UE nie osiągnie celów w zakresie GOZ? Wskaźnik cyrkularności wzrósł zaledwie o 0,4 punktu procentowego

© Deemerwha studio

Jak czytamy w raporcie⁽¹⁾ Europejskiego Trybunały Obrachunkowego (ETO) pt. „Gospodarka o obiegu zamkniętym. Pomimo działań UE transformacja w państwach członkowskich przebiega powoli”, Unia Europejska poczyniła dotychczas niewielkie postępy w przechodzeniu na gospodarkę o obiegu zamkniętym (GOZ). Zdaniem ETO, obowiązujące w krajach członkowskich UE strategie dotyczące wdrażania gospodarki o obiegu zamkniętym są zbyt skoncentrowane na gospodarowaniu odpadami, a za mało na działaniach mających na celu zapobieganie ich powstawaniu.

Wskaźnik GOZ wzrósł zaledwie o 0,4 punktu procentowego

- Ogólnie rzecz biorąc, UE poczyniła bardzo niewielkie postępy w przejściu na gospodarkę o obiegu zamkniętym. W latach 2015-2021 średni wskaźnik obiegu zamkniętego dla wszystkich 27 krajów UE wzrósł zaledwie o 0,4 punktu procentowego – czytamy.

Jak dodano, wśród państw członkowskich UE zauważalne jest znaczne zróżnicowanie wskaźników obiegu zamkniętego – niektóre państwa wykorzystują wielokrotnie więcej materiałów pochodzących z recyklingu niż inne. Jak wskazano, największe postępy w zakresie GOZ poczyniono w Niderlandach, Malcie, Czechach i Estonii. Najmniejsze w Polsce, Finlandii i Luksemburgu. Dodatkowo przeprowadzona analiza wykazała, że w siedmiu państwach członkowskich UE – w latach 2015-2021 odnotowano spadek wskaźnika obiegu zamkniętego. Są to Litwa, Szwecja, Rumunia, Dania, Luksemburg, Finlandia i Polska.

Czytaj też: Polska wśród państw UE zagrożonych niespełnieniem celów w zakresie gospodarki odpadami

Kontrolerzy ETO doszli zatem do wniosku, że osiągnięcie celów polegających na podwojeniu do 2030 r. udziału materiałów poddawanych recyklingowi i wprowadzanych z powrotem do gospodarki wydaje się „bardzo trudne”.

Niewłaściwie wykorzystane fundusze UE

Trybunał stwierdza, że Komisja Europejska oraz państwa członkowskie nie wykorzystały skutecznie 10 miliardów euro przeznaczonych na gospodarkę o obiegu zamkniętym w latach 2014–2020. Fundusze przeznaczono na gospodarowanie odpadami, a nie na inwestycje koncentrujące się na projektowaniu produktów i procesów produkcji pod kątem obiegu zamkniętego.

- Chociaż w perspektywie finansowej 2021–2027 położono większy nacisk na gospodarkę o obiegu zamkniętym, państwa członkowskie nadal mogą zdecydować się na wydanie znacznych kwot z funduszy UE na gospodarowanie odpadami, ale nie na zapobieganie ich powstawaniu przez projektowanie pod kątem obiegu zamkniętego – dodano.

Brak adekwatnych wskaźników

ETO zwrócił ponadto uwagę na wskaźniki, za pomocą których UE mierzy ewolucję gospodarki o obiegu zamkniętym. Jak przypomniano, KE w styczniu 2018 r. opracowała pierwszą wersję ram monitorowania GOZ i od tego czasu regularnie je aktualizowała. Na ramy te składa się dziesięć wskaźników, które służą do pomiaru postępów dokonywanych w czterech obszarach: produkcja i konsumpcja, gospodarowanie odpadami, surowce wtórne oraz konkurencyjność i innowacje.

- Trybunał stwierdził, że nie ma żadnych konkretnych wskaźników dotyczących projektowania produktów pod kątem obiegu zamkniętego – podkreślono.

- Przedstawiciele trzech państw członkowskich, z którymi Trybunał przeprowadził wywiady, podkreślili również znaczenie uwzględnienia wskaźników dotyczących projektowania produktów. Ich zdaniem w ramach skupiono się na kwestii odpadów, co wskazuje raczej na gospodarkę linearną niż gospodarkę o obiegu zamkniętym – dodano.

Dwa zalecenia ETO

W wyniku przeprowadzonej analizy Trybunał sformułował dwa zalecenia. Zdaniem ETO przejście na GOZ wymaga poprawy monitorowania przechodzenia państw członkowskich na gospodarkę o obiegu zamkniętym, tak aby ułatwić podejmowanie świadomych decyzji dotyczących nowej polityki, inicjatyw i działań. Wskazano ponadto, że KE powinna przeanalizować przyczyny niskiego poziomu wykorzystania funduszy UE na projektowanie pod kątem obiegu zamkniętego, a także rozważyć „możliwości rozszerzenia zachęt”.

Joanna Spiller
Dziennikarz, inżynier środowiska