Rozporządzenie PPWR wynegocjowane, ale czy wejdzie w życie? UE kontra odpady opakowaniowe

© Kubista

Wspólne stanowisko obu unijnych instytucji ogłoszono wieczorem 4 marca br. Wypracowane porozumienie to kolejny krok w procesie legislacyjnym zmierzającym do rewizji rozporządzenia o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (ang. Packaging and Packaging Waste Regulation). Jak relacjonowaliśmy na łamach Teraz Środowisko, projekt nowych przepisów dążących do zmniejszenia ilości odpadów opakowaniowych wyszedł z Komisji Europejskiej w listopadzie 2022 r., po czym na etapie głosowania w Europarlamencie w listopadzie ub.r. został uzupełniony o propozycję szczegółowych celów redukcyjnych dla odpadów z tworzyw sztucznych. W następnym miesiącu podejście ogólne do planowanej regulacji przyjęła Rada UE. Część ustalonych zapisów wzbudzała niepokój organizacji prośrodowiskowych, które mówiły m.in. o wprowadzonych wyjątkach od celów redukcyjnych oraz niebezpieczeństwie zwiększonej eksploatacji ekosystemów wskutek zwiększonej produkcji opakowań z tektury i papieru.

Czytaj też: Zakaz czy ekomodulacja? Dwugłos w sprawie jednorazowych opakowań z papieru

Za 16 lat o 15% odpadów mniej niż w 2018 r.

Według komunikatu przedstawionego przez Parlament Europejski po przyjęciu porozumienia, rozporządzenie ma zmniejszyć oddziaływanie odpadów opakowaniowych na środowisko, wprowadzając wymogi dotyczące recyklingu, ograniczając do minimum zawartość szkodliwych substancji, usprawniając selektywną zbiórkę i ograniczając liczbę niepotrzebnych opakowań. Stanowisko podtrzymuje kluczowe propozycje Komisji w zakresie celów redukcji ilości odpadów, których do 2030 r. ma być o 5% mniej, do 2035 r. o 10%, a do 2040 r. o 15%, z rokiem 2018 jako punktem odniesienia. Wszystkie opakowania będą musiały posiadać zdolność do recyklingu, z wyjątkami dla takich materiałów jak lekkie drewno, tekstylia, ceramika czy porcelana. Podtrzymano cele minimalnej zawartości recyklatu w opakowaniach plastikowych, ze zwolnieniem dla opakowań kompostowalnych i tych, w których zawartość tworzyw sztucznych wynosi mniej niż 5%. Implementacja celów na rok 2030 (które wymieniliśmy w tym artykule) zostanie oceniona przez Komisję, która następnie oszacuje wykonalność celów na rok 2040. Trzy lata po wejściu w życie rozporządzenia KE oceni również stan rozwoju technologicznego opakowań z bioplastiku i ustanowi wymogi dotyczące jego zawartości.

Zakaz wiecznych chemikaliów i ponowne użycie

Porozumienie wprowadza zakaz używania tak zwanych „wiecznych chemikaliów” (związków odpornych na rozkład - substancji perfluoroalkilowych) w opakowaniach na żywność. W celu ograniczenia zbędnych opakowań maksymalny wskaźnik pustej przestrzeni w opakowaniach transportowych czy wykorzystywanych w handlu e-commerce ma wynosić 50%; producenci oraz importerzy będą musieli minimalizować wagę i objętość opakowań. Od 1 stycznia 2030 r. zakazane będą jednorazowe opakowania z tworzyw sztucznych, takie jak torebki na nieprzetworzone świeże owoce i warzywa, miniaturowe opakowania na produkty toaletowe czy małe opakowania na żywność wykorzystywane w gastronomii (np. do podawania przypraw lub sosów). Z rynku znikną także torebki o wadze poniżej 15 mikronów.

Rozporządzenie wzmocni ponowne użycie butelek na napoje, które (z wyłączeniem butelek na mleko, wina oraz „łatwo psujące się” napoje) do 2030 r. będzie musiało wynosić co najmniej 10%. Ponowne użycie będzie też dotyczyć większości opakowań transportowych i wykorzystywanych przy sprzedaży oraz opakowań zbiorczych; zasadnicze wyłączenie przewidziano dla opakowań z kartonu. Państwom członkowskim pozostawiono możliwość pięcioletniego zwolnienia z celów ponownego użycia, pod warunkiem przekraczania o 5 punktów procentowych celów recyklingu na 2025 r. czy sukcesów w zapobieganiu powstawaniu odpadów. Zwolnienia dotyczą też mikroprzedsiębiorców.

Co z gastronomią?

