© stoker
Wypracowane wspólne stanowisko obu organów dotyczy dyrektywy ws. wspólnych zasad promujących naprawę towarów (ang. Directive on common rules promoting the repair of goods), której projekt w marcu ub.r. przedstawiła Komisja Europejska w ramach tzw. Nowej Agendy Konsumenckiej (ang. New Consumer Agenda) oraz Planu na rzecz ekonomii cyrkularnej (ang. Circular Economy Action Plan). Eurodeputowani oraz przedstawiciele państw członkowskich UE zgodzili się co do nałożenia na producentów obowiązku naprawy sprzętu domowego oraz zapewnienia części wymiennych, a także informowania konsumentów o możliwości skorzystania z takich usług. Naprawy mają stać się łatwiejszą, szybszą i bardziej atrakcyjną alternatywą dla nabywania nowych produktów. – Wraz z osiągniętym dziś porozumieniem Europa dokonuje jasnego wyboru naprawiania zamiast pozbywania się produktów. Ułatwiając reperowanie uszkodzonych towarów, nie tylko nadajemy im nowe życie, ale również tworzymy nowe miejsca pracy, ograniczamy ilość odpadów, zmniejszamy zależność od pochodzących z zagranicy surowców krytycznych i chronimy środowisko – skomentowała sekretarz stanu ds. budżetu i ochrony konsumentów ze sprawującej obecnie prezydencję w Radzie UE Belgii, Alexia Bertrand.
Naprawa i ponowne użycie na pierwszym miejscu
Dyrektywa stawia na dwa priorytety – naprawę oraz ponowne użycie. Jak w przedstawionym komunikacie wyjaśnia Rada UE, nowa regulacja ma tworzyć zachęty dla konsumentów, tak aby chcieli wydłużać cykl życia produktów, przy okazji wzmacniając usługi naprawcze, ograniczając ilość odpadów i promując bardziej zrównoważone modele biznesowe. Będą temu służyć określone narzędzia. Pierwsze z nich to prawo do domagania się od producentów naprawy produktów, które zgodnie z prawem UE mają taką technologiczną możliwość. Następnym narzędziem jest formularz informacyjny mówiący o warunkach, cenie czy czasie naprawy, dalej zaś następuje ogólnoeuropejska platforma cyfrowa ułatwiająca kontakt między konsumentami a usługodawcami naprawczymi. Po wykonaniu takiej usługi okres odpowiedzialności sprzedawcy za produkt będzie przedłużony o 12 miesięcy. Produkty dla których istnieją wymagania naprawialności to m.in. pralki, zmywarki, lodówki, odkurzacze, wyświetlacze elektroniczne czy urządzenia spawalnicze. Po wprowadzeniu zasad tzw. ekoprojektowania Komisja będzie mogła uzupełniać listę o kolejne pozycje. Informacje na temat części zamiennych mają być dostępne na stronach internetowych producentów, a same komponenty będą zapewnione usługodawcom po „rozsądnej cenie”. Dyrektywa zakazuje praktyk, które uniemożliwiają korzystanie z części używanych lub wydrukowanych w 3D. Same naprawy powinny być zarówno możliwie krótkie, jak i – o ile usługa nie będzie dostępna za darmo – możliwie tanie. W celu ograniczania biurokracji dla małych podmiotów zajmujących się naprawami korzystanie ze znormalizowanego formularza informacyjnego ma pozostać opcjonalne. Kluczowe informacje zawarte w formularzu będą ważne przez 30 dni, przy czym klient i usługodawca mają możliwość wydłużenia tego okresu.
Czytaj też: ESRS E5: Gospodarka o obiegu zamkniętym w raportowaniu zrównoważonego rozwoju
Porozumienie mówi także o wspólnej dla całej UE platformie cyfrowej, która ma zastąpić 27 narzędzi dla każdego państwa członkowskiego z osobna. Celem platformy, informuje Rada, jest umożliwienie konsumentom dokonywania napraw na poziomie europejskim; poza ogólnymi informacjami, będzie ona zawierać sekcje odpowiadające poszczególnym państwom, z wiadomościami pochodzącymi z platform krajowych.
Korzyści dla gospodarki
Prezes Polskiej Izby Odzysku i Recyklingu Opakowań (POIRO), Konrad Nowakowski, w rozmowie z Teraz Środowisko określa wypracowane porozumienie ws. dyrektywy jako „oczekiwaną zmianę dla konsumentów”. – Naprawy różnego rodzaju sprzętu domowego staną się wreszcie opłacalne. Zyska także gospodarka, zwłaszcza na poziomie lokalnym, ponieważ na nowo pojawią się zmarginalizowane przez lata usługi naprawcze i rzemieślnicze. To zatem dobry ruch nie tylko z punktu widzenia cyrkularności i zmniejszania ilości elektroodpadów. Zmniejszymy także zapotrzebowanie na nowe surowce – wymienia Nowakowski. Jak wyjaśnia, konkretyzacja prawa do naprawy polega na zapewnieniu części zamiennych, a także „otwieralności” przedmiotów codziennego użytku. – Obecnie produkty często są projektowane w taki sposób, że wymiana jakiejkolwiek ich części staje się praktycznie niemożliwa bez zniszczenia całości. „Otwieralność” ma wyeliminować takie cechy konstrukcyjne i zapewnić rzeczywistą możliwość naprawiania sprzętu – tłumaczy ekspert.
Pakiet regulacji
Prezes POIRO opowiada się za skrupulatnym transponowaniem zapisów dyrektywy do polskiego porządku prawnego, w sposób, który zapewni jej przestrzeganie, ale równocześnie nie naruszy zasad wspólnego rynku poprzez dodatkowe wymagania. – Szkopuł tkwi jednak w stworzeniu rekomendacji i wytycznych dla poszczególnego asortymentu i doprecyzowaniu na czym w każdym z przypadków faktycznie ma polegać prawo do naprawy. Aby zachować sens całej regulacji, ważne jest aby naprawa była tańsza od kosztów nabycia nowego sprzętu – zaznacza Nowakowski. Nasz rozmówca podkreśla, że wypracowane przepisy należy postrzegać jako część szerszego zestawu unijnych regulacji, mających na celu wzmocnienie gospodarki o obiegu zamkniętym i nałożenia na firmy realnych zobowiązań w tym obszarze. Pozostałe istotne składniki tego pakietu to rozporządzenie nt. ekoprojektowania oraz wymierzona w praktyki greenwashingu tzw. dyrektywa wzmacniająca konsumentów. – Trzy akty prawne o których mówimy tworzą spójną całość. Firmy będą musiały ponosić większą odpowiedzialność za swoje deklaracje. Prawo do naprawy stworzy wytyczne ws. ekoprojektowania, a dyrektywa wzmacniająca konsumentów zapewni narzędzia do surowszego karania podmiotów, które nie dopełniły obowiązków wynikających z dwóch pozostałych regulacji – podsumowuje Konrad Nowakowski. Przed wejściem w życie, przyjęte porozumienie musi zostać jeszcze formalnie zatwierdzone przez Radę oraz Parlament.
Szymon MajewskiDziennikarz
