Nie tylko dla wielkich firm – raportowanie ESG w sektorze MŚP

© Юрий Маслов

Narzucająca określone reguły raportowania kwestii związanych z ochroną środowiska, odpowiedzialnością społeczną i ładem korporacyjnym regulacja ⁽¹⁾będzie wchodzić w życie etapami. Z początkiem 2024 roku zostaną nią objęte podmioty podlegające wcześniejszej dyrektywie o sprawozdawczości niefinansowej, następnie zaś te z dużych przedsiębiorstw, które do tej pory nie musiały tego robić. W 2027 r. do grona raportujących za rok obrotowy 2026 dołączą notowane na giełdzie małe i średnie firmy, choć, jak w rozmowie z Teraz Środowisko zastrzega ekspert Climate Leadership, Of Counsel w kancelarii Eversheds Sutherland Poland Piotr Kowalik, przez pierwsze dwa lata mogą się zwolnić z tego obowiązku. Małe podmioty nieobecne na giełdzie nie będą prawnie zobligowane do przedstawiania raportów – co jednak wcale nie znaczy, że nie zaczną.

Oddolne zachęty

Jak tłumaczą eksperci, przyczyną dobrowolnego raportowania może być uczestnictwo w biznesowych łańcuchach wartości. Zgodnie z dyrektywą CSRD raportowanie dużych przedsiębiorstw będzie musiało uwzględniać całość dostaw i podwykonawstwa – usługi tego typu dla dużych podmiotów są zaś często wykonywane właśnie przez firmy z sektora MŚP. – Dyrektywa przewiduje, że przez pierwsze trzy lata przedsiębiorstwa nie będą musiały ujawniać danych o łańcuchach wartości, jeśli nie będą miały do nich dostępu, istnieje jednak oczekiwanie, że duże przedsiębiorstwa zmapują te łańcuchy i będą w stanie o nich opowiadać. Presja na biznes będzie zatem rosnąć – najpierw na duży, a poprzez duży również na mały – wyjaśnia Piotr Kowalik. Ekspert porównuje sytuację do kamienia rzuconego na wodę. Kamieniem w tej metaforze są duże spółki, które będą musiały informować o swoich łańcuchach wartości, kolejne powstające na tafli wody kręgi to natomiast kontrahenci stopniowo włączani do systemu. Kowalik zaznacza niejako oddolny charakter tego procesu, który nie będzie wynikał z obowiązku prawnego, ale nacisku wywieranego w relacjach rynkowych. – Duże firmy mogą mniej lub bardziej subtelnie zachęcać swoich mniejszych partnerów do raportowania. Przykładowo, działająca w wielu państwach sieć handlowa może uzależnić od tego podpisanie umowy ze średniej wielkości producentem kosmetyków albo żywności. Na zwiększającą się liczbę firm składających sprawozdania o zrównoważonym rozwoju będą więc wpływać zawierane umowy – kontynuuje nasz rozmówca.

Czytaj także: Zachęty do zrównoważonych inwestycji. Taksonomia a raportowanie zrównoważonego rozwoju

Sytuacja rynkowa małych i średnich podmiotów oraz ich perspektywy rozwojowe mogą zatem zależeć od tego, czy podejmą się raportowania. Przewodnicząca Komitetu ds. ESG przy Krajowej Izbie Gospodarczej oraz dyrektor zarządzająca w firmie Envipol Jolanta Okońska-Kubica, zaznacza, że poza udziałem w łańcuchach wartości liczy się także potencjał pozyskiwania inwestycji. – O przedstawienie informacji na temat zrównoważonego rozwoju będą prosić zarówno duże firmy, jak i instytucje finansowe. Mała lub średnia firma nie będzie musiała tego zrobić, pytanie jednak czy nie wypadnie wtedy z łańcucha wartości albo nie dostanie kredytu, czy też dostanie go na innych, mniej korzystnych warunkach – mówi Okońska-Kubica. Aby ułatwić zadanie przedsiębiorstwom, które zdecydują się składać sprawozdania, EFRAG (Europejska Grupa Doradcza ds. Sprawozdawczości Finansowej, ang. European Financial Reporting Advisory Group) opracowała projekt dobrowolnych wytycznych ESRS dla MŚP. To już trzeci standard realizujący dyrektywę CSRD – mamy już bowiem do czynienia ze standardem dla dużych podmiotów objętych obowiązkiem od 2024 r., a także z projektem standardów dla firm MŚP notowanych na giełdzie. Oba dokumenty dotyczące małych i średnich firm – zobligowanych przez dyrektywę notowanych oraz dobrowolnych – mają zostać zatwierdzone na posiedzeniu EFRAG 29 listopada⁽²⁾, a następnie poddać się unijnemu procesowi legislacyjnemu.

