© Robert Hoetink
Konieczne jest głębokie przemyślenie sposobu produkcji żywności, w tym funkcjonowania globalnych łańcuchów dostaw czy powiązanych z rolnictwem sektorów przetwórstwa przemysłowego – wskazuje Europejska Agencji Środowiska (ang. European Environment Agency, EEA).
- Transformacja europejskiego rolnictwa i systemu żywnościowego nigdy nie była ważniejsza w obliczu niedawnej pandemii COVID-19, wojny w Ukrainie i skutków zmian klimatycznych, które budzą obawy dotyczące bezpieczeństwa żywnościowego i odporności – podaje EEA. Jak podkreślono, „należy uczynić znacznie więcej, aby ograniczyć emisję gazów cieplarnianych oraz presję na zasoby wodne i różnorodność biologiczną”.
Emisje GHG w sektorze rolnictwa
Agencja wskazuje, że choć całkowite emisje gazów cieplarnianych (GHG) w UE spadły o jedną trzecią od 1990 r., ograniczanie emisji w sektorze rolniczym jest znacznie wolniejszym procesem. - W latach 1990-2000 w sektorze rolnictwa nastąpił znaczny spadek - o 15% - emisji dwóch kluczowych gazów cieplarnianych, metanu i podtlenku azotu, pochodzących z produkcji zwierzęcej i roślinnej. Jednak po 2000 r. tempo redukcji uległo spowolnieniu, a od 2005 r. utrzymuje się na niemal stałym poziomie – czytamy. EEA przewiduje, że tendencja ta utrzyma się do 2040 r.
Tymczasem sektor rolnictwa – odpowiadający za prawie 10% całkowitej emisji gazów cieplarnianych w UE – jest szczególnie wrażliwy na wynikające ze zmian klimatu wzrost temperatur i ekstremalne warunki pogodowe, które już teraz wpływają na wysokość plonów w Europie. - Zmiany te wpływają również na dostępność wody do nawadniania, pojenia zwierząt gospodarskich i przetwarzania żywności. Rolnictwo jest uzależnione od właściwości gleby, wzorców pogodowych i różnorodności biologicznej, co czyni je jednym z sektorów społeczno-gospodarczych najbardziej wrażliwych na zmiany klimatu – wyjaśnia EEA.
Czytaj też: Nowy rozdział w ekologicznym rolnictwie? W oczekiwaniu na plany strategiczne
Choć obowiązujące polityki wpłynęły na wzrost wydajności, przez co zmniejszyła się intensywność emisji niektórych produktów rolnych, zostało to zrekompensowane wzrostem produkcji rolnej. - Dalsze redukcje emisji można osiągnąć poprzez zajęcie się całym cyklem życia produkcji żywności, w tym transportem, pakowaniem, przetwarzaniem żywności i sprzedażą detaliczną – czytamy.
EEA wskazuje, że pomimo znacznych inwestycji we Wspólną Politykę Rolną i innych polityk UE, sektor ten nadal w znacznej mierze odpowiada za utratę bioróżnorodności, nadmierną konsumpcję wody i emisje gazów cieplarnianych. Zdaniem EEA, osiągnięcie znaczących zmian w systemach rolno-spożywczych wymaga wyjścia poza dotychczasowe ramy. W kontekście tym Agencja podkreśla, że transformacja sektora musi również obejmować konsumentów i inne podmioty sektora rolno-spożywczego. - Wdrażanie działań na rzecz gospodarki o obiegu zamkniętym w całym łańcuchu wartości może pomóc w dalszej redukcji emisji gazów cieplarnianych w systemie rolno-spożywczym. Potencjał ograniczenia ilości odpadów, ponownego wykorzystania i recyklingu materiałów oraz większej cyrkulacji zaczyna się w fazie projektowania; następnie utrzymuje się to na etapach produkcji, konsumpcji i gospodarowania odpadami w cyklu życia produktów rolno-spożywczych – czytamy.
Rolnictwo to coś więcej niż sektor gospodarki, który należy zdekarbonizować
Potrzebę zmian w sektorze rolnictwa podkreślano także w związku z obchodami Światowego Dnia Żywności. Dyrektor generalny ONZ ds. Wyżywienia i Rolnictwa (ang. Food and Agriculture Organization of the United Nations, FAO) QU Dongyu w swoim przemówieniu mówił, że „w obliczu zbliżającego się globalnego kryzysu żywnościowego musimy wykorzystać siłę solidarności, aby zbudować lepszą przyszłość, w której każdy ma regularny dostęp do wystarczającej ilości pożywnej żywności”. - Tylko bardziej wydajne, bardziej sprzyjające włączeniu społecznemu, bardziej odporne i bardziej zrównoważone globalne systemy rolno-spożywcze mogą pomóc w rozwiązaniu globalnych, wzajemnie powiązanych problemów (…). Musimy inwestować w transformację obszarów wiejskich (…). Musimy dążyć do zlikwidowania problemu marnotrawstwa żywności, dbać o zasoby naturalne i ograniczać emisje gazów cieplarnianych – mówił QU Dongyu.
Czytaj też: Jeśli nie powstrzymamy zmian klimatu, wszyscy będziemy musieli przejść na przymusową dietę
Jak wynika szacunków FAO, w 2021 r. od 702 do 828 milionów ludzi na świecie doświadczyło głodu. Przewiduje się ponadto, że w 2030 r. wciąż blisko 670 milionów ludzi nie będzie miało wystarczającego dostępu do żywności. Jak wyjaśnia FAO, to około 8% światowej populacji, czyli tyle samo, co w 2015 r., kiedy uruchomiono Agendę 2030, w której zawarto 17 Celów Zrównoważonego Rozwoju (w tym cel 2 dotyczący bezpieczeństwa żywnościowego i wyeliminowania głodu na świecie).
Joanna SpillerDziennikarz, inżynier środowiska
