Porozumienie w sprawie ekoprojektowania. Rada UE i PE na wspólnym gruncie

© Binkontan

Planowane rozporządzenie (Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiające ramy ustalania wymogów dotyczących ekoprojektu dla zrównoważonych produktów i uchylające dyrektywę 2009/125/WE)⁽¹⁾ ma wpisać się w założenia zielonej transformacji i wydłużyć cykle życia produktów zgodnie z zasadami gospodarki o obiegu zamkniętym. – To, czy dany produkt okaże się zielony, w pierwszej kolejności zależy od osoby, która go zaprojektuje. Dzięki osiągniętemu dziś porozumieniu chcemy być pewni, że wszystkie zrównoważone aspekty wytwarzania produktów są brane pod uwagę już na pierwszym etapie – powiedział minister ds. przemysłu i turystyki ze sprawującej prezydencję w Radzie UE Hiszpanii Jordi Hereu i Boher. Optymistyczne tony wybrzmiały również w komentarzu europarlamentarnej sprawozdawczyni Alessandry Moretti z grupy S&D: – Czas skończyć ze szkodliwym dla naszej planety, zdrowia i gospodarki podejściem „weź, wyprodukuj, wyrzuć”. Nowe produkty będą projektowane w korzystny dla wszystkich i chroniący środowisko sposób – stwierdziła polityczka. Porozumienie ogłoszono w nocy z 4 na 5 grudnia br.

Normy dla prawie wszystkich produktów

Nowe wytyczne ws. ekoprojektowania zostały zaproponowane przez Komisję Europejską pod koniec marca 2022 r. Przygotowując swój projekt, KE bazowała na istniejącej dyrektywie z 2009 roku, postanowiła jednak rozszerzyć ją na dużo większą gamę produktów, wykraczając poza normy związane z efektywnością energetyczną. Nowa legislacja ma ustanowić wymogi, takie jak trwałość produktu, możliwość jego ponownego użycia oraz naprawy, efektywność energetyczną i zasobooszczędność, zawartość materiałów z recyklingu, a także wprowadzić obowiązki informacyjne, w tym tzw. cyfrowy paszport produktu. Jak pisaliśmy w momencie przyjęcia stanowiska Rady w maju br., propozycje KE zostały zaostrzone – wzmocniono uprawnienia Komisji w zakresie ustalania wymogów ekoprojektowania i wprowadzono bezpośredni zakaz niszczenia obuwia i odzieży. Własne stanowisko negocjacyjne w czerwcu przedstawił Europarlament.

Jak dowiadujemy się z komunikatu Rady, ekoprojektowanie będzie dotyczyło prawie wszystkich kategorii produktów. Rozporządzenie nie obejmie pojazdów, ponieważ uwzględniono je już w innych aktach prawnych. Wyłączone zostaną produkty związane z obronnością i bezpieczeństwem narodowym. Co do szczegółowych wymagań dotyczących ekoprojektowania, w aktach delegowanych ma przedstawiać je Komisja. Z inicjatywy Europarlamentu uzgodniono, że w pierwszej kolejności KE powinna nadać priorytet produktom wykonanym z żelaza, stali i aluminium, tekstyliom, meblom, oponom, farbom, chemikaliom i detergentom. Wymagania dla tych grup produktów mają zostać przedstawione nie później niż w dziewięć miesięcy po wejściu w życie regulacji.  Okres przystosowawczy dla przemysłu oraz władz krajowych będzie trwał 18 miesięcy od przyjęcia aktu delegowanego. Rada zastrzega przy tym, że w „uzasadnionych przypadkach”, KE będzie mogła ustanowić wcześniejszą datę zastosowania wymagań. Komisja będzie je wydawać również w przypadku nowych rodzajów dóbr lub technologii, które pojawią się na rynku. Główny unijny organ wykonawczy zyska również prawo do ustanawiania w aktach wykonawczych obowiązkowych wymagań w zamówieniach publicznych. Regulacja uwzględni praktyki planowanego postarzania produktu poprzez jego cechy konstrukcyjne albo niedostępność istotnych części zamiennych.

Zakaz niszczenia

Porozumienie Rady i Parlamentu wprowadza także bezpośredni zakaz niszczenia niesprzedanego obuwia i tekstyliów. Wyłącza z niego mikro i małe przedsiębiorstwa, średnie natomiast zostaną nim objęte po sześciu latach. Pozostałe podmioty będą musiały stosować się do zakazów już dwa lata po wejściu rozporządzenia w życie. Komisja będzie mogła rozszerzać listę produktów, których dotyczy zakaz. Jak informuje Europarlament, w pozostałych przypadkach firmy będą musiały co roku raportować dane liczbowe na temat niszczonych lub wyrzucanych produktów oraz przyczyn takiego stanu rzeczy. Informacje na temat zrównoważonych cech produktu będą znajdować się w jego cyfrowym paszporcie, który ma stanowić wskazówkę dla władz, biznesu i konsumentów. Kary za nieprzestrzeganie wymagań będą ustalane na poziomie państw członkowskich, choć porozumienie zakłada pewne kryteria ich harmonizacji. Regulacje mają objąć również sprzedające produkty platformy cyfrowe.

Jak zauważa prezes Polskiej Izby Odzysku i Recyklingu Opakowań (PIOIRO) Konrad Nowakowski, oddziaływanie rozporządzenia wykroczy poza produkty, które do tej pory najczęściej kojarzono z ekoprojektowaniem, tj. opakowania albo sprzęt elektryczny lub elektroniczny. – Nowa legislacja obejmie dużo szerszy zakres towarów rynkowych, w tym meble albo ubrania. Ma na celu zagwarantować możliwość ponownego użycia i naprawy produktów, odchodząc od wcześniejszego, płytkiego podejścia, które uwzględniało tylko efektywność energetyczną. Kryteria określono tak, aby minimalizować ilość powstających odpadów – tłumaczy nasz rozmówca. Nowakowski podkreśla, że ekoprojektowanie stanowi niezbędny warunek zasobooszczędności, która zmniejsza presję na środowisko i pomaga także wdrażać rozwiązania ekonomii cyrkularnej. Konkretne wytyczne na temat przepisów zależą natomiast od aktów delegowanych. – Nie wiemy jeszcze, w jakiej formule przedstawi je Komisja Europejska – czy wytycznych, które będą wdrażane ustawami do krajowych systemów prawa, czy wiążących interpretacji – dodaje ekspert. Przed wejściem w życie porozumienie będzie musiało jeszcze zostać formalnie przyjęte przez Parlament i Radę UE.

Szymon Majewski
Dziennikarz