Świat polubił systemy kaucyjne. Przegląd globalnych nastrojów z ostatniego dwudziestolecia

© Jezper

Systemy kaucyjne o których w najnowszej publikacji pisze organizacja promująca koncepcję gospodarki o obiegu zamkniętym⁽¹⁾, obejmują już 473 miliony ludzi i występują lub są planowane w różnych częściach naszej planety. W listopadzie 2023 r. zorganizowana metoda zbiórki selektywnej zadebiutowała w tak odmiennych miejscach jak Rumunia i australijski stan Wiktoria, do których odpowiednio w styczniu i lutym br. dołączyły Węgry oraz Irlandia. Pochód systemów kaucyjnych nie zatrzymuje się w Europie; do końca 2024 r. mają się one pojawić w australijskiej Tasmanii, indyjskim Goa, a także w Urugwaju. W 2025 r. grono rozszerzy się o Austrię, Polskę, Singapur i Turcję. Państwa członkowskie UE, które jeszcze nie zdecydowały się na wdrożenie systemów kaucyjnych, prawdopodobnie zostaną do tego zobowiązane na mocy unijnego rozporządzenia PPWR, które do 2029 r. zakłada osiągnięcie selektywnej zbiórki jednorazowych butelek plastikowych i metalowych puszek na poziomie 90%.

Czytaj też: Raport Reloop. Wpływ systemów kaucyjnych na sprzedaż napojów

20 lat badań

„Szczęśliwie, istnieje silna fala społecznego poparcia dla systemów kaucyjnych” – pisze Reloop i przytacza potwierdzające tę tezę dane. Badania, które przywołuje organizacja, obejmują lata 2003-2023 i pochodzą z 29 obszarów o różnych systemach prawnych (ang. jurisdictions). 108 przeprowadzonych ankiet wykazało poparcie dla wprowadzania nowych systemów kaucyjnych na średnim poziomie 80,6%. W przypadku poparcia dla istniejących systemów (34 ankiety) wynosiło ono średnio 84,2%, z kolei za rozszerzeniem systemów (41 ankiet) optowało średnio 79,2% respondentów. Możemy zapoznać się także z bardziej szczegółowymi informacjami o nastrojach w poszczególnych państwach i regionach. Jeśli chodzi o Europę, wprowadzenie nowego systemu cieszyło się rekordową popularnością w Rumunii - w 2020 r. sięgnęła tam 96% (wynik z tego samego roku dla Polski był niższy o jeden punkt procentowy). Masowa sympatia dla systemów kaucyjnych występowała również w państwach, które zdążyły się już z nimi zaznajomić. W 2019 r. poparcie dla istniejącego rozwiązania deklarowało 98% Litwinów, a dwa lata później za rozszerzeniem go na kolejne rodzaje opakowań opowiedziało się 90% respondentów z Holandii.

Co słychać za morzami

Przytoczone przez Reloop dane pokazują również poziom poparcia dla systemów kaucyjnych  po drugiej stronie Atlantyku. Wprowadzenie systemu w 2022 r. poparło 84% respondentów z amerykańskiego stanu Iowa, natomiast pięć lat wcześniej z już istniejącym systemem sympatyzowało 97% badanych z Oregonu. W 2021 r. za rozszerzeniem systemu optowało 83% ankietowanych z Vermontu. Informacje dotyczą też północnego sąsiada USA. Nieco starsze, bo pochodzące z 2006 r. wyniki mówią nam o 75% poparcia dla nowego systemu w kanadyjskiej prowincji Ontario (w 2023 r. 76% badanych z Ontario poparło rozszerzenie systemu). Objęcie kaucją kolejnych opakowań było „modne” także w Quebecu; w 2017 r. 86% respondentów poparło uwzględnienie w nim plastikowych butelek po wodzie, a 91% - butelek po winie.

Badania nie ominęły obszaru Oceanii, dla którego większość danych pochodzi z Australii. 93% wyniosło poparcie dla wprowadzenia systemów kaucyjnych w stanach Australia Południowa i Australia Zachodnia (odpowiednio w 2013 i w 2017 r.). W latach 2022-2023 za rozszerzeniem systemu opowiedziało się 99% badanych ze stanu Queensland. Niższe, choć wciąż wykazujące większościowe sympatie, były szczegółowe wyniki z Australii Południowej w 2021 r. na temat uwzględnienia wszystkich opakowań plastikowych do 3 litrów objętości (61%) oraz wszystkich opakowań szklanych o tej samej objętości (68%).

Widać efekty

Jak mówi nam dyrektor ds. wdrażania modeli GOZ w Reloop Platform, Anna Larsson, system kaucyjny jako metoda selektywnej zbiórki opakowań po napojach zyskuje poparcie społeczne już od dawna. – Dzieje się tak, ponieważ konsumenci widzą bezpośrednią korelację pomiędzy swoimi działaniami na rzecz środowiska (a więc oddaniem opakowania do punktu zbiórki), a realnie wdrażaną metodą zagospodarowania tych odpadów poprzez ponowne użytkowanie lub recykling materiałowy. System kaucyjny to jedyna metoda zbiórki na skalę krajową powszechnie dyskutowana i rozpoznawana przez konsumentów, którym nie wystarczają już deklaratywne zapewnienia o możliwości recyklingu opakowania po spożytym produkcie. Dzisiejsi konsumenci chcą gwarancji realizacji GOZ, a taką gwarancję i przejrzystość może dać tylko system kaucyjny – wyjaśnia Larsson. Jak dodaje ekspertka, system kaucyjny staje się podstawowym sposobem zbierania opakowań po napojach. Zwraca też uwagę na wykorzystanie pochodzącego z systemu recyklatu. – Polscy turyści spędzający właśnie ferie na Słowacji nie tylko odzyskują swoją kaucję, ale widzą również, że kaucjonowane butelki i puszki wykonane są z opakowań zebranych już wcześniej w systemie kaucyjnym – podsumowuje przedstawicielka Reloop.

Czytaj też: Dobrze funkcjonujący system kaucyjny zwiększa podaż recyklatu. A na ten popyt rośnie

Szymon Majewski
Dziennikarz