Recykling nawet 15,6 razy większy przy zbiórce selektywnej. Dane z Europy i Polski o tworzywach sztucznych

© Sasint

Opublikowany w marcu br. raport „The Circular Economy for Plastics – A European Analysis 2024” („Tworzywa sztuczne w obiegu zamkniętym – analiza sytuacji w Europie⁽¹⁾”) stanowi kolejne wydanie będące częścią cyklu, którego „odcinki” ukazują się co dwa lata. Odpowiedzialne za publikację stowarzyszenie PlasticsEurope, stawiające sobie za cel promocję zrównoważonego zużycia tworzyw sztucznych i wdrożenia w nim zasad gospodarki cyrkularnej, objęło swoim badaniem obszar Unii Europejskiej, Szwajcarii i Wielkiej Brytanii w roku 2022. Zaprezentowane szacunki oparto na danych pochodzących z takich źródeł jak Eurostat, krajowe systemy Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta, organizacje branżowe czy wywiady z interesariuszami zaangażowanymi w łańcuchy wartości tworzyw sztucznych. Analiza uwzględnia poziom produkcji, zużycia i gospodarowania odpadami, biorąc pod uwagę różne technologie recyklingu. – Wnioski z raportu są zachęcające, potwierdzając, że przejście do obiegu zamkniętego jest już mocno ugruntowane i stale przyspiesza – skomentowała dyrektor zarządzająca PlasticsEurope Virginia Janssens. Tempo transformacji ku cyrkularności nie jest jednakowe we wszystkich branżach, a składowanie i spalanie odpadów pozostaje na zbyt wysokim, w przekonaniu autorów, poziomie. Wśród zgromadzonych danych znalazły się także informacje na temat tworzyw sztucznych w naszym kraju, wyodrębnione w osobnym opracowaniu przygotowanym przez polski oddział stowarzyszenia PlasticsEurope – Fundację PlasticsEurope Polska⁽²⁾.

Czytaj też: Cele na 2025 r. wciąż osiągalne? Pięć lat temu recykling wyniósł mniej niż 1/5

O 70% więcej tworzyw z recyklatu

Postępy cyrkularności widać w liczbach. Jak dowiadujemy się z raportu, w 2022 r. zużycie tworzyw sztucznych pochodzących z pokonsumenckiego recykling w porównaniu z poziomami z 2018 r. wzrosło o 70%, osiągając wartość 6,8 megaton (w porównaniu z 4 megatonami cztery lata wcześniej). Recyklingowi poddano 26,9% odpadów (po raz pierwszy ilościowo przewyższając sumę odpadów skierowanych do składowisk), a 13,5% surowców (7,3 megaton) wykorzystywanych w produktach z plastiku stanowiły tzw. cyrkularne tworzywa sztuczne. Zgodnie z definicją z mapy drogowej The Plastics Transition, uznaje się za nie tworzywa z recyklingu pokonsumenckiego (przy wykluczeniu recyklatu pochodzącego z procesów produkcyjnych i przetwarzania), tworzywa z surowców pochodzenia biologicznego i pochodzące z wychwytywania dwutlenku węgla. – Sektor tworzyw sztucznych jest już w połowie drogi do realizacji wyznaczonego w mapie drogowej celu 25% udziału cyrkularnego plastiku w roku 2030 – czytamy. Raport zawiera również całościowe dane na temat zbiórki odpadów z tworzyw sztucznych, która w 2022 r. zgromadziła 32,3 megaton. Po raz pierwszy niewielką większość z nich – na poziomie 50,7% - stanowiły odpady zebrane w toku selektywnej zbiórki; było ich 16,4 megaton przy 15,9 megaton ze strumienia odpadów zmieszanych. Poziom recyklingu odpadów z selektywnej zbiórki okazał się 13 razy wyższy od poziomu recyklingu odpadów ze strumienia zmieszanego. Wyniosły one odpowiednio 49,4% i 3,8%.

15% więcej odpadów w spalarniach

Odnotowując progres na drodze do cyrkularności, autorzy wymieniają również trudności i wyzwania. Za takowe uznają wzrost o 15% w porównaniu z rokiem 2018 liczby odpadów poddawanych spalaniu; w 2022 r. było ich 16 megaton. Spośród 32,3 megaton plastikowych odpadów pokonsumenckich do odzysku energii wykorzystano 49,6% z nich (59,7% w przypadku odpadów zmieszanych i 39,6% w przypadku odpadów z selektywnej zbiórki); tymczasem, jak przekonuje raport, istotna część zagospodarowanych w ten sposób zasobów mogłaby trafić do recyklingu (o potrzebie sortowania odpadów zmieszanych w celu zwiększenia poziomów recyklingu, w tym poprzez instalowanie sortowni przed spalarniami mówiła nam ostatnio Anna Sapota z firmy Tomra). Problem stanowią także odpady kierowane na składowiska, których udział w całości wyniósł w 2022 r. 23,5% (równocześnie jest to wynik o 6,1% niższy niż w roku 2018). W tej kategorii ponownie widać znaczące różnice pomiędzy odpadami z selektywnej zbiórki a tymi ze strumienia odpadów zmieszanych; na składowiskach wylądowało 11% odpadów z pierwszej grupy i 36,5% z drugiej.