Konsumenci kupujący jedzenie na wynos będą mogli korzystać z własnych opakowań. Do 2030 r. firmy sprzedające taką żywność powinny oferować co najmniej 10% swoich produktów w opakowaniach wielokrotnego użytku. Państwa członkowskie mają zachęcać restauracje, bary i inne placówki gastronomiczne do podawania konsumentom wody z kranu w opakowaniach wielokrotnego użytku. Aby w 2029 r. osiągnąć cel selektywnej zbiórki jednorazowych butelek plastikowych i metalowych opakowań na napoje na poziomie 90%, państwa członkowskie będą musiały wprowadzić systemy kaucyjne. Te z państw, które w 2026 r. osiągną ponad 80% selektywnej zbiórki i przedstawią własną strategię osiągnięcia celu 90%, zostaną zwolnione z tego obowiązku.

Czytaj też: 34% opakowań z papieru i tektury. Ilościowe dane o gospodarce opakowaniami w 2021 r. od IOŚ-PIB

Czy PPWR przetrwa?

Jak informuje Rada, wypracowane porozumienie musi zostać potwierdzone przez reprezentantów państw członkowskich w Komitecie Stałych Przedstawicieli oraz europarlamentarnej komisji ds. środowiska (Envi). Następnie rozporządzenie zostanie jeszcze raz przyjęte przez Radę i PE, a po publikacji w Dzienniku Ustaw UE wejdzie w życie. Czy możemy być stuprocentowo pewni tego scenariusza? Według analityka rynku opakowań i recyklingu Waldemara Sobańskiego przyszłość PPWR wcale nie jest przesądzona. – Po zakończeniu trilogu rozporządzenie jest na dobrej drodze, by w określonym czasie zacząć obowiązywać, nie zapominajmy jednak, że będą się jeszcze toczyć kolejne negocjacje. W moim przekonaniu istnieje spore prawdopodobieństwo, że kilka kluczowych państw UE – Niemcy, Włochy, a może i Polska – nie poprą rozporządzenia, które nie zostanie przyjęte do końca obecnej kadencji Komisji i Parlamentu. Zupełnie niedawno podobny los spotkał dyrektywę w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju – w rozmowie z Teraz Środowisko mówi ekspert. Jak twierdzi Sobański, może się tak stać, ponieważ w wynegocjowanym kształcie rozporządzenie godzi w pozycję producentów opakowań plastikowych. – PPWR to wielka przegrana przemysłu tworzyw sztucznych; wprowadzone ograniczenia dotykają go w największym stopniu. Interesy producentów opakowań papierowych zostały należycie zabezpieczone, a jeśli chodzi o szkło i metal, zmienia się niewiele. Przemysł tworzyw sztucznych poniósł natomiast niewątpliwą porażkę, którą może teraz starać się odwrócić – ocenia.

Nasz rozmówca ma na myśli takie zapisy jak zakaz stosowania opakowań plastikowych na świeże owoce i warzywa, czy ograniczenia dotyczące branży HoReCa. Ewentualne odrzucenie PPWR ma poskutkować negatywnymi konsekwencjami dla branży recyklingu, która mogłaby skorzystać na rozporządzeniu, m.in. ze względu na zapisy o wymaganej minimalnej ilości recyklatu w opakowaniach. – Nieprzyjęcie nowej legislacji będzie niosło negatywne konsekwencje dla recyklerów tworzyw sztucznych. Wygranym za to jest przemysł papierniczy, w którego przypadku jedyne realne ograniczenia dotyczą opakowań nasączonych „wiecznymi chemikaliami”. Tymczasem opakowania papierowe wcale nie są środowiskowo lepsze od tych z tworzyw sztucznych; zarówno jeśli chodzi o związaną z pozyskiwaniem surowca eksploatację zasobów leśnych, jak i recykling, który w przypadku papieru kończy się na maksymalnie trzech cyklach – komentuje Waldemar Sobański.

Wesprzeć recyklerów

Ekspert uważa, że rozporządzenie PPWR jest potrzebne. – Gospodarki Unii Europejskiej produkują za dużo odpadów; przywiązujemy za małą wagę do zmniejszenia ich liczby, neutralizacji oraz zamykania obiegu surowcowego. Rozwiązania prawne w tym kierunku są konieczne, m.in. ze względu na recyklerów, którzy są obecnie pozostawieni grze rynkowej i ze względu na rozmiar swojej branży nie mają możliwości skutecznego lobbowania we własnym interesie na taką skalę jak duże gałęzie przemysłu. Musimy starać się zmieniać świadomość społeczną, robić wszystko, by odpadów było jak najmniej, równocześnie wspierając recykling, który potrzebuje większego wsparcia niż obecnie – podsumowuje Sobański.

Szymon Majewski
Dziennikarz