Robots
Cookies

Ustawienia cookies

Strona Teraz Środowisko wykorzystuje cookies. Część z nich jest niezbędna do funkcjonowania strony. Inne służą poprawianiu jakości naszych usług.
Więcej  ›
28.03.2024 28 marca 2024

Co z adaptacją klimatyczną w Polsce? Trwają prace nad ustawą

Za mało, za wolno – to wniosek z raportu ONZ na temat adaptacji klimatycznej na świecie. Ministerstwo Klimatu i Środowiska jest w trakcie aktualizacji dokumentów strategicznych. W przygotowaniu jest jedna z ustaw kluczowych dla polskich miast.

   Powrót       24 stycznia 2023       Zrównoważony rozwój   
Zmiany klimatu

W listopadzie 2022 r. ONZ opublikowała opracowanie „Adaptation Gap Report 2022”, z którego wynika, że luka adaptacyjna jest poważnym zagrożeniem. Zmiany klimatyczne uderzają już dzisiaj i te będą się nasilać w kolejnych lata, nawet gdy świat zacznie ograniczać emisje gazów cieplarnianych (tu postępy też nie są zadawalające). Adaptacja klimatyczna jest kluczowym zagadnieniem, które przygotowuje kraj do ekstremalnych sytuacji pod względem infrastrukturalnym, budżetowym i procesowym. Ambitne inwestycje nie mogą w pełni zapobiec skutkom zmian klimatycznych, ale mogą je zniwelować. Z raportu wynika, że globalne wysiłki w zakresie planowania, finansowania i wdrażania adaptacji przynoszą coraz większe postępy, ale nie nadążają za rosnącymi zagrożeniami klimatycznymi. Wymaga to przełomowego przyspieszenia badań naukowych, innowacyjnego planowania, większego i lepszego finansowania i wdrażania, zwiększonego monitorowania i oceny oraz głębszej współpracy międzynarodowej. Jak czytamy w raporcie, ponad osiem na dziesięć krajów posiada obecnie co najmniej jeden krajowy instrument planowania adaptacyjnego, a instrumenty te są coraz lepsze i w coraz większym stopniu uwzględniają społeczności znajdujące się w niekorzystnej sytuacji.

Międzynarodowe finansowanie adaptacji krajów rozwijających się nadal rośnie, osiągając poziom 28,6 mld dol. w 2020 r. Stanowi to 34% udział w całkowitym finansowaniu klimatycznym krajów rozwijających się w 2020 r. i jest to wzrost o 4% w stosunku do 2019 r. Uwzględniając inflację, szacunkowe roczne koszty, potrzeby adaptacyjne mieszczą się w przedziale 160-340 mld dol. do 2030 r. i 315-565 mld dol. do 2050 r. Wdrażanie działań adaptacyjnych jest coraz częstszą praktyką, ale nie nadążającą w praktyce za wpływem zmian klimatu.

Co z Polską?

Ministerstwo Klimatu i Środowiska poinformowało w odpowiedzi na pytania, że przygotowało i jest w trakcie aktualizacji długookresowych dokumentów strategicznych, których skuteczna realizacja pozwoli na adaptację do postępującej zmiany klimatu oraz przeciwdziałanie ekstremalnym zjawiskom pogodowym. Obecnie podstawą do realizacji działań na rzecz adaptacji do zmian klimatu jest „Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030" (SPA). W dokumencie wskazane są priorytetowe kierunki działań adaptacyjnych. Działania obejmują m.in. mitygację zjawiska suszy, polegające na zwiększaniu lesistości kraju, zwiększaniu retencji zasobów wodnych, w tym małej retencji, a także inwestycje w systemy zrównoważonego gospodarowania wodami opadowymi. Ponadto w 2019 r. została przyjęta „Polityka ekologiczna państwa 2030 – strategia rozwoju w obszarze środowiska i gospodarki wodnej”.

Czytaj: Przyszłość miejskich planów adaptacji do zmian klimatu

Resort zrealizował i realizuje kilka kluczowych projektów, wśród których można wymienić „Opracowanie planów adaptacji do zmian klimatu w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców”, „Miasto z Klimatem”, „Koniec z betonem w centrach miast, czy „Klimada 2.0”. Opracowano też „Przewodnik dla miast: Przyrodniczo-klimatyczne wskaźniki zrównoważonego rozwoju miast”.

