Światowy Dzień Środowiska 2020: Ratujmy naturę, ratujmy siebie

Zielona wstążka #DlaPlanety to inicjatywa Centrum UNEP/GRID-Warszawa na Światowy Dzień Środowiska

5 czerwca obchodzimy Światowy Dzień Środowiska (ang. World Environment Day, WED), czyli święto naszej błękitno-zielonej planety, celebrowane na pamiątkę ustanowienia Programu Narodów Zjednoczonych ds. Środowiska. WED był po raz pierwszy obchodzony w 1974 r.

Ziemia jest tylko jedna, nas miliardy

Pierwsze obchody Światowego Dnia Środowiska obchodzone były pod hasłem „Only One Earth”. Dziś, kiedy problemy związane z degradacją środowiska i postępującymi zmianami klimatycznymi poruszane są na wszystkich szczeblach władzy, nie sposób zapomnieć o tamtym haśle przewodnim. Ziemia jest tylko jedna, tymczasem całkowita liczba wszystkich zamieszkujących ją gatunków wynosić może, jak wskazują najnowsze szacunki, nawet 2 miliardy⁽¹⁾ - z czego 78 proc. to bakterie, 7,3 proc. protisty, 0,02 proc. rośliny, 7,4 proc. grzyby i 7,3 proc. zwierzęta. Prawdopodobnie wciąż na odkrycie czeka nawet 86 proc. gatunków lądowych i 91 proc. gatunków morskich. Jednak bioróżnorodność to nie tylko liczba gatunków, ale także zróżnicowanie genetyczne między przedstawicielami poszczególnych gatunków, a także różnorodność ekosystemów. To kluczowe informacje, zwłaszcza, że motto tegorocznego Światowego Dnia Środowiska wzywa do podjęcia pilnych działań w celu ochrony różnorodności biologicznej. Tegoroczne hasło #TimeForNature przypomina, o kluczowym znaczeniu bioróżnorodności.

Zanikająca bioróżnorodność i ekspansja człowieka

Tymczasem, jak alarmują naukowcy, każde kolejne pokolenie ludzi ma styczność z coraz mniejszą liczbą gatunków. Jak wynika z zeszłorocznego raportu Międzyrządowej Platformy Naukowo-Politycznej ws. Różnorodności Biologicznej i Funkcjonowania Ekosystemów (ang. The Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services, IPBES) zagrożonych wyginięciem jest obecnie około 1 000 000 gatunków roślin i zwierząt. Od 1500 r. działania człowieka doprowadziły do wymarcia co najmniej 680 gatunków kręgowców, a zgodnie z szacunkami do 2016 r. wyginęło około 9 proc. wszystkich udomowionych ras ssaków wykorzystywanych w sektorze rolnictwa. Jednak niespotykane jak dotąd w historii ludzkości tempo zmian w świecie przyrodniczym odnotowuje się dopiero w ciągu ostatnich 50 lat.

Czytaj też: Różnorodność biologiczna: potencjał, który łatwo stracić

​​W ciągu zaledwie pół wieku liczba ludności na świecie uległa podwojeniu, globalna gospodarka wzrosła prawie czterokrotnie, a światowy handel zwiększył się dziesięciokrotnie. W tym samym czasie podwoiły się także emisje gazów cieplarnianych, powodując wzrost średniej globalnej temperatury o co najmniej 0,7 °C. Od 1900 r. natomiast średni globalny poziom mórz wzrósł o 16–21 cm, przy czym wzrost ten w ciągu ostatnich dwóch dekad wynosi ponad 3 mm rocznie. Wpływ człowieka na środowisko naturalne przejawia się także w rosnącej presji terenów rolniczych i przemysłowych oraz dużych skupisk ludzkich na ekosystemy. Zmiany te bezpośrednio przyczyniły się do zachwiania naturalnej równowagi naszej planety, w tym na rozmieszczenie gatunków, fenologię, dynamikę populacji, strukturę społeczności i funkcje ekosystemów.

Miejskie światło nie jest dobre dla natury

Obecnie uważa się, że około 55 proc. światowej populacji mieszka w miastach, a zgodnie z szacunkami do 2050 r. liczba ta wzrośnie do ponad 80 proc. Jak podaje Program Środowiskowy Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNEP), organizator obchodów Światowego Dnia Ochrony Środowiska, jednym z rzadziej omawianych wpływów urbanizacji na środowisko jest obecność sztucznego światła.

Badania wskazują, że emisja zanieczyszczenia światłem wzrasta każdego roku o ok. 2 proc. - Ostatnie badania wskazują, że zanieczyszczenie światłem jest przyczyną spadku liczebności owadów. Utrata siedlisk, stosowanie pestycydów, coraz większa liczba gatunków inwazyjnych i zmiany klimatu odgrywają dużą rolę w zmniejszaniu się liczby owadów na całym świecie, ale zanieczyszczenie światłem jest kolejną, często pomijaną przyczyną – czytamy na stronie Programu Środowiskowego ONZ.

- Zanieczyszczenie światłem może silnie wpływać na zachowanie dzikiej fauny i flory. Może opóźnić odbudowę zagrożonych gatunków i ich szanse na przeżycie - mówi cytowana przez UN Environment Amy Fraenkel, sekretarz wykonawczy Konwencji o gatunkach wędrownych. Jak dodaje, zjawisko to należy uwzględniać w działaniach ochronnych, np. poprzez przyjazne dla środowiska projektowanie i zarządzanie oświetleniem.

Zielona wstążka #DlaPlanety

W ramach obchodów Światowego Dnia Środowiska wystartowała dziś kampania Zielona Wstążka #DlaPlanety, której jednym z elementów są EKOpostanowienia. Na stronie internetowej DlaPlanety.pl można składać propozycje prostych, konkretnych działań na rzecz ograniczenia presji człowieka na środowisko. Ponadto, w mediach społecznościowych będzie dostępna nakładka na zdjęcie profilowe z zieloną wstążką. Organizatorem kampanii jest Centrum UNEP/GRID-Warszawa, realizujące w Polsce misję Programu Narodów Zjednoczonych ds. Środowiska.

Joanna Spiller
Dziennikarz, inżynier środowiska

Więcej treści dotyczących samorządów w zakładce Teraz Samorząd.