Co dzieje się z ochroną środowiska w Strasburgu? Głosowania na sesji plenarnej PE

© xavdlp

We wtorek 21 listopada br. głosowano nad regulacjami dotyczącymi przemysłu neutralnego emisyjnie, ograniczeń emisji transportu ciężkiego, przechwytywania dwutlenku węgla oraz prawa do naprawy. Niebawem ukażą się podsumowania następnych parlamentarnych rozstrzygnięć.

Net Zero Industry Act

W głosowaniu we wtorek Parlament przyjął stanowisko negocjacyjne na temat aktu ws. przemysłu neutralnego emisyjnie⁽¹⁾. Chodzi o Net Zero Industry Act, którego projekt Komisja Europejska ogłosiła 16 marca br. - element przemysłowego planu Europejskiego Zielonego Ładu,  mający na celu wsparcie dla produkcji czystych technologii opartych na energii odnawialnej. Jak pisaliśmy w momencie przedstawienia projektu, w głównych założeniach mówiono o pomocy dla przemysłu związanego z technologiami kluczowymi dla transformacji energetycznej, takimi jak fotowoltaika, pompy ciepła, biogaz i biometan, technologie przechwytywania i składowania dwutlenku węgla, morska i lądowa energetyka wiatrowa, zielony wodór i ogniwa paliwowe czy energetyka jądrowa. Regulacja ma m.in. poprawić warunki inwestowania i podnieść konkurencyjność europejskich sektorów, zmniejszając również zależność UE od importu technologii. Zgodnie z aktem, do 2030 r. 40% wykorzystywanych technologii energii odnawialnej ma być produkowane na terenie Unii.

Z komunikatu Parlamentu dowiadujemy się o przyjętych poprawkach, które poszerzyły zakres legislacji na całe łańcuchy dostaw związane z produkcją czystych technologii. Lista uwzględnionych technologii została rozszerzona i ma być aktualizowana. Znalazły się na niej m.in. technologie rozszczepienia i syntezy jądrowej oraz zrównoważone paliwa lotnicze SAF. Regulacja zachowuje dwie klasyfikacje projektów – produkcyjnych oraz strategicznych. Procesy wydawania pozwoleń dla pierwszych projektów ma trwać od 9 do 12 miesięcy i od 6 do 9 dla projektów strategicznych. W stanowisku znalazła się również propozycja utworzenia tzw. dolin przemysłu bezemisyjnego (ang. Net-Zero Industry Valleys). „Doliny” mają mieć ograniczony zakres geograficzny i technologiczny i opierać się na tzw. symbiozie przemysłowej. Ich projektowanie oraz ocena oddziaływania na środowisko miałyby przypaść państwom członkowskim. Stanowisko przewiduje dla nich rolę w procesach reindustrializacji, zwłaszcza w przechodzących transformację energetyczną regionach węglowych. Finansowaniu projektów służyłyby środki z systemu handlu emisjami ETS oraz z platformy STEP (Strategic Technologies for Europe Platform).

Za stanowiskiem opowiedziało się 376 europosłów. – Bez podjętych kroków, które zmniejszają obciążenia administracyjne, przyspieszają procesy i zwiększają publiczne inwestycje, Europa zdekarbonizowałaby się poprzez dezindustrializację. Przyjęte stanowisko pokazuje, że możemy temu zapobiec – stwierdził eurodeputowany Christian Ehler z Europejskiej Partii Ludowej. Następnym etapem w procesie legislacyjnym będą rozmowy z Radą UE. Nie wszyscy jednak entuzjastycznie przyjęli wyniki głosowania. Przyjęty kształt aktu krytykuje WWF – zdaniem organizacji, regulacja wymienia „niesprawdzone technologie”, zakłada nadmierny rozwój technologii sekwestracji dwutlenku węgla (według komunikatu WWF, może to być wymówką do dalszego wspierania paliw kopalnych) i nie wyklucza lokowania dolin przemysłowych w obszarach Natura 2000⁽²⁾.

