Wielka Brytania, droga A38© źródło Highways England
Od 2013 r. w Wielkiej Brytanii trwa kampania mająca na celu przekonywanie lokalnych władz do zamiany wypielęgnowanych, równo przystrzyżonych trawników znajdujących się pobliżu szlaków komunikacyjnych w kwietne łąki, które kosi się bardzo rzadko. Celem nadrzędnym jest zwiększenie bioróżnorodności i łagodzenie skutków zmian klimatu.
Kompleksowy plan Brytyjczyków
Jak wyjaśnia Marcin Dąbrowski z organizacji Łąki Kwietne, w projekt włączyła się instytucja zarządzająca brytyjskimi autostradami - Highways England. Przygotowano kompleksowy plan wspierania różnorodności biologicznej, który obejmuje zarządzanie ok. 30 000 ha terenów zielonych, głównie pasów położonych wzdłuż angielskich autostrad oraz dróg głównych.
Plan zawiera zagospodarowanie poboczy dróg w celu zapewnienia obszarów siedlisk dzikich zwierząt, względnie wolnych od dostępu ludzi. Do 2024 roku Highways England planuje zainwestować w program ponad 30 milionów funtów brytyjskich. Wdrażając plan, instytucja chce zwiększyć bezpieczeństwo oraz zmniejszyć ślad węglowy poprzez zredukowanie wizyt konserwacyjnych, zmniejszyć długoterminowe koszty utrzymania poprzez m.in. ograniczenie wzrostu roślinności oraz wyeliminowanie potrzeby importu i transportu wierzchniej warstwy gleby (polne kwiaty rosną na glebach o niskiej zawartości składników odżywczych).
Co na to GDDKiA?
W związku z tymi informacjami, zwróciliśmy się do Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad (GDDKiA) z pytaniem, jak zapatruje się na perspektywy wdrożenia takiej praktyki w Polsce? Uzyskaliśmy odpowiedź, że kwestie związane z zakładaniem i utrzymaniem zieleni na drogach będących w zarządzie GDDKiA określa zarządzenie Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad(1) w sprawie stosowania „Wytycznych zakładania i utrzymywania zieleni przydrożnej”. - Zgodnie z Wytycznymi funkcją zieleni przydrożnej jest minimalizacja oddziaływania inwestycji liniowej na środowisko - w szczególności poprzez pełnienie roli izolacyjnej i osłonowej, ochronę terenów przylegających do drogi przez rozprzestrzenianiem się zanieczyszczeń, minimalizację oddziaływania drogi na krajobraz, ochronę nasypów i skarp przed erozją, ochronę nawierzchni drogi przed czynnikami klimatycznymi – czytamy w informacji przesłanej przez GDDKiA.
Dowiadujemy się też, że zgodnie z wytycznymi dotyczącymi bieżącego utrzymania oraz prowadzenia czynności utrzymaniowych na drogach krajowych(2) przewiduje się cztery koszenia w ciągu roku (dwa całe plus dwa częściowe).
Czytaj: Monitorowanie jest podstawą skutecznej ochrony środowiska
Nie dla łąk kwietnych przy autostradach, tak przy przejściach dla zwierząt
Co do pytania podstawowego, GDDKiA zakomunikowała, że „stosowanie łąk kwietnych na poboczach dróg szybkiego ruchu spowoduje tworzenie niszy ekologicznej sprzyjającej masowemu pojawieniu się entomofauny, w szczególności owadów zapylających, co bezpośrednio wpłynie na przyciągnięcie ptaków i nietoperzy. W konsekwencji będzie skutkowało ich zwiększoną śmiertelnością (kolizje z pojazdami)”. GDDKiA wskazuje dodatkowo na przepis prawny, który statuuje, że droga klasy A i S powinna być ogrodzona obustronnie na całej długości w sposób uniemożliwiający przedostanie się ludzi i zwierząt(3). Wzdłuż poboczy dróg krajowych nie powinno być więc elementów sprzyjających wzmożonej aktywności zwierząt.
Za to inaczej sytuacja przedstawia się w przypadku kształtowania zieleni w obrębie przejść dla zwierząt, gdzie stosuje się rośliny o atrakcyjnych dla zwierząt owocach czy też mieszanki roślin motylkowych i traw (w strukturze nawiązująca do łąk kwietnych) stanowiących dla zwierząt atrakcyjną bazę pokarmową. - Ma to za zadanie zachęcić zwierzęta do korzystania z przejść. Przedmiotowa roślinność jest lokalizowana po obu stronach przejścia, by zwierzyna miała większą motywację do przechodzenia na drugą stronę – czytamy w odpowiedzi do redakcji.
Czy zagrożenie jest realne?
W rozmowie z redakcją Marcin Dąbrowski prezentuje zgoła inne stanowisko. Wyjaśnia, że w Polsce jedynie niewielka liczba gatunków owadów zapylających jest aktywna po zmroku (tylko nieliczne gatunki motyli nocnych), co obala tezę, że łąki kwietne będą zwabiać nietoperze i powodować ryzyko ich kolizji z samochodami(4). Podobnie wygląda sprawa z ewentualnymi kolizjami z ptakami, bo zaledwie kilka krajowych gatunków ptaków (np. trzmielojad, żołna zwyczajna) odżywia się pszczołami miodnymi czy gatunkami dzikich pszczół (takich jak trzmiele, pszczoły samotnice) będącymi głównymi zapylaczami.
- Ideę zakładania pasów kwietnych wzdłuż dróg szybkiego ruchu, m.in. autostrad, dróg ekspresowych (ale już niekoniecznie w pasie rozdzielającym jezdnie) uważamy za korzystne zarówno dla wzbogacania rodzimej flory (wykorzystanie krajowych gatunków roślin w mieszankach) i poprawiania różnorodności dzikich gatunków owadów zapylających, jak i dla kręgowców polujących na owady – argumentuje Marcin Dąbrowski. Dodaje przy tym, że kluczem do dalszej minimalizacji potencjalnego ryzyka negatywnego wpływu na cenne przyrodniczo gatunki flory i fauny jest odpowiedni (specjalistyczny) dobór mieszanki nasion wykorzystywanej do tworzenia łąki kwietnej. - Dzięki temu możemy określać, jakich gatunków zapylaczy chcemy na danym terenie uniknąć, a co za tym idzie, jakie gatunki na nie polujących się tam nie pojawą – konkluduje.
Czytaj: Moda na łąki kwietne w miastach w pełni, teraz czas na pasy kwietne w rolnictwie
Katarzyna ZamorowskaDyrektor ds. komunikacji
