© ink drop
- W 2021 roku każdy Europejczyk pozostawił po sobie 190 kg odpadów. Jeżeli nic się nie zmieni, do 2030 r. ta liczba wzrośnie o prawie 20%. Nie możemy na to pozwolić. Przyjęte dziś podejście ogólne to wyraźny komunikat – UE zobowiązuje się do ograniczenia wytwarzania odpadów bez względu na ich źródła. Regulacja, którą się zajęliśmy, ma kluczowe znaczenie na drodze do gospodarki cyrkularnej oraz neutralności klimatycznej – powiedziała wicepremier pełniącej prezydencję w Radzie UE Hiszpanii, Teresa Ribera Rodriguez. Rozporządzenie o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (ang. Packaking and Packaking Waste Regulation) ma być pierwszym dokumentem zobowiązującym państwa członkowskie Unii do stopniowo rosnącej redukcji wytwarzanych odpadów – do 15% mniej w roku 2040 z rokiem 2018 jako punktem odniesienia. Rada zabrała głos po stanowisku przyjętym 22 listopada br. przez Parlament Europejsk , w którym obok ogólnych celów redukcyjnych z pierwotnego projektu KE wprowadzono konkretne cele dla odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych (do 2040 r. ma ich powstawać o 20% mniej). Jak czytamy we wczorajszym komunikacie, „tekst przyjęty przez Radę zachowuje równowagę między utrzymaniem ambicji zmniejszenia wytwarzania odpadów opakowaniowych, a pozostawieniem państwom członkowskim wystarczającej elastyczności we wdrażaniu rozporządzenia”. Za czym więc opowiedzieli się zebrani w Brukseli ministrowie?
Państwa mogą zawiesić poprzeczkę wyżej
Rozporządzenie PPWR w dalszym ciągu ma odnosić się do pełnego cyklu życia opakowania zgodnie z hierarchią postępowania z odpadami, zwiększając również wymagane poziomy selektywnej zbiórki oraz recyklingu. Podtrzymano oryginalne cele, bazujące na wielkościach z 2018 r. – redukcji wytwarzania odpadów o 5% w 2030 r., o 10% w 2035 r. oraz o 15% w roku 2040. Po ośmiu latach od wejścia regulacji w życie KE ma ponownie ocenić wyznaczone pułapy. Państwa członkowskie będą mogły podnieść swoje redukcyjne ambicje powyżej wskazanych tutaj liczb. Rada podtrzymała również zaproponowane przez Komisję kryteria dla opakowań wielokrotnego użytku, z mniejszą minimalną liczbą użycia dla opakowań z tektury. Wyznaczono nowe cele ponownego użycia i ponownego napełniania opakowań na rok 2030 i 2040, zróżnicowane w zależności od rodzaju opakowań (wykorzystywanych na wynos, opakowań transportowych, na sprzęt wielkogabarytowy czy na napoje alkoholowe i bezalkoholowe). Rada wezwała Komisję do oceny tych celów i późniejszego wyznaczenia nowych na rok 2040. Do 2026 r. Komisja ma także przygotować (przy wsparciu Europejskiej Agencji Chemikaliów) sprawozdanie na temat obecnych w opakowaniach substancji „wzbudzających obawy”. Sprawozdanie oceni ich ewentualny negatywny wpływ na możliwość ponownego użycia lub zdolność do recyklingu.
Co do ostatniej kwestii, podejście ogólne mówi, że wszystkie z opakowań wprowadzanych na rynek mają posiadać tę zdolność, przy czym Rada ustanowiła, że rozstrzygającym kryterium będzie zaprojektowanie ich do recyklingu materiałowego, przy selektywnej zbiórce i sortowaniu. Utrzymano cele dla minimalnej zawartości recyklatu w opakowaniach plastikowych (o których pisaliśmy tutaj), których realizacja do 2030 r. zostanie oceniona przez Komisję w 2034 r. (wtedy też oszacuje się wykonalność planów na rok 2040). Rada ustaliła także wymogi „kompostowalności” dla torebek na herbaty oraz etykiet na warzywa i owoce. Państwa członkowskie będą mogły wprowadzić ponowne wymagania dla innych opakowań, jak torby na zakupy czy opakowania na kawę. Rozporządzenie ma również ograniczyć liczbę „niepotrzebnych” opakowań, obligując producentów oraz importerów do minimalizacji ich wagi i objętości (poza opakowaniami chronionymi). Ograniczeniom będzie poddane użycie opakowań jednorazowych w sektorze HoReCa czy w przypadku opakowań na kosmetyki – z możliwymi wyjątkami dla państw członkowskich.
