Cele na 2025 r. wciąż osiągalne? Pięć lat temu recykling wyniósł mniej niż 1/5

© René Notenbomer

Wyniki prac trójki badaczy omówiono w publikacji naukowej „Badanie łańcucha wartości tworzyw sztucznych w UE; analiza przepływów materiałowych” (ang. Exploring the EU plastic value chain: A material flow analysis), który ukazał się w październiku ub.r. na łamach czasopisma Resources, Conservation and Recycling⁽¹⁾. Analiza przepływów objęła całość cyklu życia produktów i odpadów z tworzyw sztucznych, a scenariusze rozważane na podstawie występujących trendów dotyczą możliwych do osiągnięcia poziomów recyklingu w 2025 r. Badacze przyjrzeli się dziewięciu sektorom, z których pochodziły materiały plastikowe – opakowaniom, sektorowi budowlanemu, transportowi, urządzeniom elektrycznym i elektronicznym, rolnictwu, przemysłowi tekstylnemu, opiece zdrowotnej oraz rybołówstwu. Nieuwzględnione w tym podziale źródła trafiły do zbiorczej kategorii „inne” - jak jednak zastrzegają autorzy - przyjęty model jest reprezentatywny dla rynku ogólnoeuropejskiego. Wyróżniono także 10 polimerów, takich jak PET, PVC czy PP.

Czytaj też: Ponad 16 mln ton opakowań więcej. Eurostat wskazuje wzrost liczby odpadów w UE

40% odpadów opakowaniowych

Jak dowiadujemy się z lektury, największy udział w przepływach materiałów plastikowych w 2019 r.  miały opakowania, stanowiące 33% z 44,7 Mt „skonsumowanego plastiku”, a także 49% z 28,8 Mt wytworzonych odpadów. Sektor przeważał również w całości produkcji plastiku w UE, wynosząc w niej ok. 40%. Z 28,8 Mt wytworzonych odpadów 1,94 Mt przeznaczono na eksport. Poza granice UE trafiło 31% z 1,35 Mt odpadów pochodzących z przemysłu tekstylnego, 24% z 1,82 Mt odpadów po urządzeniach elektrycznych i elektronicznych czy 8% z 3,7 Mt odpadów z sektora budowlanego. 10,4 Mt z 28,8 poddano selektywnej zbiórce, 12,8 Mt natomiast zebrano jako strumień odpadów zmieszanych. Selektywna zbiórka objęła 42% z 13,5 Mt odpadów opakowaniowych wykorzystywanych w handlu, a 46% z tej sumy znalazło się w strumieniu odpadów zmieszanych. W przypadku odpadów zmieszanych efektywność recyklingu była niewielka – autorzy przywołują szacunki, według których trafiło do niego tylko 0,37 Mt odpadów plastikowych z tego strumienia. Sytuacja miała się lepiej przy zbiórce selektywnej, gdzie do recyklingu trafiło 75% odpadów opakowaniowych, 81% odpadów z rolnictwa, 65% odpadów po urządzeniach elektrycznych i elektronicznych oraz 64% odpadów z sektora budowlanego. Całość ponownie użytego plastiku odpowiadała 0,31 Mt, do recyklingu trafiła za to równowartość 8,19 Mt odpadów plastikowych. W sektorach opakowań i rolnictwa recyklingowi poddano ok. 37% z wszystkich odpadów pokonsumenckich; w pozostałych średnia wyniosła 18%. 82% uzyskanego recyklatu wykorzystano w UE, reszta została przeznaczona na eksport.

Kto najbardziej zanieczyszcza? Transport i elektronika

Co natomiast z odpadami, które umknęły systemowi, powodując m.in. zanieczyszczenie środowiska? Autorzy związani z JRC podają sumę 2,11 Mt „utraconą”⁽²⁾ w 2019 r. 39% z tych strat dotyczyło fazy użytkowania, 20% odpadów, 17% wiązało się z niewłaściwym zagospodarowaniem, 12% ze spalaniem, a 10% ze składowaniem. Największe ilości niewłaściwie zagospodarowanych odpadów pochodziły z sektora transportu oraz elektroniki,  wynosząc odpowiednio 69 oraz 74% całkowitych strat. Jak dowiadujemy się z artykułu, straty pochodzące z sektora odzieżowego i tekstylnego doprowadziły do uwalniania się drobin mikroplastiku. Za 56% ilości mikroplastiku, która przedostała się do gleby, odpowiadały straty ze składowisk, za 33% natomiast ze spalania. Co do makroplastiku, straty z odpadów odpowiadały za 84% ilości, która przedostała się do gleby oraz 94% infekującej wody.

Nadzieja w recyklingu chemicznym?

Na łamach Resources, Conservation and Recycling przedstawiono również scenariusze rozwoju łańcucha wartości tworzyw sztucznych do 2025 r. Największy wpływ na wzrost poziomu recyklingu ma mieć udoskonalenie selektywnej zbiórki. 30% zwiększenia tej ostatniej w przypadku odpadów opakowaniowych oraz 25% dla odpadów po branży motoryzacyjnej oraz urządzeniach elektrycznych i elektronicznych powinno zaowocować sumą 6,47 t użytego recyklatu, która byłaby wówczas o 45% wyższa niż w roku 2019. Rozważając połączenie poszczególnych scenariuszy, uwzględniających m.in. zmniejszenie eksportu odpadów, autorzy wskazują, że osiągnięcie celu wykorzystania 8,8 Mt plastiku z recyklingu, postawionego przez Sojusz na rzecz Cyrkularności Plastiku (ang. Circular Plastic Alliance – CPA) jest możliwe.

O komentarz na temat możliwości realizacji celów wyznaczonych przez CPA czy strategię plastikową UE poprosiliśmy dyrektor zarządzającą Fundacji PlasticsEurope Polska, Annę Kozerę-Szałkowską. Ekspertka mówi o jednym fundamentalnym warunku podniesienia poziomu recyklingu zgodnie z przyjętymi założeniami. – Na osiągnięcie celu 10 mln t recyklatów z odpadów pokonsumenckich na rynku europejskim do 2025 roku niestety nie mamy szans. Tylko skokowe zmiany wdrażane z wyprzedzeniem mogły przynieść zakładane rezultaty, dlatego właśnie od kilku lat mówiliśmy o potrzebie pilnego zwiększania inwestycji w selektywną zbiórkę odpadów i komplementarne technologie recyklingu, takie jak recykling chemiczny – ocenia Kozera-Szałkowska. Zapytana o obecny poziom recyklatów ekspertka zapowiada publikację kolejnej edycji raportu na temat stopnia cyrkularności tworzyw sztucznych w UE, które realizuje Plastics Europe. – Dane za rok 2020 przedstawiliśmy dwa lata temu na łamach raportu Tworzywa sztuczne w obiegu zamkniętym – analiza sytuacji w Europie. W marcu br. udostępnimy natomiast informacje dotyczące roku 2022 – mówi przedstawicielka Fundacji PlasticsEurope Polska.

Szymon Majewski
Dziennikarz