Recykling bioodpadów w Polsce – ogromna skala zaprzepaszczonych możliwości

Andrzej Sobolak
Prezes Stowarzyszenia Biorecykling © Stowarzyszenie Biorecykling

Jestem przekonany, że gdyby wymienionym wyżej zagadnieniom poświęcono przynajmniej tyle uwagi, ile poświęcono słomkom z plastiku, to efekt redukcji emisji gazów cieplarnianych byłby już widoczny dla klimatu. W artykule opublikowanym na stronie scitechdaily.com przez dr. Toma Stantona (University of Nottingham's School of Geography and Food, Water, Waste Research Group) czytamy: „Eksperci ostrzegają: Wojna z plastikiem odwraca uwagę od pilniejszych zagrożeń dla środowiska”. Zespół czołowych ekspertów w dziedzinie ochrony środowiska, pod przewodnictwem Uniwersytetu w Nottingham ostrzega, że obecna wojna z "plastikiem" odwraca uwagę od poważniejszych zagrożeń dla środowiska. Chociaż odpady z tworzyw sztucznych są faktycznym problemem, to ich znaczenie w powszechnej trosce o środowisko przysłania większe zagrożenia, na przykład zmiany klimatyczne i utratę bioróżnorodności. Recykling tworzyw sztucznych to bardzo ważny element, ale bez nacisku na ekoprojektowanie i bez racjonalnego pomysłu na sposoby zbiórki odpadów opakowaniowych jak np. powszechny i obowiązkowy system kaucyjny, praktycznie nieosiągalny w dużej skali.

Ile jest bioodpadów i jaka jest świadomość społeczna?

W wolumenie ok. 15 mln ton odpadów komunalnych, które rocznie wytwarzamy w Polsce, ponad 30 proc stanowią bioodpady – to masa 5 mln ton, największa grupa odpadów. Producenci tworzyw sztucznych apelują o zwiększenie udziału recyklatu w swojej produkcji na poziomie 10 mln ton, a my już teraz mamy gotowe 5 mln ton bioodpadów, które możemy poddać recyklingowi.

Wokół tematu bioodpadów narosło sporo niejasności, chociażby w kwestii rozumienia pojęć: co to są odpady zielone, bioodpady i odpady biodegradowalne. Dlatego Stowarzyszenie Biorecykling prowadzi cykl szkoleń pod patronatem honorowym Ministerstwa Klimatu i Środowiska, a współfinansowanych przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w ramach projektu „Szkolenia praktyczne dla samorządów i liderów lokalnych - selektywna zbiórka bioodpadów”. W ramach szkolenia przewidzianych jest 40 szkoleń on-line⁽¹⁾, 2 filmy edukacyjne oraz dystrybucja bezpłatnego podręcznika o tematyce bioodpadowej dla wszystkich gmin w Polsce.

Wśród najważniejsze tematów, jakie omawiane są na szkoleniach i w podręczniku, wymienię: aktualny stan prawny dotyczący selektywnej zbiórki bioodpadów, projektowane zmiany, modele zbiórki bioodpadów akceptowalne przez mieszkańców, dobre praktyki w Polsce i na świecie, technologie bioodpadowe. Pokazujemy konkretne cyfry i statystyki. Uświadamiamy, że selektywna zbiórka zaczyna się od kuchni. Pokazujemy dziesiątki rozwiązań, w jaki sposób taki pojemnik w kuchni umieścić. Dalej, w zależności od tego, czy jest to zabudowa jednorodzinna, czy wielorodzinna powinniśmy koncentrować się na odpowiednich pojemnikach zbiorczych i tutaj, szczególnie w zabudowie wysokiej, preferujemy rozwiązania w pasie drogowym. Z całkowitą rezygnacją z altan. W zamian pojemniki, które się automatycznie zamykają, są hermetyczne, likwidują obecność gryzoni – taki model działa z sukcesem np. w Barcelonie.

Pokazujemy też dane statystyczne, ankietowe prowadzone wśród mieszkańców. M.in wynika z nich,. że tylko 49 proc. mieszkańców jest świadoma tego, że zbieranie bioodpadów w ramach zbiórki selektywnej jest obowiązkowe.

