Dorota LinekSpecjalista ds. śladu węglowego w Atmoterm SA
Wielu osobom wydaje się, że ślad węglowy dotyczy obszaru środowiska, więc to właśnie ten dział lub ewentualnie działy pokrewne powinny być zaangażowane w proces jego obliczania. Czy na pewno?
Realizacja prac konsultingowych w ramach obliczania śladu węglowego pokazuje, że w przypadkach z pozoru łatwych występuje wiele niewiadomych, do których należy podejść indywidualnie.
Kiedy chcemy obliczać ślad węglowy zgodnie z metodyką GHG Protocol, nie wystarczy patrzeć tylko na liczby – należy dokładnie przeanalizować każdy przypadek zarówno pod kątem struktury organizacji, zewnętrznych i wewnętrznych powiązań, udziałowców, umów leasingowych, jak i procesów produkcyjnych czy stosowanych materiałów i substancji.
Uwarunkowania wewnętrzne
Sama struktura organizacji ma znaczący wpływ na rozliczanie emisji – warunkuje ona wybór metody konsolidacji, co przekłada się na ustalenie granic organizacji, a to z kolei na wynik końcowy inwentaryzacji emisji GHG. Metoda konsolidacji ma również wpływ na wyznaczanie granic operacyjnych i podział emisji pomiędzy poszczególne zakresy, a tym samym rozkład wyników między nimi. Dodatkowym czynnikiem warunkującym sposób przeprowadzenia inwentaryzacji gazów cieplarnianych są uwarunkowania wewnętrzne i powiązania pomiędzy poszczególnymi spółkami w organizacji. Nie zawsze bowiem suma emisji we wszystkich spółkach będzie równa emisji w grupie kapitałowej. Uwarunkowania wewnętrzne mogą powodować podwójne liczenie emisji, dlatego należy dokładnie przeanalizować wszelkie powiązania, aby takich sytuacji uniknąć.
Instrumenty umowne
Na wynik inwentaryzacji gazów cieplarnianych wpływ ma także lokalizacja danego zakładu czy dostęp do instrumentów umownych w ramach zakupywanej energii. Metodyka GHG Protocol wyróżnia dwie metody obliczeniowe dla zakresu 2, zgodnie z którymi powinno obliczać się emisje – metoda location-based (odzwierciedlająca średnią emisję w sieci) i market-based (odzwierciedlająca emisję ze zużycia energii od sprzedawcy wybranego przez organizację). Instrumenty umowne mają zastosowanie w drugiej metodzie – market-based. Dzięki nim organizacje mogą sobie zapewnić dostęp do energii odnawialnej, co w rzeczywisty sposób przyczynia się do rozliczania emisji gazów cieplarnianych. Jednak warto tu zaznaczyć, że wspomniane instrumenty umowne powinny zostać przeanalizowane względem kryteriów, które muszą spełniać, aby mogły być zastosowane w wyliczeniach śladu węglowego.
Zbieranie danych
Do obliczenia śladu węglowego konieczne jest zebranie bardzo dużej ilości danych – pochodzących zarówno z różnych działów wewnątrz organizacji jak i kontrahentów. Problem może stanowić ich ilość, jakość, ale także konieczność przeanalizowania, zagregowania czy dostosowania jednostek do wskaźników. Należy pamiętać, że to, z jakich danych korzystamy, będzie warunkowało, czy wynik śladu węglowego będzie wiarygodny, czy też nie. Oczywiście, mogą wystąpić sytuacje, w których niezbędne będzie dokonanie przeliczeń czy szacunków w oparciu o pewne założenia, jednak należy dołożyć wszelkich starań, aby dane przyjmowane do obliczeń były jak najlepszej jakości. Tam, gdzie to możliwe, należy wprowadzić systemy pomiarowe, tworzyć bazy danych. Należy także próbować uświadamiać i angażować swoich dostawców, kontrahentów, bo zazwyczaj dane pozyskane bezpośrednio od nich będą tymi najlepszymi. Ponadto ważne jest, aby pamiętać, że obliczanie śladu węglowego stanowi proces nie tylko w odniesieniu do jednostki – jest to proces, w który powinien być włączony cały łańcuch wartości.
Porównywalność wyników
Podczas przedstawiania wyników naszych prac dotyczących wyliczenia śladu węglowego danej organizacji często spotykamy się z pytaniami: -„Jak wypadamy na tle konkurencji?”, -„To dużo czy mało?” Są to pytania, na które można jedynie odpowiedzieć –„To zależy”. Porównywalność wyników jest kwestią kontrowersyjną – bo tu nie chodzi o to, by porównywać z innymi, nawet w ramach tej samej branży, jedynie na podstawie wartości śladu węglowego. Na wynik ma wpływ wiele czynników i porównywanie się bez ich znajomości mija się z celem. Firma z tej samej branży, ale posiadająca np. mniej magazynów, mniej pracowników, z mniejszą produkcją, może mieć znacznie mniejszy ślad węglowy niż firma z odwrotną sytuacją. Dlatego istotne jest, aby przedstawiać wyniki także w odniesieniu do czynników, które mogą mieć na nie wpływ. Jednak należy pamiętać, że celem obliczania śladu węglowego nie jest porównywanie się i wyścig – kto lepszy. Nadrzędnym celem powinno być poznanie śladu węglowego organizacji w całym łańcuchu wartości, a następnie świadome wprowadzenie działań dążących do jego redukcji i ocena, czy działania te przynoszą odpowiednie efekty. Dlatego nie porównujmy się do innych – identyfikujmy najbardziej emisyjne fragmenty łańcucha wartości, porównujmy swoje wyniki rok do roku i sprawdzajmy jak daleko jesteśmy na drodze do dekarbonizacji.
Proces obliczania śladu weglowego może zrodzić wiele wątpliwości, dlatego czasem warto rozważyć różne rodzaje wsparcia z zewnątrz – zarówno w postaci szkoleń, usług konsultingowych czy narzędzi obliczeniowych (np. ekostrateg.com). Warto jednak pamiętać, że żadne narzędzie nie zastąpi ludzi, których zaangażowanie i wiedza o organizacji w odniesieniu do wybranych metodyk obliczeniowych jest kluczem do sukcesu. Bądźmy też świadomi, że dla większości przedsiębiorstw jest to temat nowy, sprawiający liczne trudności, wobec czego wymaga dużego zaangażowania wielu osób, w tym kadry zarządzającej, jak również poszczególnych ogniw zarówno w organizacji jak i w łańcuchu wartości. Dzięki takiemu podejściu, mimo wielu trudności, łatwiej będzie przejść przez ten proces i w rezultacie stać się prekursorem działań, których głównym celem będzie ochrona klimatu.
Dorota Linek
Artykuł powstał we współpracy z firmą Atmoterm SA
