Pilnie wprowadzić ROP. Apel o przyjęcie ustawy

© Unia Metropolii Polskich

Poza Unią Metropolii Polskich o pilnym wdrożeniu systemu Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta mówią takie organizacje jak Związek Miast Polskich, Krajowa Izba Gospodarki Odpadami, Związek Gmin Wiejskich Rzeczpospolitej Polskiej, Rada RIPOK, czy Stowarzyszenie Polski Recykling czy Polskie Stowarzyszenie Zero Waste. Sygnatariusze apelu domagają się wprowadzenia rozwiązań, które sprawią, że wprowadzający na rynek zaczną ponosić odpowiedzialność finansową (a także organizacyjną) za wytworzone przez siebie odpady. Jak stwierdziła reprezentująca UMP dyrektor Wydziału Gospodarki Komunalnej w Gdańsku, Olga Goitowska, finansowa odpowiedzialność za koszty związane z zagospodarowaniem opakowań jest w Polsce w całości ponoszona przez mieszkańców. – (…) Spotykamy się dzisiaj po to, abyśmy zaprzestali finansować branżę producencką i ostatecznie mogli wdrożyć Rozszerzoną Odpowiedzialność Producenta. W jaki sposób? Apelujemy o jak najszybsze wdrożenie opłaty opakowaniowej, która w sposób bardzo wymierny przysporzy się środowisku oraz społeczeństwu – na konferencji prasowej 26 marca br. mówiła Goitowska.

Czytaj też: ROP na dwa tempa, segregacja BiR i mapa drogowa dla porzuconych odpadów niebezpiecznych

Uniknąć wzrostu opłat

Jak stwierdzają sygnatariusze, podstawą funkcjonowania ROP powinny być gminne systemy gospodarki odpadami, wsparte odpowiednim finansowaniem, które pozwoli uniknąć wzrostu opłat dla mieszkańców lub doprowadzić do ich obniżenia. ROP, czytamy w apelu, musi spełniać minimalne wymagania wymienione w art. 8a zrewidowanej w 2018 r. Ramowej Dyrektywy Odpadowej. Narzuca on m.in. określanie celów zgodnie z hierarchią postępowania odpadami, zapewnienie systemu sprawozdawczego gromadzącego dane o produktach wprowadzanych do obrotu, jasne wskazanie zasięgu geograficznego, produktowego i materiałowego czy wprowadzenie mechanizmów samokontroli. Kolejne regulacje, które musi uwzględnić nowy system, to procedowane rozporządzenie PPWR, komplementarne przepisy o systemie kaucyjnym, a także o zbieraniu odpadów niebezpiecznych. – Celem wszystkich powyższych elementów jest doprowadzenie do poddawania recyklingowi jak największej ilości odpadów surowcowych, a co za tym idzie możliwości uzyskania wymaganych ustawowo poziomów recyklingu przez Polskę i wszystkich uczestników systemu, nie tylko gminy – piszą autorzy.

Ekomodulacja

Sygnatariusze apelu proponują konkretne cechy systemu. Jego prawną podstawą powinna stać się nowa ustawa zamiast nowelizacji dotychczasowych. Wprowadzający produkty w opakowaniach mają zostać zobowiązani do pokrycia pełnych kosztów zbiórki, transportu, przygotowania i recyklingu odpadów, a także pokrycie kosztów edukacji ekologicznej i sprawozdawczości nt. odpadów poddawanych recyklingowi. Brak wykonania obowiązków recyklingu skutkowałby ponoszeniem opłaty produktowej. „Dobrze skonstruowany” moduł sprawozdawczości ma objąć ewidencję gminnych systemów gospodarowania odpadami komunalnymi, ewidencję sporządzaną przez organizacje odpowiedzialności producentów i podmioty reprezentujące, a także organizacje samorządu gospodarczego. Opłaty wnoszone przez przedsiębiorców powinny być kształtowane tzw. ekomodulacją, a więc zależeć od rodzaju opakowania i być „naliczane dla wszystkich opakowań (w tym objętych systemem kaucyjnym) wprowadzanych do obrotu i skalkulowane tak, aby zapewnić pełne finansowanie kosztów zbiórki i zagospodarowania tych odpadów”. Co do systemu kaucyjnego, powinien funkcjonować w ramach ROP, z kolei organizacje odpowiedzialności producentów mają wziąć odpowiedzialność za odpady opakowaniowe powstałe poza systemem gminnym. Opakowania po środkach niebezpiecznych oraz środkach ochrony roślin to z kolei, według sygnatariuszy, domyślna domena organizacji samorządów gospodarczych.

