Fiskalne pakiety stymulacyjne w świecie COVID i post-COVID – brunatne, zielone czy mix?

© nito

Eksperci podkreślają, że ważne jest, by myśleć o problemie nie tyle w horyzoncie krótkoterminowym, co długodystansowo. Nikt dziś nie potrafi powiedzieć, jak długo będziemy jeszcze zmagali się z pandemią, ale jest pewne, że strategiczne decyzje rządy państw muszą podejmować już dziś.

Trudne pytania i konstruktywne odpowiedzi

W opublikowanym raporcie⁽¹⁾ „Pakiety fiskalne COVID-19 przyspieszą, czy opóźnią postęp w sprawie zmian klimatu?”, który tworzyli m.in. Joseph Stiglitz laureat Nagrody Nobla i Lord Nicholas Stern z London School of Economics dokonano przeglądu około 700 polityk stymulacyjnych wdrożonych od 2008 r. Tworząc raport autorzy zapytali o opinię 231 ekspertów z banków centralnych, ministerstw finansów, środowisk akademickich i think-tanków na całym świecie. Pytano o ocenę relatywnej skuteczności 25 głównych rodzajów bodźców fiskalnych w czterech wymiarach: szybkości wdrażania, ekonomicznego mnożnika, potencjału wpływu na klimat i ogólnej użyteczności.

Czytaj: Polska w czołówce krajów UE, które najmniej funduszy przeznaczyły na transformację energetyczną

W efekcie autorzy zidentyfikowali pięć kierunków polityki o dużym potencjale zarówno w zakresie mnożników ekonomicznych, jak i korzystnego wpływu na klimat. Wśród nich wymieniono:

• inwestowanie w czystą infrastrukturę (np. instalacje OZE, magazynowanie energii w tym wodór, modernizacje sieci, CCS),
• poprawianie efektywności energetycznej istniejących budynków tj. poprawę izolacji, ogrzewania i domowych systemów magazynowania energii,
• dalsze badania i rozwój w obszarach czystych technologii.

Jako konieczne wskazano także inwestycje w edukację i szkolenia mierzące się z problemem bezrobocia związanego z pandemią i strukturalnym bezrobociem związanym z dekarbonizacją oraz ochronę środowiska naturalnego w celu jego odbudowy i wzmocnienia odporności.

Pakiety ratunkowe państw

Tak jak nie ma dwóch identycznych państw z punktu widzenia skali i efektów pandemii, tak nie ma dwóch takich samych programów antykryzysowych przygotowanych przez poszczególne kraje. Ekonomiści zauważają, że państwa stoją przed dziejowym wyborem. Pakiety naprawcze mogą być "brunatne", wzmacniające powiązania między wzrostem gospodarczym a paliwami kopalnymi i stanowiące ryzyko przyszłych osieroconych aktywów, albo "zielone", uniezależniające aktywność gospodarczą od emisji.

Badacze ocenili także już wdrożone pakiety antykryzysowe w krajach G20 - o łącznej wartości 7,3 biliona dolarów. W raporcie czytamy: Nasza subiektywna ocena jest taka, że 4 proc. polityk jest "zielonych", z potencjałem długoterminowego ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, 4 proc. jest " brunatnych" i prawdopodobnie zwiększy emisje gazów cieplarnianych w stosunku do podstawowych scenariuszy, a 92 proc. jest "neutralnych", co oznacza, że utrzymują one status quo.

Gdzie w tym wszystkim jest Polska?

Maciej Bukowski, szef programu Ekonomia i polityka gospodarcza w WISE Europa, stwierdza, że brytyjski raport doprecyzowuje, że w pakietach fiskalnych szczególne miejsce powinny zająć inwestycje w produkcję energii odnawialnej z wiatru i słońca jako te, które nie tylko możliwe są do szybkiego wdrożenia, ale także, które w krótkim czasie mogą wytworzyć najwięcej miejsc pracy. - Ponieważ energetyka odnawialna cechuje się kilkukrotnie wyższym od elektrowni konwencjonalnych udziałem krajowych poddostawców w cyklu życia każdej instalacji, można sądzić, że wpływ na gospodarkę zielonego pakietu stymulującego byłby dla Polski nawet lepszy niż szacuje to analiza zespołu z Oxfordu – wskazuje Bukowski. Jako przykład podaje energetykę wiatrową, w której łańcuch dostaw może wygenerować dziesiątki tysięcy miejsc pracy w kraju, wspierając także transformację regionów zależnych od energetyki tradycyjnej⁽²⁾.

Czytaj: Inwestycje w farmy wiatrowe na lądzie: Polska na unijnym podium

Z kolei Michał Hetmański, analityk w Instrat, zauważa, że dla krajów rozwiniętych (grupy G20) kluczowe znaczenie ma dziś ratowanie globalnych koncernów paliwowych i linii lotniczych. - Firmy z tak potężnym śladem węglowym nie powinny otrzymywać wsparcia bez oferowania w zamian ustępstw związanych z transformacją w kierunku zeroemisyjnej gospodarki, np. zobowiązania do ograniczenia emisji o konkretną ilość w z góry zdefiniowanym terminie. Nie możemy sobie pozwolić na to, aby z jednej kieszeni inwestować w ambitną transformację energetyczną, a z drugiej jej przeciwdziałać - wskazuje.

Czytaj: W cieniu pandemii rosną nasze szanse na spełnienie celu OZE i spadają ceny na rynku EU ETS

Katarzyna Zamorowska
Dyrektor ds. komunikacji