Czytaj też: Recykling czy redukcja wytwarzania? Glosy wokół traktatu plastikowego ONZ
Systemy kaucyjne
Podejście ogólne zobowiązuje państwa członkowskie do wprowadzenia systemów kaucyjnych na opakowania objęte celem 90% selektywnej zbiórki do 2029 roku - jednorazowych butelek plastikowych oraz metalowych opakowań na napoje. Wprowadzono przy tym wyjątek dla państw, których poziom selektywnej zbiórki w 2026 roku przekroczy 78%. Stanowisko Rady mówi także o informacjach dla konsumentów o składzie materiałowym opakowań (zamieszczanych na etykietach), również z zachowaniem elastyczności uwzględniającej istniejące już na poziomie krajowym zasady etykietowania. Jak czytamy, „Rada ponadto utrzymała większość obowiązków operatorów, producentów, importerów i dystrybutorów o których pisała Komisja, zaostrzyła je natomiast wobec dostawców usług logistycznych, aby nie unikali Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta”.
NGO: Jest lepiej niż było, ale co z tekturą
Treść podejścia ogólnego została przyjęta z pewnym zadowoleniem przez europejskie organizacje pozarządowe działające na rzecz gospodarki cyrkularnej – zwłaszcza na tle wcześniejszego stanowiska Parlamentu, ocenianego jako rozwodnione wskutek działalności lobbingowej. „Choć Rada wprowadziła większą elastyczność w realizacji celów ponownego użycia niż zakładał projekt Komisji, a także problematyczne odstępstwa dla tektury, zachowano większość celów oraz objętych nimi sektorów. Stanowi to wyraźny kontrast z przyjętym w listopadzie br. stanowiskiem PE, które usunęło wiele ze środków i wprowadziło liczne odstępstwa” – czytamy w wiadomości prasowej Europejskiego Biura Środowiska (ang. European Environmental Bureau – EEB). – Słowa uznania należą się sprawującej prezydencję Hiszpanii, która wypracowała kompromis ponad sprzecznymi interesami różnych krajów, zachowując pewne ambicje w zakresie ponownego użycia i zapobiegania powstawaniu odpadów opakowaniowych. Pałeczka trafia teraz w ręce Belgii [od 1 stycznia 2024 r. ten kraj obejmie prezydencję w Radzie UE – przyp. red.], która musi sfinalizować trójstronne rozmowy dotyczące regulacji ważnej dla środowiska i cyrkularności w Europie – mówi Senior Policy Officer w zakresie cyrkularności w EEB, Marco Musso. Obok uznania, EEB przytacza również krytyczny głos Sergio Baffoni z Environmental Paper Network. Działacz wyraża rozczarowanie wyjątkami dla opakowań z tektury. – (...) Rozporządzenie zwiększy produkcję opakowań tekturowych, podczas gdy już dziś rocznie na ten cel wycina się trzy miliardy drzew. Prawdziwie ambitny cel nie uwzględniałby tego wyjątku. Lasy nie są fabrykami opakowań – mówi. Według zrzeszenia NGO, rozporządzenie nie powinno również pozwalać na wyjątki (np. od wprowadzania systemów kaucyjnych).
„Postępem” względem stanowiska PE podejście ogólne Rady UE nazywa również Zero Waste Europe. Za łagodniejszy od pożądanego kształt przepisów według organizacji odpowiadają dwa państwa, które miały sprzeciwić się ambitniejszym celom ponownego użycia opakowań – Włochy i Finlandia. – Doceniamy osiągnięcie Rady, która wypracowała korzystniejsze rozwiązanie w zakresie ponownego użycia niż wcześniej Parlament Europejski, utrzymując większość celów dotyczących opakowań na wynos, opakowań na napoje oraz opakowań transportowych. Ze względu na sprzeciw Włoch i Finlandii w podejściu ogólnym znalazły się jednak pewne dodatkowe wyłączenia – komentuje Raphaëlle Catté z ZWE. Dorota Napierska, Toxic-Free Circular Economy Policcy Officer w Zero Waste Europe, docenia podjęcie przez Radę tematu substancji "wzbudzających obawy". – Tekst wprowadza kluczowe środki takie jak wyraźna identyfikacja substancji wzbudzających obawy na etykietach opakowań oraz oceny ich wpływu na ponowne użycie, recykling i bezpieczeństwo chemiczne. Aby zwiększyć przejrzystość, wzywamy do pilnych działań, zwłaszcza w odniesieniu do substancji niebezpiecznych takich jak PFAS i bifenole, po to by chronić ludzkie zdrowie i uwzględnić kluczową rolę opakowań w życiu codziennym – mówi.
Szymon MajewskiDziennikarz
