O odrzucenie skargi nadzwyczajnej Prokuratora Generalnego dotyczącej głośnej sprawy zadośćuczynienia za smog wniósł do Sądu Najwyższego RPO Marcin Wiącek. Jednocześnie chce on, aby SN zajął się problemem, czy dopuszczalna jest skarga nadzwyczajna "w interesie Skarbu Państwa".
Stanowisko RPO
- Tak jak skarga konstytucyjna stanowi środek ochrony wolności i praw jednostki przed niekonstytucyjnymi przepisami prawa, skarga nadzwyczajna jest środkiem służącym ochronie tych wolności i praw przed niekonstytucyjnymi orzeczeniami sądów. Zasadne zdaje się zatem pytanie, czy skarga nadzwyczajna może zostać w ogóle wniesiona „w interesie” podmiotu, któremu konstytucyjne wolności i prawa nie przysługują; a jeżeli tak, to w jakich warunkach - wywodzi Rzecznik Praw Obywatelskich.
Tymczasem - jak dodaje RPO - "na gruncie niniejszej sprawy nabiera to szczególnego znaczenia, bo skargę wniesiono w interesie takiego podmiotu - Skarbu Państwa". - Nie ulega bowiem wątpliwości, że Skarb Państwa nie jest podmiotem konstytucyjnych wolności i praw - podkreślił Rzecznik.
Chodzi o głośny proces, który za smog zalegający nad miastem wytoczył państwu mieszkaniec Rybnika. Po długiej batalii prawnej - sprawa oparła się także o SN - finalnie w prawomocnym rozstrzygnięciu mężczyzna uzyskał 30 tys. zł zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych z powodu zanieczyszczonego powietrza. O uchylenie takiego rozstrzygnięcia wniósł zaś już w tym roku Prokurator Generalny w skierowanej do SN skardze nadzwyczajnej.
We wtorek Biuro RPO poinformowało, iż Rzecznik - który wspierał powoda na kolejnych etapach tej sprawy - wniósł do SN o odrzucenie tej skargi PG. Zasugerował też sądowi ewentualność skierowania pytania prawnego do poszerzonego składu SN, o to czy skarga nadzwyczajna w takich sprawach w ogóle jest możliwa, gdyż - jak podkreślono na stronie Biura RPO - to prawna "instytucja dla obywatela, a nie państwa".
- Rzecznik stoi na stanowisku, że jakkolwiek nie można wykluczyć wniesienia skargi nadzwyczajnej w interesie Skarbu Państwa, (...) to warunkiem jej skutecznego wniesienia jest w takim przypadku wykazanie przez skarżącego (...), że wskutek naruszenia interesu majątkowego Skarbu Państwa doznały uszczerbku prawa i wolności jednostki - podkreślił RPO.
Smog w Rybniku. Proces wytoczony przez mieszkańca
W 2015 r. mieszkaniec Rybnika wniósł do sądu o 50 tys. zł zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych z powodu zanieczyszczenia powietrza w mieście. Pozwani zostali Skarb Państwa - Minister Środowiska oraz Minister Energii – o naruszenie prawa do: zdrowia, ochrony życia prywatnego i mieszkania, swobodnego przemieszczania się i życia w czystym środowisku.
Czytaj: Smogowi liderzy 2021. Coroczny ranking PAS
Powód wskazywał m.in., że w okresie jesienno-zimowym nie może wietrzyć domu, musi zatykać klatki wentylacyjne oraz uszczelniać drzwi w stosunkowo nowym budynku; korzysta też z oczyszczacza powietrza, co rodzi koszty, nie może wychodzić z domu na spacery z rodziną z dziećmi, nie może uprawiać sportu, mimo że jest aktywny fizycznie, a w okresie ferii zimowych w mieście nie było ani jednego dnia, w którym normy pyłu nie były przekroczone.
W 2018 r. Sąd Rejonowy w Rybniku oddalił powództwo. Przyznał, że powietrze w mieście jest często zanieczyszczone, ale nie można tego uznać za naruszenie dobra osobistego w postaci zdrowia. Prawa do życia w czystym środowisku sąd nie uznał za dobro osobiste podlegające ochronie. Wskazał też, że prawo do swobodnego przemieszczania się nie zostało naruszone, ponieważ z Rybnika można się wyprowadzić.
Apelacja od tamtego wyroku wpłynęła do Sądu Okręgowego w Gliwicach. SO rozpatrując tę sprawę w II instancji skierował zaś na kanwie tej sprawy pytanie do Sądu Najwyższego. Zapytał, czy prawo do życia w czystym środowisku i oddychania powietrzem spełniającym standardy, stanowi dobro osobiste.
W maju zeszłego roku SN odpowiadając na tamto zagadnienie uznał, że "prawo do życia w czystym środowisku nie jest dobrem osobistym". Jednocześnie jednak w podjętej uchwale wskazał, iż ochronie - jako dobra osobiste - podlegają zdrowie, wolność, prywatność, do naruszenia których może prowadzić naruszenie standardów jakości powietrza określonych w przepisach prawa.
Po udzieleniu odpowiedzi przez SN, w grudniu zeszłego roku, SO w Gliwicach zmienił wyrok sądu rejonowego i uznał, że państwo naruszyło dobra osobiste mieszkańca Rybnika z powodu zanieczyszczenia powietrza oraz zasądził dla niego 30 tys. zł.
W ocenie Prokuratora Generalnego gliwicki sąd w sprawie oparł się na subiektywnych odczuciach powoda. Dlatego "zgłoszone przez powoda roszczenie jest bezzasadne, a co najmniej nieudowodnione". PG wnosił do SN o uchylenie wyroku i oddalenie powództwa w tym zakresie. Sprawa tej skargi nadzwyczajnej oczekuje na rozstrzygnięcie.
Instytucja skargi nadzwyczajnej
Instytucja skargi nadzwyczajnej została wprowadzona ustawą o SN, która weszła w życie w kwietniu 2018 r. Obecnie skargi takie mogą dotyczyć prawomocnych wyroków zapadłych nawet w końcu lat 90. Skargi te rozpatruje Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych SN. (PAP)
Więcej treści dotyczących samorządów w zakładce Teraz Samorząd.