Ograniczenie emisji z transportu ciężkiego

445 eurodeputowanych poparło stanowisko ws. zmniejszenia emisji z transportu ciężkiego. Tak jak wcześniej (wzmacniając wyjściowe cele Komisji Europejskiej) zaproponowała Rada UE, od 2030 r. emisje dwutlenku węgla z takich pojazdów jak samochody ciężarowe, pojazdy zawodowe i autobusy w porównaniu z 2019 r. mają spaść o 45%, o 65% od 2035 r. i o 90% od 2040 roku. Europosłowie poparli pomysł wydawania zezwoleń na rejestrację tylko dla bezemisyjnych autobusów miejskich (od 2030 r.), proponując tymczasowe zwolnienie do 2035 r. dla autobusów napędzanych biometanem. W przyjętych poprawkach pojawiło się m.in. odwołanie do wojny w Ukrainie jako kolejnego argumentu przemawiającego za celami Europejskiego Zielonego Ładu.⁽³⁾

Sprawozdawca z głosowania, europoseł Bas Eickhout z Grupy Zielonych zauważył, że bezemisyjne pojazdy pomogą nie tylko w osiąganiu celów klimatycznych, ale również w poprawie jakości powietrza w europejskich miastach. - Zapewniamy jasność dla jednej z głównych gałęzi przemysłu wytwórczego w Europie i wyraźną zachętę do inwestowania w elektryfikację i wodór. Opieramy się na wniosku Komisji, rozszerzając zakres przepisów oraz dostosowując kilka celów i poziomów odniesienia, aby nadążyć za rzeczywistością, ponieważ transformacja przebiega szybciej niż oczekiwano – dodał deputowany. Przyjęte stanowisko będzie punktem wyjścia do dalszych rozmów z Radą UE.

Pochłanianie dwutlenku węgla

21 listopada w Europarlamencie przyjęto także stanowisko ws. systemu certyfikacji w zakresie pochłaniania dwutlenku węgla. System, zaproponowany w listopadzie 2022 r. przez Komisję Europejską, ma umożliwić monitorowanie, mierzenie i weryfikowanie pochłaniania CO₂ w sposób pozytywnie wpływający również na pozostałe cele środowiskowe, takie jak zachowanie bioróżnorodności. Kolejny zakładany cel to walka z greenwashingiem. Stanowisko poparło 448 eurodeputowanych, którzy opowiedzieli się za transparentnością systemu, publicznym dostępem do informacji na jego temat, zapobieganiem "podwójnemu liczeniu" oraz za jasnymi kryteriami i definicjami trwałego składowania dwutlenku węgla, magazynowania dwutlenku węgla w produktach i węglowego rolnictwa z uwzględnieniem śladu środowiskowego każdej z tych technik. Trwałe składowanie ma polegać na wychwytywaniu CO₂ bezpośrednio z powietrza i magazynowaniu w stabilnej formie, magazynowanie w produktach dotyczyłoby drewna i materiałów zachowujących CO₂ na co najmniej pięć dekad, z kolei „rolnictwo węglowe” musi zmniejszać emisje na co najmniej pięć lat. Jak czytamy, po uchwaleniu stanowiska Parlament jest gotowy do negocjacji z państwami członkowskimi.  – Zmiany klimatu są tak daleko posunięte, że nie możemy dalej polegać tylko na redukcji emisji – potrzebujemy także pochłaniania CO₂. Ramy certyfikacyjne uregulują rynek, który mierzył się z nadużyciami greenwashingu i brakiem jasnych regulacji. Certyfikacja pomoże przyciągnąć prywatne inwestycje, które pomogą w transformacji energetycznej – powiedziała sprawozdawczyni, Lidia Pereira z EPP.