Czytaj też: Anita Sowińska: spalarnie uzupełnieniem, a nie kluczowym elementem systemu odpadowego

Europa zostaje w tyle

Niepokój autorów publikacji wzbudza też spadający udział Europy w globalnej produkcji tworzyw sztucznych – z 22% (53,9 megaton) w 2006 r. do 14% (58,8 megaton) w 2022 r. Naszą część świata procentowo przewyższają zarówno Chiny z udziałem na poziomie 32%, jak i USA (17%). Spadająca konkurencyjność europejskiego przemysłu może poskutkować koniecznością sprowadzania produktów z zagranicy. – Jeżeli występujący trend będzie się pogłębiał, Europa będzie się coraz bardziej uzależniać od importu niekoniecznie spełniającego nasze standardy zrównoważoności. Uderzy to w zdolność europejskich producentów tworzyw sztucznych do inwestowania w obieg zamknięty, a także w transformację sektorów opierających się na tworzywach sztucznych. Odbudowa konkurencyjności europejskiego sektora plastikowego jest więc kwestią kluczową – przestrzega w raporcie PlasticsEurope.

Postawić na recykling chemiczny

Zróżnicowanie sektorowe pod względem użycia tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu przejawia się w takich danych jak ich udział na poziomie 37,5% w rolnictwie i 22,7% w budownictwie przy 9,7% w opakowaniach, 4,6% w motoryzacji czy 3,2% w elektronice. Jak stwierdza dyrektor zarządzająca Fundacji PlasticsEurope Polska Anna Kozera-Szałkowska, podniesienie tych wyników, konieczne do spełnienia obowiązkowych celów nt. zawartości recyklatów, jest rozwój recyklingu chemicznego jako technologii uzupełniającej recykling mechaniczny. – Do podjęcia niezbędnych inwestycji w tym zakresie potrzebne jest prawne umocowanie tej technologii recyklingu, wraz z modelem bilansu masy z wyłączeniem wykorzystania na cele paliwowe – mówi Kozera-Szałkowska. Inwestycje w recykling chemiczny to jedna z rekomendacji przedstawionych w raporcie. Poszukując rozwiązań wzmacniających cyrkularność, autorzy wymieniają również takie działania jak ustanawianie poziomów obowiązkowego udziału tworzyw cyrkularnych w nowych produktach, wycofywanie się ze składania i spalania odpadów (np. poprzez opodatkowanie, obowiązkowe sortowanie odpadów zmieszanych czy objęcie spalania systemem ETS), unijne wsparcie dla sektora plastikowego na poziomie porównywalnym z amerykańskim Inflation Reduction Act, czy dalszy rozwój selektywnej zbiórki oraz technologii sortowania i recyklingu (m.in. w ramach systemów ROP).

Czytaj też: Branża tworzyw podsumowuje rok. Wśród trendów inwestycje w recykling chemiczny

Co z tą Polską

Jak cyrkularność tworzyw sztucznych przedstawia się nad Wisłą i Odrą? W 2022 r. ilość zebranych odpadów pokonsumenckich w Polsce wyniosła 2132 tys. ton. 920 tys. ton zebrano w zbiórce selektywnej, 1212 tys. ton natomiast trafiło do odpadów zmieszanych. Poziom recyklingu był niższy od średniej europejskiej, osiągając wartość 21,2% (542 tys. ton), przy 35,2% odpadów wykorzystanych do odzysku energii i 43,6% skierowanych do składowisk. Tak jak w pozostałych państwach europejskich, znacznie skuteczniejsza (15,6 razy wyższa) pod względem recyklingu okazała się zbiórka selektywna; w ten sposób zagospodarowano 45,3% zebranych w niej odpadów, przy zaledwie 2,9% w przypadku odpadów ze strumienia zmieszanego. Udział odpadów przeznaczonych do odzysku energii w odpadach z selektywnej zbiórki wyniósł 28,7%, a w odpadach ze strumienia zmieszanego – 40,1%. Co do składowania, w odpadach z selektywnej zbiórki miało ono udział na poziomie 26%, przeważając za to w odpadach ze strumienia zmieszanego, gdzie udział wyniósł 57%. Anna Kozera-Szalkowska odnotowuje osiągnięte przez Polskę postępy na drodze do obiegu zamkniętego tworzyw sztucznych. - Mimo że poziom recyklingu w Polsce jest poniżej europejskiej średniej, to trend jest wzrostowy. W porównaniu do 2018 roku poziom recyklingu wzrósł o 8,7% - mówi ekspertka.

Czytaj też: Bank Światowy o GOZ w Polsce. Opublikowano raport

EEA: wyznaczać wiążące cele

Cyrkularności europejskiej gospodarki poświęcony został również niedawny raport Europejskiej Agencji Środowiska (ang. European Environmental Agency - EEA⁽³⁾). Jak stwierdza Agencja, wzmacnianie obiegu zamkniętego ma kluczowe znaczenie dla polityk UE nastawionych na łagodzenie zmiany klimatu oraz walkę z kryzysami bioróżnorodności i zanieczyszczeń. Według przytoczonych informacji, wskaźnik europejskiej cyrkularności w roku 2022 r. wyniósł 11,5% przy wyższym udziale surowców z recyklingu niż w innych częściach świata. Wyniki te jednak nadal nie spełniają europejskich ambicji. Wskazując właściwe rozwiązania, EEA rekomenduje wyznaczanie wiążących celów, dotyczących nie tylko odpadów, ale i zużycia zasobów czy śladu materiałowego, wydłużanie cyklu życia produktów, zwiększenie podaży wtórnych surowców rzadkich czy działania po stronie popytowej „wzmacniające koncepcję wystarczalności”.

Szymon Majewski
Dziennikarz