Recykling szkła w soczewce

© dule964

Obok aluminium i stali, szkło należy do materiałów permanentnych, czyli jest zdatne do teoretycznie nieskończonego recyklingu bez obniżenia swojej jakości. Liczne zastosowanie znajduje w wytwarzaniu jednostkowych opakowań produktów konsumenckich – słoików, butelek, flakonów na kosmetyki czy leki.

Najnowsze dane FEVE⁽¹⁾ (The European Container Glass Federation) wskazują, że w 2018 r. w 28 krajach Unii Europejskiej średnio 78 proc. szklanych butelek i słoików było segregowanych i poddanych recyklingowi oraz wróciło na rynek w postaci nowych opakowań. Obserwowany jest sukcesywny wzrost na tym polu (np. w 2017 r. było to 76 proc.). Jako cel na 2030 r. branża szklarska postawiła sobie zbiórkę 90 proc. opakowań pokonsumenckich, którą wspomóc ma inicjatywa Close The Glass Loop powołana w 2020 roku (w Polsce: Twórz Zmknięty Obieg Szkła). Każdy kraj ma opracować swoją własną strategię, by osiągnąć ten cel. Polska branża szklarska również stawia sobie za cel 90 proc. opakowań szklanych poddanych recyklingowi w 2030 r. – Rocznie należałoby zebrać 300-350 tys. ton odpadów szklanych więcej, zakładając, że nie zmieni się rynek. I jest to realny cel - ocenia w rozmowie z redakcją Piotr Kardaś sekretarz Związku Pracodawców „Polskie szkło”.

Dane FEVE wskazują dla Polski poziom zbiórki i recyklingu na 63 proc. (za 2018 r.). Choć widzimy pewną rozbieżność w relacjonowanych danych (więcej w artykule), z pewnością masa zebranego selektywnie szkła sukcesywnie wzrasta. Główny Urząd Statystyczny (Bank Danych Lokalnych, dostęp we wrześniu 2021 r.) mówi tu o 463 tys. ton w 2017 r., 505 tys. ton w 2018 r. i już 733 tys. ton w roku 2020.

Ilość i jakość

Jak wskazano w raporcie „Środowiskowe aspekty projektowania opakowań”, produkowane obecnie opakowania szklane są 30 proc. lżejsze od tych produkowanych jeszcze 50 lat temu, ich produkcja pochłania 70 proc. mniej energii, a emisje dwutlenku węgla są o 50 proc. niższe. Zapotrzebowanie na szkło z recyklingu jest dużo wyższe niż podaż, a raport wskazuje wręcz, że stłuczka szklana jest kluczowa dla efektywnej produkcji opakowań szklanych. Raport mówi też o „całkowitej recyklowalności” tego surowca, którą zawdzięcza mocnym wiązaniom chemicznym tworzącym szkło, pozwalającym zachować właściwości tak podczas procesów oczyszczania, jak i przetapiania na nowe opakowania.

Co specyficzne, zarówno pod kątem bezpieczeństwa⁽²⁾, jak i przydatności do produkcji nowych opakowań, stłuczka traktowana jest niemal na równi z surowcem pierwotnym. - Możliwe jest produkowanie słojów i butelek prawie w całości z surowca wtórnego – stłuczki szklanej. W części hut europejskich butelki ze szkła kolorowego powstają obecnie w ponad 90 procentach ze stłuczki (w Polsce powyżej 80 procent). Głównymi barierami dla recyklingu opakowań ze szkła w Polsce są jakość zbiórki, ale przede wszystkim wciąż zbyt mały jej zakres. W praktyce można uznać, że zapotrzebowanie na surowiec z selektywnej zbiórki z rynku krajowego jest nieograniczone – czytamy w raporcie.

I tu szkło pogrzebane

Poza niską podażą, głównym problemem dla recyklerów szkła są zamknięcia i dodatki zawierające elementy gumowe, drewniane, etykiety z tworzyw sztucznych czy z silnym klejem, które są mocno przytwierdzone do szkła i powodują, że jest ono odrzucane wraz z zanieczyszczeniem podczas sortowania. Oprócz utraty surowca (stłuczki) wyzwanie stanowią także zamknięcia ceramiczne, ale i omyłkowo wyrzucane wraz ze szkłem ceramiczne czy porcelanowe butelki. Ich skład chemiczny powoduje ryzyko zanieczyszczenia szkła.

Warto dodać, że w oczyszczaniu szkła wykorzystuje się sortery optoelektroniczne, które bez większych problemów od bezbarwnego szkła oddzielają nakrętki czy pokrywki metalowe. Słoiki i butelki z nimi pozostawione są jak najbardziej zdatne do recyklingu. Co więcej, taka praktyka pomaga zwiększyć poziom recyklingu metali. Dopuszczalny poziom innych zanieczyszczeń jest jednak bardzo niski - wynosi 1g/tonę materiału (1 ppm) sprzedawanego do huty szkła. Poza selektywnością zbiórki u źródła, wiele zależy od projektantów opakowań. Jeśli fantazja powiedzie ich do pokrycia butelki ciemną farbą lub lakierem – może to udaremnić reckling. A co z opakowaniami w kolorowym szkle? Są tak samo przetwarzane, oczyszczane i wykorzystywane jak szkło bezbarwne. Podział zbieranego szkła może się odbywać tak na etapie samej zbiórki, jak i później, w procesie sortowania.

System kaucyjny dla szkła jest zbędny?

Oczyszczanie stłuczki dokonuje się tzw. stacjach oczyszczania stłuczki lub zakładach recyklingu szkła. Po oczyszczeniu stłuczka traci status odpadu, o ile trafi jako surowiec do hut szkła – czeka na nią kilkanaście krajowych hut, by wytworzyć kolejne opakowania. - Recyklerzy szacują swoje moce przerobowe na 1,1 mln ton rocznie, co przewyższa masę stłuczki na rynku oraz jest bliskie masie wprowadzanych opakowań (1,2 mln ton/rocznie) - mówi Piotr Kardaś.

Jak usprawnić system? - Potrzebna jest lepsza jakość zbiórki – redukcja zanieczyszczeń, ale i to, by materiał był jak najmniej rozdrobniony (to ważne przy rozsortowywaniu kolorów) – odpowiada Kardaś. Ważne są też inwestycje w nowe urządzenia, które pozwolą na zagospodarowanie większej ilości drobnego materiału. - Stacje oczyszczania są w Polsce nowoczesne, ale postęp technologiczny jest ciągły i jest do czego dążyć - twierdzi. Jak dodaje, system pojemnikowy, przy lepszej organizacji, pozwoli na osiągnięcie wyznaczonego celu recyklingu. Bez wprowadzania systemu kaucyjnego dla opakowań szklanych. - Cała Europa bazuje na systemach rozszerzonej odpowiedzialności producenta i to wystarcza. Tylko 3,5-3,6 proc. szkła opakowaniowego na rynku wchodzi w system depozytowy w skali naszego kontynentu, stąd podkreślanie niezbędności kaucjonowania opakowań dla recyklingu jest mocno na wyrost. Ważne będzie natomiast wzmocnienie lokalnych systemów zbiórki - zaznacza.

Marta Wierzbowska-Kujda
Redaktor naczelna, sozolog