ONZ uznaje zdrowe środowisko za prawo człowieka

General Assembly Meets on Peacebuilding and Human Rights
© UN

28 lipca 2022 r. Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych (ang. UN General Assembly) przyjęło Rezolucję uznającą prawo do zdrowego środowiska. - Uznając, że zmiany klimatu i degradacja środowiska są jednymi z najpilniejszych zagrożeń dla przyszłości ludzkości, rezolucja wzywa państwa do wzmożenia wysiłków na rzecz „czystego, zdrowego i zrównoważonego środowiska” – czytamy na stronie UNEP⁽¹⁾ (Program Narodów Zjednoczonych ds. Ochrony Środowiska, z ang. United Nations Environment Programme).

Katalog praw człowieka ewoluuje

- Powszechna Deklaracja Praw Człowieka - przyjęta w 1948 r. - jest filarem działań Organizacji Narodów Zjednoczonych oraz inspiracją dla wszystkich, walczących o przestrzeganie jej zapisów. Deklaracja w żaden sposób nie odnosi się do kwestii środowiskowych, dlatego tak ważne jest przyjęcie przez Zgromadzenie Ogólne ONZ tej Rezolucji – komentuje Maria Andrzejewska, dyrektor generalna Centrum UNEP/GRID-Warszawa.

Łukasz Ostas, prawnik w kancelarii GESSEL i członek zespołu GESSEL for Climate wskazuje, że Rezolucja potwierdza, że „katalog praw człowieka ewoluuje i stanowi odzwierciedlenie aktualnych potrzeb społecznych”.

Nie można zmusić państw do podjęcia działań określonych w rezolucji

Rezolucja nie jest dokumentem prawnie wiążącym. Oznacza to, że 193 państwa członkowskie ONZ nie muszą z chwilą obecną dostosowywać do niej swoich krajowych przepisów.

- Rezolucja jest dokumentem, zawierającym postanowienia, na podstawie których społeczność międzynarodowa ustanawia normy i sposób ich wdrażania. Rezolucje są rekomendacjami, mają wartość moralnego prawa, jednak na ich podstawie nie można zmusić państw do podjęcia określonych w nich działań. Wielokrotnie stanowią wstęp do dalszych działań, mających na celu wprowadzenie prawnie wiążących rozwiązań np. umów międzynarodowych czy konwencji – wyjaśnia Izabella Woźnicka, adwokat i wykładowca, cytowana w informacji prasowej WWF Polska.

Znaczenie rezolucji jest więc takie, że może ona skłonić państwa do zagwarantowania prawa do zdrowego środowiska w swoich konstytucjach i traktatach, a działaczom środowiskowym daje oręż do kwestionowania destrukcyjnych ekologicznie polityk i projektów.

– W rezolucji odniesiono się do trzech największych zagrożeń, z którymi mierzy się teraz ludzkość: zmiany klimatu, zanieczyszczenia środowiska i utraty różnorodności biologicznej, określanych mianem kryzysu planetarnego. Przeciwdziałanie temu kryzysowi powinno być priorytetem działań naszego rządu. Fale upałów, pożary, z którymi zmagała się Europa, czy susza coraz dotkliwiej pokazują nam, że czasu na podjęcie odpowiedzialnych kroków jest coraz mniej – podkreśla Marcin Kowalczyk, starszy specjalista ds. polityki klimatycznej w WWF Polska.

Łukasz Ostas nie spodziewa się, aby przyjęta rezolucja miała stanowić przyczynek do zmian w polskim prawie. Zwraca jednak uwagę na jej możliwy wpływ na postępowania klimatyczne. - Niewątpliwie zmiany klimatu są jednym z największych wyzwań, przed jakimi stoi obecnie ludzkość i dobrze, że zdecydowana większość państw ONZ to dostrzega⁽²⁾. Rezolucja może stanowić istotny argument mobilizujący władze publiczne do podjęcia bardziej aktywnych działań na rzecz ochrony klimatu – uważa.

„Nikt nie może odebrać nam natury, czystego powietrza i wody ani stabilnego klimatu”

W wielu komentarzach powtarza się myśl, że przyjęcie tej rezolucji jest momentem przełomowym dla ludzi i planety. Choćby przez wysłanie jasnego komunikatu.

- Ta rezolucja wysyła wiadomość, że nikt nie może odebrać nam natury, czystego powietrza i wody ani stabilnego klimatu – przynajmniej nie bez walki – powiedziała Inger Andersen, dyrektor wykonawczy UNEP.

Czytaj: Kryzys środowiskowy zagraża podstawowym prawom człowieka

- Żyjemy w czasach zmiany klimatu, utraty gatunków i ogromnej degradacji ekosystemów, co zagraża naszemu bezpieczeństwu, a wręcz możliwości przetrwania. Dostęp do bezpiecznego, czystego, zdrowego i trwale dostępnego środowiska jest niezbędny do pełnego korzystania z szerokiej gamy praw człowieka, w tym prawa do życia, zdrowia, żywności, wody i rozwoju. To właśnie zapewnia nam przyjęta 28 lica 2022 r. Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ – konkluduje Maria Andrzejewska.

Dominika Adamska
Sekretarz redakcji, geograf