© piaskun_
Generalnie mówiąc, współczesne prawo ochrony środowiska jest obszernym zbiorem przepisów administracyjnych i karnych, które mają zapewnić nam wszystkim bezpieczne i wolne od zanieczyszczeń i skażeń środowisko naturalne. Dodatkowo instytucje europejskie i organy międzynarodowe mają wpływ na to, co dzieje się w krajowym prawodawstwie.
Standardy unijne ochrony środowiska
W obszarze przestępczości środowiskowej kluczowym dokumentem jest Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/99/WE w sprawie ochrony środowiska poprzez prawo karne, która stanowi, że państwa członkowskie zapewniają, by wymieniony w dyrektywie katalog czynów, dokonanych bezprawnie i umyślnie lub będących skutkiem przynajmniej rażącego niedbalstwa, stanowił przestępstwa karne. Mowa tu o takich obszarach, jak emisja substancji lub promieniowania jonizującego do powietrza, gleby lub wody, które powodują lub mogą spowodować śmierć lub poważne uszkodzenie ciała lub znaczną szkodę dla jakości powietrza, jakości gleby lub jakości wody lub dla zwierząt lub roślin; nieprawidłowe zbieranie, transport, odzysk lub unieszkodliwianie odpadów. Wymienia się też zabijanie, niszczenie, posiadanie lub przywłaszczanie sobie okazów chronionych gatunków dzikiej fauny lub flory, oraz jakiekolwiek postępowanie, które powoduje znaczne zniszczenie siedliska przyrodniczego na terenie chronionym.
Czytaj: UE staje do walki z nielegalnym handlem dziką przyrodą
Szkody środowiskowe w Kodeksie karnym
W polskim Kodeksie karnym (kk) znajduje się odrębny rozdział (XXII), który stanowi o przestępstwach przeciwko środowisku. Przesłanką odpowiedzialności jest wystąpienie szkody w postaci szkody środowiskowej. Generalnie wymienia się następujące typy przestępstw: zniszczenia w świecie roślinnym lub zwierzęcym(1), zanieczyszczenia środowiska (wody, powietrza,powierzchni ziemi)(2). Kolejny artykuł dotyczy szeroko ujętej kwestii odpadów(3) (usuwania, przetwarzania, transportu, unieszkodliwiania etc.). Notabene przestępstwa z tej kategorii w statystykach policyjnych są najliczniejsze (z najbardziej aktualnych dostępnych danych wynika, że w 2017 r. było 249 wszczętych postępowań, z czego 28 przestępstwa wykryte(4)). Do kategorii przestępstw zalicza się też niewłaściwe zabezpieczenie materiału promieniotwórczego(5). Kodeks karny przewiduje także zaostrzoną odpowiedzialność za określone przestępstwa przeciwko środowisku(6).
Wreszcie kk wymienia też niewłaściwe używanie urządzeń zabezpieczających środowisko(7) i zmniejszenie wartości przyrodniczej chronionego terenu lub obiektu(8).
Dodatkowe regulacje
Oprócz kk jest też kodeks wykroczeń (ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (Dz. U. 2010, Nr 46, poz. 275, tekst jednolity ze zm.), gdzie np. Rozdział XIX kodeksu wykroczeń wskazuje na czyny określane jako szkodnictwo leśne, polne i ogrodowe.
Czytaj: Kilkaset kilogramów resztek po uboju zwierząt porzucone w lesie
Ale to nie koniec, bo oprócz tego w polskim porządku prawnym funkcjonuje szereg ustaw szczegółowych, które konkretyzują czyny przeciwko środowisku podlegające odpowiedzialności karnej. Są to np. Prawo ochrony środowiska, ustawa o odpadach czy Prawo wodne.
Na pierwszej linii w obszarze kontrolnym są inspektorzy ochrony środowiska.
Czytaj: [Wywiad] GIOŚ kręci bat na przestępców środowiskowych. W tempie largo czy allegro?