Czytaj też: System kaucyjny bez ROP to przepis na problemy. W 2025 r. ten drugi powinien kosztować 4 mld zł

Funkcję regulatora systemu, który będzie sprawował nad nim nadzór, obejmie Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy. Opłaty wnoszone przez wprowadzających na rynek do urzędów marszałkowskich będzie rozliczał i dystrybuował operator, którym zostanie Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Recyklerzy problematycznych i tworzących dodatkowe koszty odpadów będą mogli korzystać z dopłat oferowanych w ramach aukcji przez operatora. – Uwzględnienie powyższych założeń w ostatecznym projekcie ustawy może przyczynić się nie tylko do osiągnięcia celu prawno-ekonomicznego, ale przede wszystkim także środowiskowego – czytamy w apelu.

Bodziec dla producentów

Maciej Kiełbus z kancelarii prawnej Ziemski&Partners wyjaśnia w rozmowie z Teraz Środowisko, że rolą dobrze zaprojektowanego systemu ROP jest przeniesienie na producentów odpowiedzialności za jakość wprowadzanych na rynek produktów w kontekście odpadowego etapu ich cyklu życia. – Od „rewolucji odpadowej” z 2011 r. gminy są odpowiedzialne za realizację poziomów recyklingu, ale nie mają żadnego wpływu na to, co trafia w ich ręce. Nawet odpady zebrane prawidłowo pod względem formalnym mogą nie pozwalać na spełnienie wymogów, ponieważ nie nadają się do recyklingu. ROP ma niwelować ten problem, motywując wprowadzających do zapewnienia odpowiednich cech towarów, a także zmniejszenia ich liczby – tłumaczy ekspert. Narzucone przez system koszty będą stymulować odpowiednie zachowania po stronie wprowadzających. – Kiedy producent ponosi koszty zebrania, transportu i zagospodarowania powstałych odpadów, zastanowi się czy z punktu widzenia jego procesów produkcyjnych i celów biznesowych wszystkie elementy produktów, które zostają odpadami, są na pewno niezbędne. Dobrym przykładem jest pasta do zębów, która, przechowywana w tubce, może się znakomicie obejść bez dodatkowego opakowania czy folii – kontynuuje Kiełbus. Systemy gminne, jak stwierdza przedstawiciel Ziemski&Partners, są obecnie oderwane od czynników ilościowych, tymczasem ROP, także poprzez uwzględnienie opłat w cenach produktów, ma obciążać tych, którzy wytwarzają najwięcej odpadów.

- Opowiadamy się za wejściem w życie Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta wraz z systemem kaucyjnym 1 stycznia 2025 r. – mówi nam jedna z sygnatariuszek apelu, prezeska Polskiego Stowarzyszenia Zero Waste Joanna Kądziołka. Według stowarzyszenia ustawa powinna zawierać również zapisy dotyczące minimalnej ilości recyklatu, co zwiększy rynkowe zapotrzebowanie na surowce wtórne. Jak zauważa nasza rozmówczyni, z logistycznego punktu widzenia wprowadzenie ROP wcale nie musi być trudne. – System kaucyjny wymaga stworzenia całej infrastruktury, ale ROP opiera się przede wszystkim na przepływach finansowych, które powinny trafiać do gmin. Producenci powinni zacząć ponosić odpowiedzialność za to, co wprowadzają na rynek. W przyszłym miesiącu odbędzie się dotyczące ROP spotkanie w Ministerstwie Klimatu i Środowiska; jako strona społeczna chcielibyśmy poznać wtedy konkretne propozycje na temat procedowania projektu – podsumowuje Kądziołka.

Szymon Majewski
Dziennikarz

Więcej treści dotyczących samorządów w zakładce Teraz Samorząd.