© UNEP/GRID-Warszawa
Zanieczyszczone powietrze jest poważnym zagrożeniem środowiskowym dla zdrowia i życia ludzi. Choć najczęściej mówi się o nim w kontekście lokalnym, to zanieczyszczenia potrafią pokonywać duże odległości.
"Powietrze, którym się dzielimy" (ang. The Air We Share, #TheAirWeShare) — to temat tegorocznego Międzynarodowego Dnia Czystego Powietrza dla Błękitnego Nieba. Organizacja Narodów Zjednoczonych ustanowiła to święto dwa lata temu.
- Odtąd, 7 września jest dniem podnoszenia świadomości na temat wpływu jakości powietrza na nasze życie – przypomina UNEP/GRID-Warszawa. Dodając, że „niewidoczne cząsteczki zanieczyszczeń, które wnikają głęboko do naszych płuc i krwioobiegu, odpowiadają za około jedną trzecią zgonów z powodu udaru, przewlekłej choroby układu oddechowego i raka płuc, a także za jedną czwartą zgonów z powodu zawału serca”. Zanieczyszczenia powietrza generują wysokie koszty opieki zdrowotnej i mogą wpływać na zmniejszenie upraw.
Jakość powietrza w Polsce się poprawia…
Ostatnie lata były okresem zwiększającej się świadomości Polaków w kwestii szkodliwych skutków smogu. Dzięki wdrażanym programom dofinansowań na wymianę tzw. kopciuchów i termomodernizację, uchwałom antysmogowym czy wprowadzanym normom jakości węgla jakość powietrza w Polsce zaczęła się poprawiać.
Ministerstwo Klimatu i Środowiska wraz z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej przygotowały na dziś różne wydarzenia, m.in.: szkolenia dla gmin dotyczące możliwości korzystania ze środków przeznaczonych na walkę o czyste powietrze, szkolenia online dla beneficjentów, quizy ekologiczne, programy telewizyjne i radiowe. - Można będzie także skorzystać z fachowej wiedzy doradców energetycznych, którzy podpowiedzą w kwestii możliwych rozwiązań dotyczących efektywności energetycznej, w tym termomodernizacji budynków, czy też pokażą, jak wypełnić wniosek i skorzystać z bezzwrotnego dofinansowania – informuje NFOŚiGW. NFOŚiGW przypomina jednocześnie o dostępnych programach wsparcia (więcej tutaj).
…ale rosną obawy o przyszłość
- Pomimo rosnącej świadomości i stopniowego wprowadzania regulacji, nadal większość mieszkańców naszego kraju narażona jest na poziomy zanieczyszczeń powietrza znacznie przekraczające wytyczne WHO(1) – podkreśla UNEP/GRID-Warszawa. Dodając, że „zawieszenie norm jakości węgla oznacza zahamowanie tego procesu i jest zapowiedzią załamania polityki antysmogowej w Polsce”. W komunikacie organizacja nawiązuje do rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska ws. odstąpienia od stosowania wymagań określonych w przepisach rozporządzenia w sprawie wymagań jakościowych dla paliw stałych z 27 czerwca 2022 r.
Polski Alarm Smogowy zauważa ponadto, że ustawę w sprawie dopłat do źródeł ciepła, przegłosowaną przez Sejm 2 września br., uzupełniono o poprawki wprowadzone przez posłów partii rządzącej mówiące o możliwości zawieszenia norm jakości węgla aż na dwa lata oraz o odstępstwach od dopuszczalnych wartości emisji w „przypadku nadrzędnej potrzeby utrzymania dostaw ciepła” dla ciepłowni powyżej 1 MW. - Oznacza to, że na składach będzie dopuszczony do sprzedaży węgiel bardziej zasiarczony, zawierający więcej popiołu i wilgoci. Co gorsze, mimo wysokich cen węgla obywatele nie będą mieli żadnej gwarancji co do jego jakości. Gorsze paliwo oznacza zwiększone emisje spalin i – tym samym – wyższe stężenia szkodliwych pyłów i rakotwórczego benzoapirenu – alarmuje PAS.
Podejmowanie obecnie przez rząd działania mają zmniejszyć skutki kryzysu energetycznego. Organizacje pozarządowe krytykują jednak władze za ich „nieudolność” w tej walce.
- Gdyby rząd od kilku lat promował efektywność energetyczną i w Programie Czyste Powietrze zadbał o dobre dofinansowanie ocieplenia domów, nie potrzebowalibyśmy na ten sezon grzewczy 9-11 mln ton węgla, ale o połowę mniej - komentuje sytuację Andrzej Guła, lider PAS.
Z kolei Rodzice dla Klimatu w swoim apelu oczekują od rządzących(2) m.in. dostosowania limitów zanieczyszczeń powietrza do rekomendacji WHO czy jak najszybszego odejścia od spalania paliw kopalnych.- Zanieczyszczenie powietrza w Polsce prowadzi do około 50 tys. przedwczesnych zgonów każdego roku. Ta liczba to jednak tylko wierzchołek góry lodowej tego problemu. To, o czym mniej się mówi, to tysiące przypadków rozwoju astmy, alergii czy nowotworów, a także rozległy wpływ na zdrowie psychiczne (m.in. depresja, niższe IQ, problemy z koncentracją), co szczególnie zagraża rozwijającym się organizmom, czyli dzieciom - przypominają z okazji Międzynarodowego Dnia Czystego Powietrza dla Błękitnego Nieba. Ten apel – jak podkreślają jego twórcy - ma szczególne znaczenie przed nadchodzącą zimą, podczas której „niestety możliwe, że do polskich pieców będzie trafiać wszystko – łącznie z pozaklasowymi opałami, oponami i innymi odpadkami”.
Trzy kryzysy
Warto przypomnieć, że Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło w tym roku rezolucję, zgodnie z którą każdemu człowiekowi przysługuje prawo do życia w czystym i zdrowym środowisku. - Jeśli nie dbamy o naturę, nie dbamy również o siebie – mówiła Inger Andersen, dyrektor generalna Programu ONZ ds. Środowiska (UNEP). Rezolucja odnosi się do trzech kryzysów, które są ze sobą powiązane. Mianowicie: zmiany klimatu, zanieczyszczenia środowiska (w tym zanieczyszczenia powietrza) i utraty różnorodności biologicznej.
Dominika AdamskaSekretarz redakcji, geograf Więcej treści dotyczących samorządów w zakładce Teraz Samorząd.