Projekt ustawy o wzmocnieniu klimatycznym miast w przygotowaniu

Resort informuje, że opracował projekt ustawy w celu wzmocnienia klimatycznego wymiaru polityki miejskiej [UD246]. Celem jest wprowadzenie rozwiązań służących adaptacji do zmian klimatu, w szczególności wzmocnienie aspektów transformacji ekologicznej i klimatycznej miast. W projekcie ustawy zaproponowano zmiany polegające m.in. na wprowadzeniu obowiązku opracowania miejskich planów adaptacji do zmian klimatu przez miasta o liczbie mieszkańców równej lub większej niż 20 tys. Projekt ustawy zakłada również wprowadzenie w budżetach obywatelskich gmin obowiązku wyodrębnienia puli środków dedykowanej realizacji projektów związanych z ochroną miejskiego środowiska przyrodniczego, w szczególności na realizację projektów, których realizacja ma prowadzić do zwiększania powierzchni biologicznie czynnej oraz retencji wód opadowych i roztopowych. Ponadto projekt przewiduje ułatwienia budowy zbiorników bezodpływowych na wody opadowe i roztopowe. Jak czytamy na stronach rządowych, ustawa powinna być wdrożona w pierwszym kwartale 2023 roku.

Inwestycje NFOŚiGW. Środki płyną do miast

W Polsce realizowanych jest też wiele inwestycji. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) w ramach programu „Adaptacja do zmian klimatu” wspiera działania w zakresie zielono-niebieskiej infrastruktury, likwidacji powierzchni nieprzepuszczalnych, rozwoju zrównoważonych systemów zagospodarowania wód opadowych i kanalizacji deszczowych czy też obiektów służące retencji wody. Budżet przeznaczony na wsparcie inwestycji wynosi 750 mln zł w postaci preferencyjnych pożyczek. W ramach tego programu, do tej pory złożono 31 wniosków o dofinansowanie na ogólną kwot preferencyjnego dofinansowania wynoszącego blisko 135 mln zł.

Rzeczniczka NFOŚiGW Ewelina Steczkowska informuje, że wcześniejszych latach tj. 2019 - kwiecień 2021 także wspierano inwestycje z zakresu adaptacji do zmian klimatu. W ramach programu priorytetowego „Adaptacja do zmian klimatu oraz ograniczanie skutków zagrożeń środowiska" wsparto blisko 156 inwestycji na kwotę preferencyjnego dofinansowania wynoszącego blisko 582 mln zł.

Dodatkowo w 2020 r. przeprowadzono konkurs NFOŚiGW „Miasto z klimatem - zielono-niebieska infrastruktura", który odbywał się w ramach projektu Ministra Klimatu i Środowiska pod tytułem „Miasto z klimatem". Zwycięzcą w kategorii miast powyżej 100 tys. mieszkańców zostało miasto Wałbrzych z projektem „Zielone podwórka - parki kieszonkowe w starych dzielnicach Wałbrzycha”. Przedsięwzięcie zakłada utworzenie 4 parków kieszonkowych w różnych lokalizacjach na terenie miasta. W ramach tego projektu tereny miejskie, które nie były do tej pory użytkowane, zostaną przekształcone w obszary zielone, wyposażone w niebiesko-zieloną infrastrukturę. Całkowity koszt projektu to prawie 2,9 mln zł, z czego NFOŚiGW sfinansuje 1 mln zł. W tej kategorii dofinansowanie uzyskało też miasto Zielona-Góra.

W kategorii mniejszych miast, do 100 tys. mieszkańców, wygrało miasto Rumia z projektem „Zielone patio - Szkoła Podstawowa nr 7 w Rumii.” W ramach, rozpoczętej już inwestycji, dotychczas utwardzone, szczelne patio szkolne zostanie przekształcone w teren z nowymi nawierzchniami przepuszczalnymi, ścieżkami i zielenią. Elementem wyróżniającym ten projekt jest zagospodarowanie części patio na tzw. suchy ogród deszczowy oraz dwa ogrody deszczowe w pojemnikach, w których będą posadzone rośliny hydrofitowe – informuje Steczkowska. Dofinansowanie NFOŚiGW to 106 tys. zł, a całkowita wartość projektu 213 tys. zł. W tej kategorii wyróżniono sześć projektów, dofinansowanie na kwotę prawie 6 mln zł otrzymały gminy: Bogatynia, dwukrotnie Nowy Sącz, Ostrowiec Świętokrzyski, Łomianki i Olesno.

