Świat chce walczyć z nadmiarem plastiku. Podsumowanie obrad INC w Nairobi

© PRI

Spotkanie w kenijskim Nairobi trwało od 13 do 19 listopada. Wzięło w nim udział ponad 1900 delegatów ze 161 państw oraz 318 organizacji. Międzyrządowy Komitet Negocjacyjny (ang. INC – Intergovernmental Negotiating Committee) ds. międzynarodowego porozumienia na temat zanieczyszczenia plastikiem, w tym w ekosystemach morskich, powstał w drugiej połowie 2022 r. na mocy rezolucji 5/14 podjętej podczas piątej sesji UNEA (ang. United Nations Environment Assembly – Zgromadzenia ONZ ds. Środowiska). Jak pisaliśmy w chwili przyjęcia rezolucji, przedstawiciele narodów zjednoczonych postanowili podjąć działania na rzecz ograniczenia wykorzystania tworzyw sztucznych i szkód, jakie powodują w środowisku naturalnym. Spytana przez UN News o skalę problemu zanieczyszczenia plastikiem przedstawicielka sekretariatu INC Jyoti Mathur-Filipp wskazała na produkowane rocznie 430 mln ton tego surowca, z których 2/3 ma krótki okres trwałości. 98% produktów plastikowych zostało wykonanych z paliw kopalnych lub z surowca pierwotnego, a ich obecność odbija się szkodliwie nie tylko na środowisku, ale również na zdrowiu ludzkim, zagrożonym m. in. cukrzycą, nowotworami czy chorobami neurologicznymi⁽¹⁾.

Pierwsze spotkanie INC odbyło się niemal dokładnie rok temu, na przełomie listopada i grudnia 2022 r. w urugwajskim Punta del Este, drugie natomiast miało miejsce 29 maja-2 czerwca br. w Paryżu. Zgodnie z założeniami prace komitetu mają potrwać do końca 2024 roku, a ich zwieńczeniem będzie międzynarodowa umowa, nazywana potocznie „traktatem plastikowym” ONZ.

Prace nad szkicem porozumienia

Na zgromadzonych w Nairobi delegatów czekał już konkretny dokument – wypracowany wcześniej przez przewodniczącego Gustavo Meza-Cuadra oraz sekretariat INC wstępny szkic traktatu (ang. zero draft text)⁽²⁾. – Porozumienie musi być silne, kompleksowe i gotowe do w 2024 roku; powinno także opierać się na całościowym podejściu, które uwzględni pełny cykl życia plastiku – powiedziała dyrektor wykonawcza UNEP (Programu Środowiskowego ONZ), Inger Andersen. Podczas obrad powołano trzy grupy, które zajęły się poszczególnymi częściami szkicu traktatu. Swoje stanowiska przedstawili też reprezentanci różnych państw. Dyskusje dotyczyły składu chemicznego tworzyw sztucznych, emisyjności, produktów, które dałoby się wyeliminować (np. opakowania jednorazowego użytku) czy kwestii takich jak celowo dodawany mikroplastik. Rozmawiano także o metodach i terminach wdrażania porozumienia, międzynarodowej współpracy, zwiększaniu społecznej świadomości na temat problemu oraz możliwych polach do zaangażowania różnych interesariuszy.

W czwartek 16 listopada kierowana przez przedstawicieli Palau i Niemiec Grupa 1 poruszyła wątek rozszerzonej odpowiedzialności producentów i tego, na czym w praktyce miałaby ona polegać. W podjętych tematach znalazły się warunki sprawiedliwej transformacji, która zabezpieczy odpowiednie warunki pracy w łańcuchach wartości tworzyw sztucznych oraz w całej gospodarce odpadami. W czasie dyskusji ścierały się ze sobą różne, czasem sprzeczne wizje. Przykładowo, część delegatów opowiadała się za całkowitym zakazem mikroplastiku czy opakowań jednorazowego użytku. Inni z kolei optowali za bardziej stopniowym podejściem czy też stosowaniem wyjątków.

Zlikwidować zanieczyszczenie, czy chronić zdrowie?

Kolejny dzień obrad zaowocował dyskusją nad dokładnym sprecyzowaniem celów traktatu i tego, jak rozłożyć w nich akcenty. Dwie główne propozycje mówiły o tym, by „zlikwidować zanieczyszczenie plastikiem, w tym w ekosystemach morskich i chronić ludzkie zdrowie oraz środowisko” i by „chronić ludzkie zdrowie oraz środowisko przed zanieczyszczeniem plastikiem, w tym w ekosystemach morskich”. Do obu wersji zgłoszono liczne uwagi.

Wypracowane w ciągu tygodnia poprawki do 31 grudnia br. mają zostać uwzględnione w zmienionym tekście szkicu porozumienia. Uczestnicy zaznaczali przy tym, że nie udało się omówić i dojść do porozumienia we wszystkich zasługujących na to kwestiach.

Następne sesje Międzyrządowego Komitetu Negocjacyjnego odbędą się w kwietniu 2024 r. w Ottawie oraz na przełomie listopada i grudnia tego samego roku w Korei Południowej.

Szymon Majewski
Dziennikarz