Komentując dla Teraz Środowisko przyjęcie stanowiska, ekspert ds. polityki klimatycznej WWF Polska, Marcin Kowalczyk, zauważa, że bardziej szczegółowa metodologia określania certyfikacji będzie musiała dopiero powstać – pochłanianie dwutlenku węgla musi bowiem być kwantyfikowalne. – Rozporządzenie, na którego temat wypowiedział się właśnie Parlament Europejski stworzy pewne ogólne wytyczne, które będzie trzeba doprecyzować, wiążąc je np. z systemem handlu uprawnieniami do emisji EU ETS. Jesteśmy już jednak raczej bliżej niż dalej i w ciągu roku lub półtora regulacja powinna wejść w życie. Pochłanianie dwutlenku węgla będzie zyskiwać na znaczeniu, ponieważ do osiągnięcia neutralności klimatycznej nie wystarczą same redukcje emisji – mówi ekspert.

Prawo do naprawy

Parlament chce wspierać zrównoważoną konsumpcję poprzez prawo do naprawy produktów zamiast kupowania nowych. 590 europosłów zagłosowało we wtorek za przepisami, które ułatwią reperowanie przedmiotów takich jak pralki, odkurzacze, rowery czy smartfony. Projekt dyrektywy został ogłoszony przez Komisję Europejską w marcu br. – według przedstawionych założeń, więcej produktów ma być naprawianych w ramach gwarancji prawnej, a konsumenci będą mogli żądać od producentów takiej usługi.  - Ludzie chcą wydłużyć żywotność swoich urządzeń, ale często jest to zbyt kosztowne lub trudne. Przyjęliśmy szereg środków, aby zachęcić konsumentów do wyboru naprawy zamiast wymiany, ze szczególnym naciskiem na wspieranie niezależnych warsztatów i ustanowienie zachęt finansowych – powiedział sprawozdawca Rene Repasi. O idei zapobiegania zbyt pośpiesznemu pozbywaniu się towarów konsumenckich nadających się do naprawy mówi nam także ekspertka w Departamencie Rynku Cyfrowego Konfederacji Lewiatan, Eliza Turkiewicz.

Czytaj także: GOZ także dla produktów wadliwych. PE zajął stanowisko w sprawie nowej dyrektywy

- Zgodnie z proponowanymi przepisami w ramach gwarancji prawnej sprzedawcy będą zobowiązani między innymi do priorytetowego zaoferowania naprawy, z wyjątkiem sytuacji kiedy koszt naprawy będzie przewyższał koszt wymiany towaru lub naprawa nie będzie możliwa – mówi Eliza Turkiewicz. Jak czytamy w komunikacie PE, „Parlament chce, aby niezależne serwisy naprawy i użytkownicy końcowi mieli dostęp do części zamiennych i informacji o naprawie”, a narzędzia do naprawy „powinny być dostępne po rozsądnej cenie”. Europosłowie popierają także tworzenie platform online, w których będzie można sprawdzić najbliższe punkty napraw. Propozycje PE zakładają również bony na naprawy oraz inne zachęty finansowe. Eliza Turkiewicz omawia kolejne punkty. - Przyjęte przez Parlament Europejski podejście ogólne wprowadza dodatkowy roczny okres gwarancji na naprawiony towar (po upływie minimalnego okresu gwarancji) oraz możliwość wymiany produktu na czas naprawy w momencie, kiedy okres ten będzie zbyt długi. Ponadto, Parlament zamierza również stworzyć zasadę, w myśl której organy sprawujące nadzór nad rynkiem będą miały możliwość interwencji w celu obniżenia cen części zamiennych do „realistycznego poziomu cen” – wyjaśnia ekspertka. Cytowany już Rene Repasi wyraził oczekiwanie szybkiego przyjęcia stanowiska przez Radę UE, tak aby przetrzeć szlaki „dla gospodarki europejskiej o rzeczywistym obiegu zamkniętym”. Pierwsze spotkanie zaplanowano na 7 grudnia br.

Szymon Majewski
Dziennikarz