© Syda Productions
Ślad środowiskowy każdego produktu – także naszej choinki – dotyczy wszystkich etapów jego cyklu życia: od produkcji, poprzez transport i użytkowanie, aż po utylizację. – Na każdym z tych etapów różne rozwiązania mogą w różnym stopniu wpływać na naszą planetę – czytamy w przygotowanym przez Greenpeace Polska „Poradniku świątecznym: jaka choinka jest eko?(1)”.
Choinka cięta tylko ze sprawdzonych plantacji
Jak podaje Greenpeace, w Polsce co roku może być wycinanych ok. 5 milionów choinek. - „Produkcja” takiego drzewka to kilka lat wzrastania. Idealnie, jeśli dzieje się to na choinkowych plantacjach, które nie powstały kosztem dzikiej przyrody – czytamy w poradniku organizacji.
- Przede wszystkim warto kupować w sprawdzonych miejscach, gdzie sprzedawca może udowodnić, gdzie rosły drzewka. To pozwala zapobiec sprzedaży choinek wykradzionych z lasu. Wiele szkółek prowadzonych jest przez leśników. Tu mamy gwarancję, że drzewko pochodzi z legalnej uprawy – uczula z kolei w komunikacie Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Katowicach(2), jednocześnie wyjaśniając, że „uprawa choinek nie wiąże się z niszczeniem lasów”. Wszystko dlatego, że szkółki są często zakładane w miejscach, w których nie mogą rosnąć wysokie drzewa (np. pod liniami energetycznymi). - Część drzewek pozyskiwana jest w ramach prowadzenia zabiegów pielęgnacyjnych, z przecinek w młodnikach – zaznacza RDOŚ.
Czytaj: Choinka naturalna jest bardziej ekologiczna
Ze względu na emisje gazów cieplarnianych i zanieczyszczeń ważnym etapem w kontekście oddziaływania na środowisko jest transport drzewka. Im bliżej miejsca naszego zamieszkania rosła choinka, tym jego transport powoduje mniejsze obciążenie dla środowiska – podkreśla Greenpeace.
Ostatni etap, w którym cięta choinka ma wpływ na stan środowiska następuje wtedy, gdy już się jej pozbywamy. - Spalanie choinki odradzamy. Gromadzony przez nią przez kilka-kilkanaście lat węgiel natychmiast uleci do atmosfery. Jak przekonują ogrodnicze specjalistki, gałązki z choinki to wysokowęglowy materiał, który stanowi cenny element kompostu. Poszukajcie więc miejsca, które kompostuje choinki, albo zajmijcie się tym sami. Pamiętajcie przy tym, że do kompostowania nadają się choinki, ale nie plastikowe anielskie włosy czy srebrny sprej rozpylany na gałązkach! – zauważają autorzy choinkowego poradnika.
Choinka w donicy. Gdzie zasadzić ją po Świętach?
- Zamiast drzewka ściętego możemy kupić choinkę w donicy, by po sezonie świątecznym zasadzić ją w ogrodzie – podpowiada RDOŚ.
Taką decyzję warto podjąć ostrożnie. Greenpeace zwraca tutaj uwagę na dwa aspekty:
- Część drzew (np. jodła) ma głęboki system korzeniowy, który nie mieści się w doniczce. Podobnie jest ze świerkami, które z kolei mają korzenie płytkie, ale szeroko rozłożone. Oznacza to, że drzewko jest uszkadzane podczas pakowania do doniczki i najprawdopodobniej nie przyjmie się, kiedy zasadzimy je z powrotem w ziemi – wyjaśniają autorzy poradnika. W takiej sytuacji warto się upewnić, czy bryła korzeniowa kupowanego drzewka w całości została wykopana – najlepiej jednak, jeśli od początku rosło ono w donicy. Drugim problemem wymienionym przez Greenpeace może okazać się miejsce do zasadzenia – najlepiej by było, gdyby drzewko było zasadzone we własnym ogrodzie. Choinki nie powinno się zanosić np. do lasu, ponieważ drzewka bożonarodzeniowe są często gatunkami niewystępującymi naturalnie na naszej szerokości geograficznej.
Jeśli choinka sztuczna, to na długie lata
Produkcja choinki z tworzyw sztucznych wymaga wykorzystania większej ilości materiałów i wiąże się z wyższymi emisjami gazów cieplarnianych niż te, które towarzyszą ciętym choinkom w całym cyklu życia. Właściwa decyzja nie zawsze jednak będzie tak prosta.
- Jak zwykle lepiej jest wykorzystać to, co już jest, niż kupować nowe, choćby dużo bardziej „ekologiczne”. Jeśli więc macie w pawlaczu sztuczną choinkę, nie wyrzucajcie jej i nie kupujcie nowej. Stara sztuczna, używana przez wiele lat, nie będzie aż tak bardzo obciążać środowiska – czytamy w poradniku. Jeśli już decydujemy się na nową sztuczną choinkę, to bądźmy pewni, „że będziemy jej używać naprawdę długo (i mamy ją komu oddać w spadku), a jeszcze lepiej – gdy wykonana jest gdzieś niedaleko naszego miejsca zamieszkania z przetworzonych tworzyw”.
RDOŚ podkreśla natomiast, że utylizacja sztucznej choinki jest bardzo uciążliwa: - Sztucznej choinki w zasadzie nie da się poddać recyklingowi.
Alternatywy?
Na rynku pojawiają się oferty wynajmu choinek. - Wypożyczalnie drzewek świątecznych dopiero kiełkują, ale już teraz wydają się być ulepszoną wersją kupowania żywej choinki, ze stosunkowo niskim kosztem wytworzenia, transportu i - przy zachowaniu odpowiednich warunków przechowywania - nadzieją na to, że drzewko nie zakończy swojego życia po Świętach – uważają autorzy poradnika. Zakłada się, że wypożyczalnie powinny dbać np. o to, aby korzenie drzewka w donicy nie były uszkodzone.
Choinki wykonane z żywych gałązek są kolejną dostępną opcją. Zaletą jest fakt, że wycięcie drzewa nie jest konieczne. Idealnie, gdyby pozyskane gałązki były np. odpadem tartacznym. Dokładne prześledzenie łańcucha dostaw może być jednak trudne – przestrzega Greenpeace, dodając, że wykorzystane do przymocowania gałązek materiały mogą być niezdatne do recyklingu (a nawet do demontażu), co oznacza większe obciążenie dla środowiska na etapie "po świętach".
RDOŚ podsuwa także pomysł, aby „dać upust kreatywności i stworzyć choinkę wyłącznie z materiałów poddanych recyklingowi”.
Rozwiązaniem dla osób chcących jeszcze bardziej zminimalizować ślad środowiskowy swoich Świąt może być też zupełna rezygnacja z choinki.
Kto pyta, nie błądzi
Podsumowując: wybierając choinkę warto zadać producentowi czy sprzedawcy kilka pytań. Pozwoli to upewnić się, w jaki sposób nasz wybór wpływa na planetę.
Czytaj: Świąteczne dekoracje zwiększają zanieczyszczenie świetlne
Dominika AdamskaSekretarz redakcji, geograf
Przypisy
1/ Poradnik świąteczny: jaka choinka jest eko? - cały poradnik można znaleźć na stronie Greenpeace Polskahttps://www.greenpeace.org/poland/poradnik-swiateczny-jaka-choinka-jest-eko/2/ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Katowicach. Czy choinka świąteczna może być ekologiczna?
https://www.gov.pl/web/rdos-katowice/czy-choinka-swiateczna-moze-byc-ekologiczna