Czytaj także: Trudna rola koordynatora ESG – jak przygotować się do raportowania w 2024 r.

Kluczowa kwestia - wyniki

- Dyrektywa CSRD mówi, że standardy dla małych i średnich firm powinny zostać opublikowane w połowie 2024 roku. W porównaniu z ogólnymi standardami [dla dużych podmiotów – przyp. red.] ich objętość będzie radykalnie mniejsza, choć przedmiotowy zakres, w obszarze środowiskowym uwzględniający kwestie takie jak emisja gazów cieplarnianych, gospodarka obiegu zamkniętego, czy zanieczyszczenia powietrza, gleb i wody, podobny. W przypadku spółek notowanych na giełdzie w standardach mogą się znaleźć dodatkowe informacje ważne dla inwestorów – opowiada Piotr Kowalik. Standardy dobrowolnego raportowania według Piotra Kowalika należy traktować jako wskazówkę dla małych i średnich firm, w jaki sposób powinny informować swoich kontrahentów o swoim poziomie zrównoważonego rozwoju.

Jak zauważaliśmy na naszych łamach, skala wyzwań związanych z przewidzianymi przez dyrektywę CSRD zasadami raportowania ESG jest ogromna. Czy zatem małe i średnie firmy mu podołają? Jolanta Okońska-Kubica zauważa, że biznes często boi się zmian, których nie rozumie. Kolejne obowiązki mogą budzić opór. Ekspertka wskazuje jednak, że pod pewnymi względami raportowanie według przedstawionych wytycznych nie będzie dla przedsiębiorstw niczym nowym. Firmy wiele rzeczy raportują już dziś. – Różne formy obowiązkowego raportowania środowiskowego są od dawna obecne – na przykład w zakresie gospodarki odpadami czy emisyjności do Krajowego Ośrodka Bilansowania i Zarządzania Emisjami. Małe spółki prawa handlowego mają obowiązek składania sprawozdań, które uwzględniają m.in. kwestie środowiskowe. Główna różnica jest taka, że do tej pory obowiązywała w tym zakresie spora dowolność. Standardy przewidziane w dyrektywie CSRD, również te dobrowolne, ujednolicają zakres mierzonych obszarów i pozwalają dokonywać porównań między różnymi podmiotami – tłumaczy przedstawicielka KIG. Ekspertka zachowuje optymizm, mówiąc, że zarówno mały i duży biznes przechodzi nieustanne zmiany. Przygotowanie do nowych wymogów nie powinno więc sprawić wielkich trudności. Nasza rozmówczyni dodaje jednak, że czym innym jest samo przedstawianie raportów, a czym innym natomiast spełnianie pożądanych celów środowiskowych lub społecznych. – Rekomendowane wstępnie obszary ujawnień same w sobie nie są problemem. Ważne pytanie dotyczy tego, czy firmy będą w stanie pokazać, że naprawdę zmieniają się we właściwym, prośrodowiskowym i prospołecznym kierunku. Zobaczymy, jak biznes do tego podejdzie. Być może jednak, podobnie jak dla dużych firm, również dla tych z sektora MŚP zrównoważony rozwój stanie się atrakcyjnym elementem zwiększania własnej konkurencyjności – podsumowuje Jolanta Okońska-Kubica.

Szymon Majewski
Dziennikarz