Lista korzyści z przetwarzania bioodpadów

Przede wszystkim możemy uzyskać kompost, zaś w wyniku fermentacji bioodpadów energię, ale też paliwo do samochodów. Wytworzony z odpadów organiczny biogaz jest naturalnym, stabilnym, odnawialnym źródłem energii i powinien znaleźć się wysoko w hierarchii źródeł pozyskiwania czystej energii.

PGNiG komunikuje, że w ciągu 10 lat chce, aby 10 proc. gazu w sieci zostało zastąpione przez biogaz. Czyli powinno powstać minimum 1000 instalacji, każda o wydajności 60 tys. ton substratów. W Polsce mamy obecnie ok. 300 biogazowni, tymczasem w Niemczech jest 9500, z czego 7600 to instalacje na gnojowicę.

Bardzo ważnym elementem systemu są też instalacje do kompostowania bioodpadów. Jest to proces bardzo dobrze rozpoznany, gdyż opiera się od początku historii człowieka na tych samych zasadach. Jeżeli jednak kiedyś mógł on przebiegać w sposób naturalny to dzisiaj ze względu na wzrost zaludnienia i rozpoznane potrzeby higienizacji trzeba go prowadzić w specjalnych kompostowniach przemysłowych, które przestrzegają zasad opisanych w BAT. Istniejących i sprawdzonych technologii jest kilkadziesiąt, ale instalacji kompostowni w Polsce jest zaledwie ok. 180, co nie pokrywa wszystkich potrzeb bioodpadów komunalnych. Konieczne jest pilne wsparcie centralne dla budowy kompostowni i biogazowni w Polsce.

Tworzywa kompostowalne to również ważny element systemu, który może wspierać selektywną zbiórkę i recykling bioodpadów. Takie tworzywa są już dostępne, mogą mieć mnóstwo zastosowań, ale najważniejszym elementem jest certyfikacja. Dzisiaj mamy na świecie ok. 400 rodzajów oznaczeń środowiskowych, Polska nie ma żadnego. Funkcjonuje też ponad 80 rodzajów raportowania dotyczącego śladu środowiskowego. Dlatego Stowarzyszenie Biorecykling pokusiło się o opracowanie własnego certyfikatu.

Biorecykling odpowiedzią na zmiany klimatu

Nacisk na recykling i powstrzymanie zmian klimatu zapowiada pakiet pod nazwą „Fit for 55” (Gotowi na 55) będący propozycją zmian obecnych oraz nowych dyrektyw unijnych.

Z raportu przygotowanego przez EUNOMIE „Holistic Resource System” dowiadujemy się, że 50 proc. emisji pochodzi z produkcji, transportu i wydobycia surowców. Jeżeli teraz nałożymy to na dane statystyczne opublikowane w książce Hansa Roslinga „Factfulness …”, widzimy, że w Europie w 2017 żyło tylko 1 miliard mieszkańców z 7 miliardów wszystkich mieszkańców Ziemi. W 2040 r. prognozuje się już 9 miliardów mieszkańców Ziemi, podczas gdy w Europie nadal pozostanie 1 miliard mieszkańców.

Powszechnie wiadomo, że na Ziemi istnieją olbrzymie różnice dochodowe, które przekładają się na stan posiadania przedmiotów codziennego użytku. Rodzą się przy tym pytania: Jak przekonać miliardy ludzi, by nie chciały żyć w wyższym standardzie? Oni naprawdę potrzebują do życia podstawowych produktów, które dla nas są oczywistym standardem. Jak przekonać światowe korporacje do zaniechania zwiększania produkcji i sprzedaży, gdy na świecie jeszcze tak wiele osób marzy o ich produktach? Z tej perspektywy zmiany klimatu będą dalej postępować. Biorecykling natomiast może być natychmiastową odpowiedzią świata na nadchodzącą zmianę klimatu.

Andrzej Sobolak

Artykuł powstał we współpracy ze Stowarzyszniem Biorecykling