© Simonforstock
Jak na poziomie lokalnym zbierać, sortować i przeznaczać do ponownego użycia odpady tekstylne? Przegląd polityk lokalnych dla samorządów (ang. How to collect, sort and reuse textile waste locally? An overview of policy options for municipalities) to raport przygotowany w związku z nieodległym już terminem wejścia w życie w UE obowiązku selektywnej zbiórki tego rodzaju odpadów.(1) Państwa członkowskie zostaną nim objęte od 1 stycznia 2025 r. na mocy przyjętej 30 maja 2018 r. unijnej dyrektywy 2018/81 zmieniającej wcześniejszą ramową dyrektywę odpadową z 2008 roku. Ponieważ wymóg prowadzenia selektywnej zbiórki spadnie na samorządy, Zero Waste Europe (ZWE) kieruje swoje wskazówki właśnie do tego szczebla administracji. Jak czytamy, to miejscowe władze dysponują najważniejszymi narzędziami umożliwiającymi lokalne wdrażanie ponownego użycia tekstyliów – mogą wymagać od podmiotów zbierających odpowiednich danych, a także ustalać wskaźniki wydajności zgodne z hierarchią postępowania z odpadam . Organizacja nawiązuje do kolejnego prawnego kontekstu – negocjowanej obecnie Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta dla produktów tekstylnych, która prawdopodobnie zacznie obowiązywać po 2027 r.
Czytaj też: Zużyte tekstylia i ich eksport stanowią coraz większy problem w UE
Jak zbudować efektywny system zbierania tekstyliów?
'Zoptymalizowany system zbiórki może wspierać implementację lokalnych rozwiązań zero waste", dowiadujemy się z raportu. Według ZWE nie istnieje jeden uniwersalny system możliwy do zastosowania w każdym miejscu, da się jednak wyodrębnić kluczowe czynniki warunkujące sukces. Autorzy raportu wymieniają trzy. Pierwszy z nich to dobre zarządzanie – choć samorządy posiadają wiele instrumentów, wdrażanie zbiórki na poziomie lokalnym zależy także od prawa krajowego i szerszych ram powiązanych z celami cyrkularności. Dobre zarządzanie to także wspomniane już raportowanie danych przez podmioty zbierające wraz ze wskaźnikami efektywności. System powinien również uwzględnić wprowadzenie ROP i ponoszenie kosztów przez producentów. Drugim czynnikiem jest zbiórka dostosowana do specyfiki obszarów miejskich i wiejskich – pod tym względem „oznakowane pojemniki, suchy i objęty nadzorem punkt oraz udogodnienia dla mieszkańców mogą zwiększyć wskaźniki zbiórki”. ZWE w powodzeniu systemu przyznaje duże znaczenie komunikacji z ludźmi. Następna kwestia to sortowanie do ponownego użycia. Zero Waste Europe zachęca do „promocji kultury ponownego użycia”, co może polegać np. na zapewnieniu miejsc dla sklepów oferujących produkty z wtórnego obiegu oraz ułatwieniach dla naprawy i upcyklingu.
Czasem pojemniki, czasem od drzwi do drzwi
Raport zawiera konkretne rekomendacje, które mają pasować do każdego kontekstu. Podmioty zbierające powinny przekazywać w miesięcznych lub kwartalnych przedziałach czasowych dane ilościowe na temat przepływów odpadów tekstylnych – zbiórki, sortowania i ponownego użycia. Zwiększeniu liczby danych ma także służyć analiza odpadów resztkowych (zmieszanych), która wykaże ile z odpadów tekstylnych znajduje się w pojemnikach na odpady nienadające się do recyklingu oraz identyfikacja miejsc, w których powstają. Najważniejsze pojęcia takie jak „odpady tekstylne”, „zarządzający odpadami” czy „przedsiębiorstwo społeczne” muszą posiadać jasne prawne definicje i być powszechnie rozumiane. Co do podmiotów odpowiedzialnych za zbiórkę, sortowanie i ponowne użycie, ZWE zaleca wprowadzenie dotyczącego ich systemu akredytacji. Całość zarządzania odpadami tekstylnymi powinna stawiać na pierwszym miejscu ponowne użycie, przyznając dalsze miejsce recyklingowi. Możliwe są miejscowe cele dla ponownego użycia. Zbiórka może przebiegać według różnych scenariuszy – poza pojemnikami w grę wchodzą modele alternatywne, takie jak model „od drzwi do drzwi”, sprawdzający się zwłaszcza na obszarach wiejskich. Jak twierdzi Zero Waste Europe, system można wyskalować dzięki współpracy kilku samorządów albo regionów, a w działalność warto włączać podmioty funkcjonujące w oparciu o zasady ekonomii społecznej. Lokalne doświadczenia powinny być przekazywane władzom centralnym, tak aby pomagały w wymianie dobrych praktyk i wykorzystały je w zharmonizowanym systemie na poziomie krajowym.
