Globalna debata wokół rtęci. Będzie można blokować import odpadów zanieczyszczonych rtęcią

© marcel

Mierzymy się na świecie z trzema kryzysami: klimatycznym, bioróżnorodnościowym i zanieczyszczeń. O ile świadomość wokół Ramowej Konwencji Klimatycznej (UNFCCC) czy konferencji o różnorodności biologicznej w naszym społeczeństwie rośnie, o tyle kryzys zanieczyszczeń – różnego rodzaju – i aktów prawnych wokół tego tematu nagłaśniany jest znacznie rzadziej.

Tymczasem z początkiem listopada zakończyły się światowe obrady stron Konwencji z Minamaty, skupiającej się na eliminowaniu zanieczyszczenia rtęcią. Co postanowiono? Jak dowiadujemy się z informacji Earth Negotiations Bulletin (ENB), strony zgodziły się zaktualizować załączniki A i B do Konwencji i zmienić daty wycofania niektórych rodzajów baterii, przełączników i przekaźników, lamp fluorescencyjnych i kosmetyków oraz nakazać wycofanie rtęci jako katalizatora w produkcji poliuretanu do 2025 roku. Uzgodniono również język deklarujący, że procesy bezrtęciowe w produkcji metylanu, etylanu sodu lub potasu są technicznie i ekonomicznie wykonalne – czytamy na stronach ENB. A trzeba wiedzieć, że w negocjacjach globalnych każde słowo, a nawet nawias mają swoje znaczenie. W kwestii ograniczenia stosowania amalgamatu dentystycznego nie osiągnięto konsensusu, choć ustalono, że strony, które jeszcze nie wycofały amalgamatu mają przedstawić plany, jak zamierzają to zrobić. Nowe cele zakładają terminy wycofania niektórych produktów zawierających rtęć. Tak strony konwencji postanowiły m.in. do 2025 r.: wycofać baterie „guzikowe” cynkowo-srebrowe o zawartości poniżej 2% rtęci, ale i większość kosmetyków zawierających rtęć.  Zdecydowały się też do 2026 r. wycofać kompaktowe lampy fluorescencyjne o mocy powyżej 30W (są też cele dla innych lamp oświetlenia ogólnego).

Limity dla zawartości rtęci w odpadach

Ustalono także limit zanieczyszczenia rtęcią przy transporcie odpadów, co ma pomóc lepiej kontrolować i monitorować ich przemieszczanie. Decyzja w sprawie progów odpadów rtęci oznacza, że kraje mają obecnie ustaloną normę pomiaru, czy import i eksport zanieczyszczony rtęcią zawiera więcej stężenia niż dozwolona całkowita wartość, wynosząca 15 mg/kg. Jest to ważne dla krajów, które obawiają się stać globalnym wysypiskiem odpadów zanieczyszczonych rtęcią, ponieważ limit zapewnia międzynarodowy standard przy podejmowaniu decyzji, czy transport powinien zostać zablokowany. Oznacza to również, że kraje będące producentami mają teraz punkt odniesienia w zakresie blokowania eksportu odpadów skażonych rtęcią – czytamy w wiadomości.

Rozpoczęto też prace nad zapisami w sprawie przyjaznego dla środowiska zarządzania odpadami rtęciowymi (ESM) oraz ocenę efektywności.

Wśród kamieni milowych konferencji wyliczono również fakt, że 95% stron Konwencji raportuje działania w obszarze redukcji zanieczyszczenia środowiska rtęcią. Przywołano też ostatnie rozdanie Globalnego Funduszu na rzecz Środowiska (ang. Global Environmental Facility, GEF), w ramach którego finansowanie redukcji zanieczyszczenia tym pierwiastkiem podniesiono o 30%.

Czym jest Konwencja z Minamaty?

Konwencja została przyjęta w 2013 r. (ma już więc dekadę), a obowiązuje od 2017 r (o czym pisaliśmy w artykule Konwencja z Minamaty weszła w życie). Polska ratyfikowała Konwencję w 2021 r., a ustalenia prowadzi pod parasolem Unii Europejskiej.

Walka z zanieczyszczeniem rtęcią jest ważna z powodu wpływu rtęci na zdrowie człowieka i kondycję środowiska.

Marta Wierzbowska-Kujda
Redaktor naczelna, sozolog