RPO: opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi nie zawsze sprawiedliwe, MKiŚ: pracujemy nad tym

© jirsak

Ministerstwo Klimatu i Środowiska (MKiŚ) pracuje nad „sprawnym i sprawiedliwym” naliczaniem opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Wynika tak z odpowiedzi wiceministry Anity Sowińskiej, która odniosła się do pisma Rzecznika Praw Obywatelskich (RPO) podnoszącego problem zastrzeżeń wobec istniejących opłat.

Jak czytamy w skierowanym przez rzecznika Marcina Wiącka do ministra klimatu i środowiska Pauliny Hennig-Kloski piśmie o znaku V.7204.35.2015.ŁK z 3 kwietnia br.⁽¹⁾, mieszkańcy od lat zwracają się do RPO w sprawie niewspółmierności opłat ponoszonych na rzecz gmin za gospodarowanie odpadami komunalnymi do faktycznie wytwarzanych przez nich odpadów. Skargi te wiążą się z zapisami ustawy z 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, która przekazała gminom obowiązek organizacji odbioru odpadów komunalnych. Rzecznik przyznaje, że zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej władze krajowe mają pełne prawo do ustanowienia daniny publicznej na zagospodarowanie odpadów komunalnych ustalanej w oparciu o potencjał do wytwarzania odpadów. – Równie jednak niewątpliwym jest to, że wprowadzenie tego rodzaju daniny publicznej nie może prowadzić do sytuacji, w których niektórzy wytwórcy odpadów komunalnych będą ponosić finansowe odium zagospodarowania odpadów w stopniu „oczywiście nieproporcjonalnym” w stosunku do objętości lub rodzaju odpadów, które mogą wytwarzać – czytamy w piśmie.

Czytaj też: RPO: Ludzi nie stać na obowiązkowe przyłączenia do kanalizacji

W ocenie rzecznika taka sytuacja byłaby niezgodna z naczelną zasadą gospodarki odpadami, tj. zasadą „zanieczyszczający płaci”. Metodą, która w przekonaniu urzędu najlepiej realizuje tę zasadę jest uzależnienie wysokości opłaty od liczby mieszkańców danej nieruchomości; powiązanie jej z zużyciem wody, powierzchnią lokalu czy gospodarstwem domowym prowadzi do nieproporcjonalnego obciążenia niektórych uczestników systemu. Ustawa z 2011 r. w niewielkim stopniu odnosi się do tego problemu, a gminom pozostawiono wolną rękę w realizacji wymogów wynikających z prawa unijnego (tj. realizacji zasady „zanieczyszczający płaci”). Efekty często okazują się niezadowalające dla mieszkańców. - Skargi, jakie wpływają do RPO, wskazują, że proste (bez kryteriów różnicujących wysokość opłat) stosowanie przez gminy metod od zużycia wody, od powierzchni lokalu, czy od gospodarstwa domowego nie należy do rzadkości. Znacząca może być skala przypadków oczywiście niesprawiedliwego obciążania opłatami niektórych uczestników systemu – stwierdza rzecznik. Problem ma dotyczyć zwłaszcza osób zamieszkujących jednoosobowe gospodarstwa domowe, obciążanych tak samo jak kilkuosobowe rodziny. Jak zwraca uwagę RPO, art. 6j ust. 3f ustawy z 2011 r., który wyznacza górny limit opłaty opartej o zużycie wody, ma „ograniczoną skuteczność” w przypadku zabudowy wielorodzinnej, w których obowiązek daninowy spoczywa na wspólnotach i spółdzielniach mieszkaniowych.

Czytaj też: Ozdoba: pracujemy nad zwiększeniem realności zasady „zanieczyszczający płaci”

Sowińska: trwają prace

Pod opublikowaną 8 maja br. odpowiedzią z resortu klimatu i środowiska⁽²⁾ (poproszonego przez RPO o odniesienie się do sprawy) podpisana jest wiceministra Anita Sowińska. Przedstawicielka MKiŚ zapewnia o pracach prowadzonych w ministerstwie nad rozwiązaniem problemu wspólnie z przedstawicielami samorządów i ekspertami w ramach Zespołu doradczego do spraw systemowych rozwiązań w zakresie gospodarki odpadami. Jak informuje Sowińska, w zakres ostatnich prac zespołu weszło wprowadzenie rozwiązań umożliwiającym gminom sprawniejsze weryfikowanie informacji o liczbie osób zamieszkujących daną nieruchomość, tak aby łatwiej stosować to kryterium przy wyznaczaniu wysokości opłaty.

Kolejnym wyjściem naprzeciw oczekiwaniom społecznym ma być również przyjęta nowelizacja ustawy o utrzymaniu porządku i czystości w gminach, która umożliwia odejście od odpowiedzialności zbiorowej za niespełnienie obowiązku selektywnej zbiórki odpadów w budynkach wielolokalowych. Resort, pisze wiceministra, angażuje się we wdrażanie przepisów realizujących zasadę „zanieczyszczający płaci”, w tym w zakresie przyszłej Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta. – Ponadto, Ministerstwo bierze również udział w pracach mających na celu transformację gospodarki Polski na gospodarkę o obiegu zamkniętym (GOZ), tak aby w pierwszej kolejności zapobiec powstawaniu odpadów, dzięki czemu obniżeniu ulegną koszty gospodarowania odpadami – brzmi podsumowanie odpowiedzi.

Szymon Majewski
Dziennikarz