Blisko milion m3 wody pobrano przekraczając pozwolenia wodnoprawne. Raport GIOŚ

© Henryk Niestrój

952 742 m³ – to wielkość przekroczenia w ilości pobranej wody w 2022 r. Oznacza to, że tyle wody pobrano „nadprogramowo” - ponad to, do czego uprawniały wydane pozwolenia wodnoprawne. To znacznie więcej niż w roku 2021 i nieco mniej niż w roku 2020 (patrz: ramka). Co ważne, liczba nie odnosi się do całej Polski, a jedynie do skontrolowanych przez inspekcję ochrony środowiska podmiotów. Przebadano 255 podmiotów. Oko inspekcji skierowało się przede wszystkim na podmioty realizujące zadania własne gmin w zakresie zaopatrzenia w wodę (210 podmiotów). W mniejszym stopniu na zakłady przemysłowe (27) i podmioty prowadzące inną działalność (18).

© GIOŚ

Skąd o tym wiemy? W wakacje na stronach inspekcji pojawił się dokument „Kontrole podmiotów pobierających wodę powierzchniową lub podziemną, pod kątem oceny spełniania warunków dotyczących ilości pobieranej wody, określonych w pozwoleniach wodnoprawnych i zintegrowanych”⁽¹⁾. Raport podsumowuje wyniki z kontroli w latach 2020-20222 i jest już trzecim omawianym przez nas dokumentem. W wakacje pojawiły się jeszcze publikacje: GIOŚ sprawdził przelewy burzowe. Co ustalono? oraz Rolnictwo a azotany. 10% nieprawidłowości w przechowywaniu nawozów naturalnych w gospodarstwie.

403 tys. m³ wody na gapę

Z 872 ujęć wód podziemnych i powierzchniowych 35 (4%) przekroczyło w 2022 r. dopuszczalną średnią dobową ilość pobranej wody, a niechlubny prym wiodły tu woj. lubuskie i zachodniopomorskie. W kwestii rocznej dopuszczalnej ilości, było to już 28 przekroczeń (3%) - najwięcej w woj. wielkopolskim.

Jak wynika z dokumentu, cykl kontrolny obejmował lata 2020, 2021 i 2022. W tym czasie znacznie więcej przekroczeń miało miejsce w poborze wód podziemnych (96% przekroczeń) niż powierzchniowych (4%). Ekstremum przypadło dla wód podziemnych - to 403 tys. m³ pobranych „nadprogramowo”, a dla wód powierzchniowych – niemal 104 tys. m³. Pierwszemu był winien zakład przemysłowy, drugiemu – zakład realizujący zadania gminy w zakresie zaopatrzenia w wodę (a zatem jedna z firm wodociągowych). Ogółem, 13 z wszystkich przekroczeń przypadło na zakłady przemysłowe, dwa na inne podmioty, a pozostałe – na podmioty realizujące zadania własne gminy.

Czytaj też: Mandaty od inspektorów ochrony środowiska? Nowy GIOŚ szykuje zmiany

Ujęcia wody: 11 do sądu

Dodatkowo inspektorzy sprawdzali realizację innych warunków pozwoleń wodnoprawnych; tu zastrzeżeń było liczbowo więcej niż w zasadniczej części kontroli. W związku z sytuacją w latach 2020, 2021 i 2022, Inspekcja podjęła cały wachlarz tzw. działań pokontrolnych. Były wśród nich: postępowania administracyjne ws. opłaty podwyższonej za wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi z przekroczeniem warunków określonych w pozwoleniu wodnoprawnym (wody popłuczne) – w 11 przypadkach; zarządzenia do kierowników kontrolowanych podmiotów pobierających wodę powierzchniową lub podziemną w związku z przekroczeniami stwierdzonymi na 143 ujęciach oraz wystąpienia do innych organów (PGW WP, marszałkowie województw, wójtowie gmin, burmistrzowie miast) w związku z naruszeniami stwierdzonymi w na 110 ujęciach. Co więcej, 11 naruszeń wywołało konsekwencje sądowe – do wymiaru sprawiedliwości skierowano wnioski o ukaranie.

WIOŚ udzielał też instruktaży (11), pouczeń (52), grzywien (23) w drodze mandatu, a więc 200-500 zł. Wśród przykładowych wykroczeń można wyliczyć niewykonywanie pomiarów wydajności ujęć czy poziomu zwierciadła wody, ale też ilości odprowadzanych ścieków przemysłowych (wód popłucznych). Do tego odnotowano niezachowywanie przepływu nienaruszalnego rzeki poniżej urządzenia do przerzutu wód czy nieprzekazywanie do WIOŚ pomiarów ilości pobieranej wody czy ilośći i jakości odprowadzanych ścieków przemysłowych.

Czytaj też: 6% ścieków wymagających oczyszczania w 2023 r. nie zostało mu poddane

- Wyniki cyklu kontrolnego wskazują, że rzeczywisty pobór wody w kontrolowanych podmiotach zwiększał się na przestrzeni lat 2020-2022 – czytamy w raporcie. Dla kolejnych lat badane podmioty pobrały łącznie 3428 mln m³, 3753 mln m³ i 3881 mln m³ wody.

Pozwolenia wodnoprawne, jak przypomina Główny Inspektorat Ochrony Środowiska w swoim raporcie, wydawane są na 30 lat (po nowelizacji ustawy Prawo wodne z 2017 r., wcześniejsze operują horyzontem 20 lat).

Marta Wierzbowska-Kujda
Redaktor naczelna, sozolog

Więcej treści dotyczących samorządów w zakładce Teraz Samorząd.