RPO: Zanieczyszczenie światłem problemem w obszarze zdrowia, stanu środowiska i kryzysu energetycznego

Zanieczyszczenie światłem
© olgapkurguzova

- Zanieczyszczenie świetlne to coraz poważniejszy problemem – zarówno w kontekście zagrożenia dla zdrowia obywateli, pogarszania stanu środowiska, jak i pogłębiającego się kryzysu energetycznego - podkreśla Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO), Marcin Wiącek. Źródło problemu RPO widzi m.in. w braku kompleksowych regulacji w zakresie oświetlenia zewnętrznego.

Bezpieczeństwo technologii LED do sprawdzenia

Nieograniczona, nadmierna emisja sztucznego światła zakłóca naturalny biorytm człowieka, powodując m.in. bezsenność, i obniża komfort życia mieszkańców nie tylko miast ale i wsi, co przekłada się na pogorszenie zdrowia. Dlatego też RPO zaniepokojony powiększaniem się zjawiska zanieczyszczenia świetlnego wysłał list do Ministra Zdrowia, Adama Niedzielskiego.

Rzecznik pyta MZ m.in. o to, czy wpływa sztucznego światła na zdrowie obywateli był/jest analizowany i czy są projektowane rozwiązania legislacyjne w tym obszarze. Szczególną uwagę Marcin Wiącek zwraca na kwestię bezpieczeństwa opraw LED-owych dla zdrowia człowieka, ponieważ badania francuskiej Narodowej Agencji Bezpieczeństwa Sanitarnego potwierdziły, „że oświetlenie LED może wywierać wpływ na siatkówkę oka, a długookresowo na powstanie zwyrodnienia plamki żółtej”.

- Warte odnotowania korzyści z lepszego oświetlenia, zwłaszcza w zakresie zapewnienia porządku publicznego czy ograniczenia zużycia energii, nie mogą uzasadniać uszczerbku na zdrowiu ludzi – podkreśla RPO.

Dodatkowo Rzecznik wysłał do Głównego Inspektora Sanitarnego trzy pytania:

1. Czy problem wpływu sztucznego światła w przestrzeni publicznej na zdrowie obywateli był lub jest przedmiotem zainteresowania Inspekcji?
2. Czy Inspekcja (lub podległe jednostki) prowadzi kontrole co do zgodności opraw świetlnych z normą PN-EN 62471:2010 lub z innymi przepisami określającymi kwestie związane z oświetleniem?
3. Czy Inspekcja prowadziła lub zlecała badania nad szkodliwością światła emitowanego z wykorzystaniem technologii LED?

Kryzys energetyczny: bilbordy zachęcają do oszczędzania energii

Rzecznik przypomniał, żew październiku 2022 r. zwrócił się do Ministerstwa Klimatu i Środowiska w sprawie zanieczyszczenia światłem. Wobec braku odpowiedzi ponownie występuje do minister Anny Moskwy, wskazując na powiązanie tej kwestii z pogłębiającym się kryzysem energetycznym

- Jedną z form zażegnania kryzysu energetycznego ma być zachęcanie obywateli do oszczędnego korzystania z energii elektrycznej na co dzień, za pomocą akcji bilboardowej. A tablice bilboardowe są elektroniczne i mocno podświetlane, i w dzień, i po zmroku – co nie tylko wydaje się zaprzeczeniem sensu wyświetlanych na nich postulatów oszczędzania energii, ale może także przyczyniać się do obniżenia bezpieczeństwa w ruchu drogowym – wskazuje RPO.

Zanieczyszczenie światłem w kontekście globalnym i krajowym

Zanieczyszczenie światłem to problem globalny. Dobrze obrazuje go mapa dostępna w serwisie internetowym www.lightpollutionmap.info.

- Dostępne badania naukowe wskazują, iż globalnie zanieczyszczenie świetlne wzrastało średnio o 9,6% rocznie w latach 2011-2022 i jest spowodowane przede wszystkim przejściem na półprzewodnikowe oświetlenie LED – pisze RPO. Wyjaśniając, że oprawy oświetleniowe oparte na technologii LED z jednej strony sprzyjają zwiększeniu bezpieczeństwa oraz zmniejszeniu zużycia energii, ale z drugiej warto pamiętać, że światło oparte na tej technologii jest ostrzejsze, co prowadzi do wzrostu zanieczyszczenia światłem.

W przypadku Polski niemal całe nocne niebo zanieczyszczone jest sztucznym światłem.

Rzecznik przypomina, że problem ten sygnalizowała 10 lat temu rzecznik praw obywatelskich prof. Irena Lipowicz. Z korespondencji zwrotnej od ministrów odpowiedzialnych za infrastrukturę, transport i gospodarkę morską wynikało, że „fakt zanieczyszczenia świetlnego jest przez ministrów dostrzegany, a narzędzia jego ograniczenia zostaną przewidziane w aktach prawnych”. - Zapowiedzi te nie przełożyły się jednak na poprawę stanu rzeczy – zauważa RPO. W jego ocenie „problem zanieczyszczenia świetlnego wynika m,in. z braku kompleksowych regulacji krajowych w zakresie oświetlenia zewnętrznego”. Jako warte uwagi opracowanie krajowe wskazuje „Memorandum w sprawie ustanowienia prawnych podstaw zrównoważonej polityki oświetlenia zewnętrznego".

Czytaj: Miasta oświetlone przez glony i bakterie. Science fiction czy realna perspektywa?

Dominika Adamska
Sekretarz redakcji, geograf

Więcej treści dotyczących samorządów w zakładce Teraz Samorząd.