Katarzyna ZamorowskaDyrektor ds. komunikacji
Przypisy
1/ Art. 181§ 1. Kto powoduje zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. § 2. Kto, wbrew przepisom obowiązującym na terenie objętym ochroną, niszczy albo uszkadza rośliny lub zwierzęta powodując istotną szkodę, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. § 3. Karze określonej w § 2 podlega także ten, kto niezależnie od miejsca czynu niszczy albo uszkadza rośliny lub zwierzęta pozostające pod ochroną gatunkową powodując istotną szkodę. § 4. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. § 5. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 2 lub 3 działa nieumyślnie, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.2/ Art. 182 § 1. Kto zanieczyszcza wodę, powietrze lub powierzchnię ziemi substancją albo promieniowaniem jonizującym w takiej ilości lub w takiej postaci, że może to zagrozić życiu lub zdrowiu człowieka lub spowodować istotne obniżenie jakości wody, powietrza lub powierzchni ziemi lub zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. § 2. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. § 3. Jeżeli czyn określony w §1 został popełniony w związku z eksploatacją instalacji działającej w ramach zakładu, w zakresie korzystania ze środowiska, na które wymagane jest pozwolenie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. § 4. Jeżeli sprawca czynu określonego w §3 działa nieumyślnie, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.3/ Art. 183 § 1. Kto wbrew przepisom składuje, usuwa, przetwarza, dokonuje odzysku, unieszkodliwia albo transportuje odpady lub substancje w takich warunkach lub w taki sposób, że może to zagrozić życiu lub zdrowiu człowieka lub spowodować istotne obniżenie jakości wody, powietrza lub powierzchni ziemi lub zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. § 2. Tej samej karze podlega, kto wbrew przepisom przywozi z zagranicy substancje zagrażające środowisku. § 3. Karze określonej w § 1 podlega, kto wbrew obowiązkowi dopuszcza do popełnienia czynu określonego w § 1, 2 i 4. § 4. Karze określonej w § 1 podlega, kto wbrew przepisom przywozi odpady z zagranicy lub wywozi odpady za granicę. § 5. Kto bez wymaganego zgłoszenia lub zezwolenia, albo wbrew jego warunkom przywozi z zagranicy lub wywozi za granicę odpady niebezpieczne, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. § 6. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1-5 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.4/ Szczegółowe zestawienie statystyczne dostępne jest tutaj:https://statystyka.policja.pl/st/kodeks-karny/przestepstwa-przeciwko-3/63476,Nieodpowiednie-postepowanie-z-odpadami-art-183.html5/ Art. 184 § 1. Kto wyrabia, przetwarza, transportuje, przywozi z zagranicy, wywozi za granicę, gromadzi, składuje, przechowuje, posiada, wykorzystuje, posługuje się, usuwa, porzuca lub pozostawia bez właściwego zabezpieczenia materiał jądrowy albo inne źródło promieniowania jonizującego, w takich warunkach lub w taki sposób, że może to zagrozić życiu lub zdrowiu człowieka lub spowodować istotne obniżenie jakości wody, powietrza lub powierzchni ziemi lub zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. § 2. Tej samej karze podlega, kto wbrew obowiązkowi dopuszcza do popełnienia czynu określonego w § 1. § 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.6/ Art. 185 § 1. Jeżeli następstwem czynu określonego w art. 182 § 1 lub 3, art. 183 § 1 lub 3 lub w art. 184 § 1 lub 2 jest zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach lub istotne obniżenie jakości wody, powietrza lub powierzchni ziemi, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. § 2. Jeżeli następstwem czynu określonego w art. 182 § 1 lub 3, art. 183 § 1 lub 3 lub w art. 184 § 1 lub 2 jest ciężki uszczerbek na zdrowiu człowieka, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. § 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w art. 182 § 1 lub 3, art. 183 § 1 lub 3 lub w art. 184 § 1 lub 2 jest śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.7/ Art. 186 § 1. Kto wbrew obowiązkowi nie utrzymuje w należytym stanie lub nie używa urządzeń zabezpieczających wodę, powietrze lub powierzchnię ziemi przed zanieczyszczeniem lub urządzeń zabezpieczających przed skażeniem promieniotwórczym lub promieniowaniem jonizującym, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. § 2. Tej samej karze podlega, kto oddaje lub wbrew obowiązkowi dopuszcza do użytkowania obiekt budowlany lub zespół obiektów nie mających wymaganych prawem urządzeń określonych w § 1. § 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 działa nieumyślnie, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.8/ Art. 187 § 1. Kto niszczy, poważnie uszkadza lub istotnie zmniejsza wartość przyrodniczą prawnie chronionego terenu lub obiektu, powodując istotną szkodę, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. § 2. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.
