Szacuje się, że kilkaset milionów ludzi na świecie jest narażonych na wdychanie pyłów organicznych w czasie wykonywania czynności zawodowych. Najbardziej narażeni na zetknięcie się ze szkodliwymi pyłami są pracownicy sektora rolniczego.
Dodatkowo pyłowi organicznemu mogą towarzyszyć domieszki pyłów nieorganicznych pochodzących z odpadów przemysłowych, spalin samochodowych lub substancji chemicznych (m.in. z pestycydów), które wzmagają jego negatywny wpływ na zdrowie.
Wysokie stężenia w kurnikach i oborach
Pyły są zbiorami cząsteczek, które unoszą się w powietrzu. Składniki pyłów mogą być pochodzenia mechanicznego (np. z urządzeń rolniczych), chemicznego (np. z nawozów), biologicznego lub roślinnego. Szkodliwe cząsteczki pyłu dostają się do organizmu człowieka przez drogi oddechowe, gdzie wpływają negatywnie na układ oddechowy, skórę czy spojówki.
Niebezpieczny pył może również powstać na skutek korozji oraz erozji zardzewiałych sprzętów. Podczas tych procesów następuje bowiem uwalnianie się związków krzemu.
Najwyższe stężenia pyłów znajdują się w pomieszczeniach inwentarskich, takich jak kurniki, chlewnie i obory, oraz magazynach np. spichlerzach. Zwiększone ryzyko zapylenia występuje także w trakcie wykonywania czynności rolniczych, takich jak cięcie drewna, siew, rozsiewanie nawozów sztucznych czy prasowanie słomy.
Alergie, zapalenia płuc i nowotwory
Wśród chorób grożących osobom narażonym na nadmierne zapylenie są astma oskrzelowa, zapalenie spojówek, nieżyt nosa czy zapalenie pęcherzyków płucnych. Ponadto pyły mogą wykazywać działanie zakaźne, wywoływać alergie czy zwiększać ryzyko zapadalności na nowotwory. Najpoważniejszym niebezpieczeństwem jest możliwość wystąpienia syndromu toksycznego wywołanego pyłem organicznym, w skrócie ODTS. ODTS może powodować zaburzenia w funkcjonowaniu organizmu, wstrząs, a w dłuższej perspektywie nawet przyczynić się do przedwczesnej śmierci.
Pierwsze objawy nie zawsze wskazują na poważną chorobę. Na początku mogą to być niepozorne dolegliwości, np. drobnoustrojowe zapalenia gardła, długo utrzymujący się kaszel, wysypka, szczypanie oczu czy nasilające się zmęczenie. Dopiero po latach może się rozwinąć choroba zawodowa spowodowana długoletnią ekspozycją na zapylenie.
Inwestycja w wentylację
Metod na ochronę przed niepożądanym działaniem pyłów organicznych jest wiele. Jedną z nich jest niedopuszczenie do zapleśnienia zboża, siana oraz paszy. Jest to możliwe dzięki intensywnemu suszeniu i przechowywaniu w atmosferze dwutlenku węgla(1). Pomocne będzie też przechowywanie pasz w formie bel. Jeśli jednak dojdzie do zapleśnienia, należy pasze czy siano nie tylko wyrzucić, lecz także zdezynfekować pomieszczenie, w którym były przechowywane.
Kolejnym sposobem na ograniczenie ilości pyłów w pomieszczeniach jest zainstalowanie urządzeń wentylacyjnych. Szkodliwy pył z powietrza może być także wytrącany z pomocą rozpylania mgiełki z 10 proc. roztworu oleju rzepakowego. W trakcie pracy osoby obsługujące ciągniki czy maszyny rolnicze powinny przebywać w kabinach pyłoszczelnych, a także nakładać maseczki chroniące górne drogi oddechowe przed pyłem.
Natalia Rytelewska-ChilczukDziennikarz, specjalista ds. ochrony środowiska