- Wartość wszystkich nagrodzonych projektów wyniosła powyżej 20,2 mln zł, z czego Narodowy Fundusz dofinansuje prawie 7 mln zł – informuje rzeczniczka NFOŚiGW.

Co stoi na drodze do adaptacji klimatycznej w Polsce?

Przeszkód w zakresie adaptacji klimatycznej w naszym kraju jest wiele. Resort wymienia m.in. brak koordynacji adaptacji na wielu szczeblach, dlatego odpowiedzią na ten problem jest prowadzona przez MKiŚ obecnie aktualizacja SPA 2020 oraz projekt „Wzmocnienie koordynacji polityki adaptacji do zmian klimatu między władzami lokalnymi, regionalnymi i krajowymi” w ramach Instrumentu Wsparcia Technicznego Komisji Europejskiej. Efektem będzie nowa polska strategia adaptacyjna zawierająca system koordynacji i monitoringu. Kolejna bariera to niska świadomość na temat adaptacji do zmian klimatu oraz błękitno-zielonej infrastruktury wśród obywateli, ale i urzędników. Brakuje tez stosownego upodmiotowienia prawnego błękitno-zielonej infrastruktury.

Podobne bariery wylicza Małgorzata Hajto, kierownik Zakładu Ocen Środowiskowych, Ochrony Przyrody i Krajobrazu Instytutu Ochrony Środowiska – Państwowego Instytutu Badawczego.

- Z tym problemem organizacyjnym związany jest także trwający kryzys planowania przestrzennego. Bez efektywnego systemu planowania przestrzennego nie tylko nie adoptujemy się do zmian klimatu, ale także zwiększamy ryzyko związane z zagrożeniami, przede wszystkim suszą, powodziami czy zagrożeniami w strefie brzegowej Bałtyku – wyjaśnia Hajto.

Czytaj więcej: Jak się mają oceny oddziaływania na środowisko do zmian klimatu? Podręcznik IOŚ-PIB

- Inny problem to wciąż niedostateczne wykorzystanie wiedzy w planowaniu rozwoju i podejmowaniu decyzji. Mamy sporą wiedzę o zagrożeniach klimatycznych, ale wiedza ta nie jest wystarczająco wykorzystana w tworzeniu rozwiązań prawnych, planowaniu budżetów, tworzeniu polityk. Z drugiej strony często brakuje wielu danych niezbędnych do odpowiedzialnego podejmowania decyzji – dodaje.

Hajto podkreśla, że mimo ogromnej pracy, którą wykonują naukowcy, administracja publiczna czy organizacje pozarządowe wciąż mamy wiele do zrobienia w zakresie edukacji i podnoszenia poziomu świadomości wagi problemów związanych ze zmianami klimatu.

- Potrzebna jest ciężka praca na rzecz upowszechniania wiedzy i podniesienia świadomości, że zmiany klimatu to „zagrożenie egzystencjalne" i musimy wspólnie stawić czoła kryzysowi klimatycznemu i kryzysowi różnorodności biologicznej – dodaje.

Patrycja Rapacka: Redaktor Teraz SamorządWięcej treści dotyczących samorządów w zakładce Teraz Samorząd.

Polecamy inne artykuły o podobnej tematyce:

Zielone okienko w każdej gminie. Przedwyborcze wskazówki od ClientEarth (28 marca 2024)Za nami VI posiedzenie Komitetu Monitorującego program Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej (28 marca 2024)Pogodzić ochronę przyrody z turystyką. O wizji dla Puszczy Białowieskiej (26 marca 2024)Zielona Koalicja dla Zdrowia – jakie cele i strategia działania? (26 marca 2024)100 dni rządu okiem NGOs (22 marca 2024)
©Teraz Środowisko - Wszystkie prawa zastrzeżone.
Kopiowanie i publikacja tekstów, zdjęć, infografik i innych elementów strony bez zgody Wydawcy są zabronione.
▲  Do góry strony