© AkimD
Porozumienie obu organów dotyczy rewizji dyrektywy o emisjach przemysłowych (dyrektywy IED) i dyrektywy w sprawie składowania odpadów oraz rozporządzenia o portalu informacyjnym na temat emisji przemysłowych. Propozycja nowelizacji dyrektywy IED wyszła z Komisji Europejskiej w kwietniu 2022 r. Zakres zmian miał objąć ok. 50 tys. dużych instalacji przemysłowych oraz gospodarstw prowadzących intensywny chów zwierząt, tak aby zmniejszać zanieczyszczenia powietrza, wody i gleb, a jednym z istotniejszych motywów była chęć większej ochrony ludzkiego zdrowia. Podczas lipcowego głosowania w Europarlamencie surowsze normy środowiskowe rozszerzono na przemysł wydobywczy i zakłady wytwarzające baterie. Odrzucono jednak propozycje włączenia do systemu przemysłowej hodowli zwierząt - trzód chlewnych i ferm drobiu.
Najniższe dopuszczalne normy
Na mocy wypracowanego stanowiska przy określaniu normy emisji dla substancji, takich jak tlenek azotu, amoniak, rtęć, metan czy dwutlenek węgla, organy państw członkowskich będą musiały stosować bezpośrednio tzw. konkluzje BAT (najlepszych dostępnych technik – ang. best avalaible techniques), opierając się tym samym na najniższych dopuszczalnych normach. Zakłady mają więc być zmotywowane do efektywności energetycznej i materiałowej, oszczędzania i ponownego zużycia wody, a także do stosowania mniej toksycznych chemikaliów. Jak mówi komunikat Rady UE, zmiany będą promować efektywność energetyczną, dekarbonizację i gospodarkę o obiegu zamkniętym. Parlament natomiast wskazuje na ograniczenie zanieczyszczeń powietrza, wody i gleby, dodając też, że dla nowych technologii wskaźniki będą „orientacyjne”. Przy wydawaniu pozwoleń na nowe instalacje mają obowiązywać tzw. graniczne wartości efektywności środowiskowej (ang. environmental performance limit values). Aby usprawnić cały proces, do 2035 r. państwa członkowskie mają wdrożyć systemy e-pozwoleń.
Kompromis ws. hodowli
W toku negocjacji podtrzymano uwzględnienie kopalni i zakładów produkujących baterie. Do porozumienia wraca również hodowla zwierząt. Rozwiązania w tym zakresie stanowią kompromis – pierwotna propozycja KE zakładała, że normy zanieczyszczeń będą obowiązywać od 150 jednostek hodowlanych (LSU – ang. Livestock Unit) niezależnie od hodowanych zwierząt. Wypracowane porozumienie podwyższa i różnicuje ten próg, ustanawiając 350 jednostek w przypadku hodowli świń, 380 dla drobiu (300 dla kur niosek) i 380 dla gospodarstw hodujących świnie i drób równocześnie. Jeśli chodzi o świnie, wyłączone zostaną gospodarstwa stosujące hodowlę ekstensywną i ekologiczną. Do końca 2026 r. Komisja ma ocenić, czy normami należy objąć również hodowlę bydła. Przepisy dotyczące hodowli przemysłowej będą wchodzić w życie stopniowo od 2030 r. KE zbada również ewentualną potrzebę wprowadzenia klauzuli wzajemności dla producentów spoza UE. Całościowy przegląd i ocena dyrektywy przez Komisję odbędzie się w 2028 r. i będzie powtarzać się co pięć lat.
Sankcje i rozporządzenie o portalu
Aby środki przyjęte w dyrektywie okazały się skuteczne, państwa członkowskie mają wdrożyć odstraszające sankcje, których wymiar będzie uzależniony od skali naruszeń. Za najpoważniejsze wykroczenia powinny grozić kary finansowe w wysokości wynoszącej co najmniej 3% rocznego obrotu w UE. Obywatele dotknięci przez łamanie lub obchodzenie przepisów otrzymają prawo do ubiegania się o odszkodowania za poniesione straty zdrowotne. W obu aspektach – kar i rekompensat – państwom członkowskim pozostawia się elastyczność.
Czytaj także: Zero tolerancji dla przestępców środowiskowych. Jest porozumienie na szczeblu unijnym
Objęte porozumieniem rozporządzenie nt. raportowania danych środowiskowych z emisji przemysłowych i przedstawiającego te dane portalu zakłada przekształcenie Europejskiego Rejestru Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń (E-PRTR – ang. The European Pollutant Release And Transfer Register). Jako unijny Portal Emisji Przemysłowych (ang. EU Industrial Emissions Portal) w nowej postaci zapewniałby obywatelom dostęp do informacji o zanieczyszczeniach i ułatwiałby partycypację w podejmowaniu decyzji środowiskowych. Portal informowałby o zużyciu wody, energii i surowców w celu, jak mówi komunikat Rady, „monitorowania postępów w cyrkularności i efektywnym wykorzystaniu zasobów”. Rozporządzenie zacznie obowiązywać w 2028 r.
Jak przypomniała wicepremier pełniącej prezydencję w Radzie UE Hiszpanii Teresa Ribera Rodriguez, unijne cele na 2050 rok zakładają likwidację zanieczyszczeń zagrażających ludzkiemu zdrowiu. Osiągnięte porozumienie według przedstawicielki Hiszpanii ma podwójnie zbliżyć europejską wspólnotę do realizacji wyzwania. – Ustanawiamy bardziej rygorystyczne przepisy po to, by zwalczać zanieczyszczenia u ich źródeł, jednocześnie poprawiając monitorowanie i raportowanie emisji. Nowe zasady ustanowią limity zanieczyszczeń na bardziej efektywnych poziomach i zapewnią przemysłowi jasne wytyczne na temat odpowiedniego inwestowania w skuteczną redukcję emisji – powiedziała Rodriguez. Zadowolenie z wyników negocjacji, w tym ustanowienia kar dla firm nieprzestrzegających norm, wyraził również sprawozdawca z PE Radan Kanev. Porozumienie musi zostać formalnie potwierdzone przez Radę i Parlament, po czym znajdzie się w Dzienniku Urzędowym UE i wejdzie w życie 20 dni później. Na wdrożenie zmienionej dyrektywy państwa członkowskie mają 22 miesiące.
Szymon MajewskiDziennikarz