Frakcja odpadów komunalnych
Jak mówi Piotr Malinowski z wdrażającej rozwiązania gospodarki o obiegu zamkniętym firmy Gecon, obowiązek selektywnej zbiórki tekstyliów ma na celu m.in. uporządkowanie obecnej sytuacji, w której różne samorządy odbierają je w ramach odpadów komunalnych, ale w nieunormowany sposób. – Samorządy prowadzą lub wspierają lokalne punkty selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, jakość tych obiektów jednak różni się między gminami. W niektórych produkty i odpady tekstylne są dobrze zabezpieczone, inne punkty z kolei pozostają nieprzygotowane. Samorządy będą musiały więc o to zadbać. Wparciem dla samorządów są selektywne zbiórki przedmiotów realizowane przez firmy recyklingowe, które warto promować, jak np. nasz program EkoZwroty – wskazuje nasz rozmówca. Na realizowaną już dziś zbiórkę zwraca także uwagę Krzysztof Kieszkowski, prezes Fundacji „Odzyskaj Środowisko”– Gminy są zobowiązane do realizowania określonych poziomów zbiórki odpadów poddanych recyklingowi. Każdy kilogram jest więc dla nich cenny – również odpadów tekstylnych – zauważa Kieszkowski. Ekspert dodaje, że w systemie istnieje dziś pewna luka. Mianowicie funkcjonujące w wielu miastach pojemniki na tekstylia, w których zbiórkę prowadzą prywatne firmy lub organizacje pozarządowe, nie raportują do samorządów danych o wolumenach zebranych odpadów– w efekcie nie są więc wliczane do poziomów recyklingu. – Alternatywą jest stworzenie spójnego systemu komunalnego, który będzie obejmował zarówno pojemniki, jak i PSZOK. Następnie należy zadbać o to, żeby zbiórki były właściwie raportowane – mówi specjalista.
Ponowne użycie na pierwszym miejscu
Eksperci wskazują również na techniczne wyzwania związane z selektywną zbiórką tekstyliów. Piotr Malinowski tłumaczy, że ponowne wykorzystanie lub skierowanie do recyklingu wymaga wysokiej jakości oddawanych tekstyliów. – Odpady, czy też, mówiąc precyzyjniej, produkty, powinny być w dobrym stanie. Nie muszą być to nowe przedmioty, ważne jednak żeby nie były poplamione czy zniszczone. Podmioty zajmujące się sortowaniem będą wtedy mogły coś z tym zrobić. Zniszczone odpady można zagospodarować tylko jako paliwo alternatywne, co również jest zatrzymaniem produktu w obiegu, jeśli jednak tekstylia będą wyższej jakości, możliwości ich zagospodarowania będą większe – opowiada. Zgadza się z tym Krzysztof Kieszkowski. - Jeśli tekstylia będą zbierane we właściwy sposób, a więc pozostaną suche i niewystawione na działanie czynników zewnętrznych, będą miały dużo większą wartość jeśli chodzi o przetworzenie – mówi. Prezes Fundacji „Odzyskaj Środowisko” wymienia następne uwarunkowania. – Tekstylia to trudna frakcja odpadów. Zabierają dużą powierzchnię i jest ich bardzo dużo. Dostępne statystyki pokazują, że przeciętny człowiek kupuje rocznie 8-20 przedmiotów tekstylnych, co w przemnożeniu przez liczbę populacji daje ogromną sumę. Samorządy muszą nad tym zapanować – stwierdza.
Nasi rozmówcy podzielają przekonanie Zero Waste Europe o tym, że ponowne wykorzystanie tekstyliów powinno mieć priorytetową rangę, recyklingiem natomiast trzeba zająć się w drugiej kolejności. Obieg zamknięty, jak mówi Piotr Malinowski, opłaca się firmom również ekonomicznie. – Większość produktów trafiających dziś na stoły sortownicze w firmach recyklingowych przechodzi ścieżkę oceny surowca. Najlepszą formą dbania o obieg zamknięty jest ponowne wprowadzanie tekstyliów do obiegu, sprzedawanych później w sklepach typu second-hand; dzięki temu nie musimy ponownie produkować i zużywać materiałów środowiskowych. Później następuje recykling mechaniczny, a potem chemiczny oraz obróbka termiczna paliwa alternatywnego. W najprostszym wypadku tekstylia można przerobić na czyściwo przemysłowe – wymienia Malinowski. Spytany o perspektywy ponownego wykorzystania, Krzysztof Kieszkowski mówi o sprzyjających mu trendach społecznych. – Obserwujemy dzisiaj powrót second-handów. młodzi ludzie oraz osoby uświadomione prośrodowiskowo chętnie korzystają z tych sklepów. Używane tekstylia mają swoją niszę i rosnącą grupę odbiorców. To zdecydowanie pozytywne zjawisko – zawsze lepiej wydłużyć życie produktu, wprowadzić go ponownie na rynek i oszczędzić zasoby naturalne – podsumowuje. Problematyka ponownego wykorzystania tekstyliów powraca wyraźnie w pełnym prezentów okresie świątecznym. Swój okolicznościowy poradnik dotyczący redukcji odpadów opublikowało właśnie Polskie Stowarzyszenie Zero Waste(2).
Szymon MajewskiDziennikarz
Przypisy
1/ Całość:https://zerowasteeurope.eu/library/guidance-how-to-collect-sort-and-reuse-textile-waste-locally/2/ Całość:
https://zero-waste.pl/swieta-zero-waste-poradnik/
