduje o wytycznych? KE zaprasza ekspertów

W ramach ww. rozporządzenia (art. 20) KE ustanawia specjalną platformę, która będzie jej organem doradczym i m.in. wypracuje szczegóły techniczne dla realizacji poszczególnych celów. Co więcej, będzie prowadzić sprawozdania co do „tendencji w przepływach kapitału w kierunku zrównoważonych inwestycji”. Platforma ds. zrównoważonego finansowania jest otwarta na uczestnictwo szerokiego gremium ekspertów ze świata nauki i finansów i z pewnością obejmie przedstawicieli: Europejskiej Agencji Środowiska, Europejskich Urzędów Nadzoru, Europejskiego Banku Inwestycyjnego, Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego, a także Agencji Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Jak podaje Polska Agencja Prasowa, KE opublikowała zaproszenie do składania wniosków o członkostwo w platformie ds. zrównoważonego finansowania⁽²⁾.

Losy węgla przesądzone

- Wszystkie produkty finansowe, aspirujące do bycia zrównoważonymi, będą musiały dowieść, że spełniają ostre i ambitne kryteria UE. Prawo obejmuje również mandat Komisji do definiowania działalności szkodliwej dla środowiska. Stopniowe wycofywanie takiej działalności i inwestycji jest istotne w osiągnięciu neutralności klimatycznej i wspieraniu działalności zdekarbonizowanej – stwierdził europoseł Bas Eickhout, cytowany w komunikacie PE.

Zgodnie z nowym prawem działalność sprzeczna z celem neutralności klimatycznej, ale uznana za niezbędną w przejściu do gospodarki zeroemisyjnej, będzie określana jako "przejściowa" (ang. transition lub enabling activities). Emisja GHG z takiego rodzaju działalności powinna być jak najniższa i odpowiadać najlepszym osiągnięciom w danym sektorze. Jak czytamy, „techniczne kryteria kwalifikacji (…) zapewniają, by działalność w zakresie wytwarzania energii elektrycznej z użyciem stałych paliw kopalnych, nie kwalifikowała się jako zrównoważona środowiskowo działalność gospodarcza". Anglojęzyczny komunikat PE⁽³⁾ precyzuje, że stałe paliwa kopalne, takie jak węgiel, są wykluczone, ale gaz czy atom mogą być zaliczone do technologii przejściowych. W wersji polskiej tej adnotacji brak.

Co dalej?

Czwartkowe głosowanie było końcowym etapem prac nad rozporządzeniem. Dokument wejdzie w życie bezpośrednio, bez potrzeby implementacji, 20 dni po jego publikacji w Dzienniku Urzędowym UE. Zaraz po opublikowaniu pojawi się także w bazie aktów prawnych Teraz Środowisko.

Czytaj: Zielone pranie mózgu: nie daj się zwieść

Marta Wierzbowska-Kujda
Redaktor naczelna, sozolog