4 mln ton soli rocznie – taki ładunek trafia do rzek wraz z solanką z polskich kopalń. Wzrastające zasolenie Wisły, pokrywającej 60 proc. krajowego zapotrzebowania na wodę słodką, skutkuje stratami w przemyśle i rolnictwie szacowanymi na 100-250 mln dolarów rocznie. Problem nie dotyczy jedynie Wisły. - Zasolone wody kopalniane są źródłem poważnych problemów w górnośląskich rzekach – podkreśla Grzegorz Gzyl z Głównego Instytutu Górnictwa. Jakich problemów? – Zwierzęta słodkowodne potrzebują zachować równowagę stężenia płynów wewnętrznych na akceptowalnym ze względów biologicznych poziomie, a nadmierne zasolenie wód tę równowagę zaburza. Spowodowane tym zmiany zachowania, ograniczenie reprodukcji, a także zanikanie występowania poszczególnych gatunków szkodzi całemu ekosystemowi rzecznemu – wskazuje dr inż. Krzysztof Mitko, pracownik katedry Chemii nieorganicznej, analitycznej i elektrochemii Politechniki Śląskiej.
Trwa pilotaż nowej technologii
Rozwiązaniem może być odzysk wody, chlorku sodu, magnezu i innych minerałów z wód kopalnianych. Technologia taka już istnieje i została zaprezentowana w październiku w Łaziskach Górnych (woj. śląskie), w kopalni „Bolesław Śmiały” podczas wizyty studyjnej projektu ZERO BRINE (ang. brine – solanka). Wykorzystywana obecnie metoda odsalania jest wysoce energochłonna, a uzysk soli ograniczony, przez brak możliwości odzyskiwania surowców ze strumienia nadawy (roztworu wprowadzanego do układu membranowego). Proponowana testowana technologia ma m.in. zmniejszyć zużycie energii o połowę, poprzez kombinację nanofiltracji, odwróconej osmozy i elektrodializy. Głównym zaś celem jest odzysk surowców zawartych w solance: wody zdemineralizowanej, soli, wodorotlenku magnezu oraz bogatego w chlorek wapnia roztworu, który może być wykorzystywany do odladzania dróg. Otrzymana stężona solanka może być sprzedawana lub użyta do produkcji soli warzonej.
Nie tylko kopalnie
Polska instalacja działa od lipca br. i może przetwarzać 400 litrów wód kopalnianych na godzinę. Może być perspektywą dla działających wciąż w regionie 18 kopalń. To jednak nie jedyne zastosowanie. - Wiele różnych gałęzi przemysłu może być zainteresowanych środowiskowymi i finansowymi korzyściami z odzysku surowców. Ponieważ woda kopalniana ma podobny skład jak woda morska, proponowana technologia może być stosowana w odsalaniu – gałęzi przemysłu, która staje się coraz ważniejsza z powodu wzrastającego zapotrzebowania na wodę – komentuje prof. Marian Turek z Politechniki Śląskiej. Obok pilotażu w kopalni, w tej technologii działają trzy instalacje pilotażowe na potrzeby innych gałęzi przemysłu: instalacja odsalania w Holandii, odzysku wody z produkcji krzemionki w Hiszpanii oraz instalacja pracująca w przemyśle włókienniczym w Turcji.
Cały projekt ZERO BRINE ma wspierać wdrażanie pakietu GOZ(1) oraz unijnej mapy drogowej SPIRE(2) (ang. Sustainable Process Industry through Resource and Energy Efficiency) dotyczącej poprawy efektywności wykorzystania zasobów i energii w przemyśle surowcowym. Organizatorzy wizyty podkreślają, że odzysk surowców w przemyśle jest kluczowy w kwestii wdrażania konkurencyjnej gospodarki o obiegu zamkniętym. Przykładowo, wspomniany magnez jest wpisany przez Unię Europejską na listę 27 surowców strategicznych, które obecnie są w 100 proc. importowane spoza Unii (94 proc. magnezu importowanego do Europy pochodzi z Chin). Także w Polityce Surowcowej Państwa magnez figuruje jako surowic nie tylko strategiczny, ale i krytyczny. W 2015 roku całe zapotrzebowanie na magnez (7173 tony) pokryte zostało z importu.
Marta Wierzbowska-KujdaRedaktor naczelna, sozolog
Przypisy
1/ Implementation of the Circular Economy Action Planhttps://ec.europa.eu/environment/circular-economy/index_en.htm2/ Sustainable Process Industry through Resource and Energy Efficiency roadmap
https://www.spire2030.eu/sites/default/files/pressoffice/spire-roadmap.pdf