system kaucyjny© Nitiphol
Z końcem stycznia br. opublikowano długo wyczekiwany projekt ustawy o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz ustawy o odpadach (numer z wykazu: UC98), która to zawiera przepisy dotyczące systemu kaucyjnego. Więcej na temat projektu pisaliśmy w artykule pt. Kilka systemów kaucyjnych? Ustawa wdrażająca system kaucyjny trafiła do konsultacji. Zaplanowane przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska (MKiŚ) konsultacje projektu właśnie się zakończyły. Redakcja Teraz Środowisko przyjrzała się uwagom strony biznesowej oraz przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego.
Rozdzielenie odpadów jedno- i wielorazowego użytku
Związek Pracodawców Przemysłu Opakowań i Produktów w Opakowaniach EKO-PAK w opinii przekazanej Ministerstwu Klimatu i Środowiska (MKiŚ) wskazuje, że zaproponowany przez resort projekt ustawy wdrażającej w Polsce system kaucyjny „powinien zostać gruntownie przebudowany”. Związek postuluje, by przede wszystkim uwzględnić doświadczenia i wzorce z innych krajów, w których systemy kaucyjne funkcjonują z powodzeniem od lat. Jak dodano, należy zwrócić przy tym uwagę na „ewidentną różnicę w charakterze i funkcji opakowania jednorazowego użytku oraz opakowania wielokrotnego użytku”. Opakowania jednorazowego użytku po wykorzystaniu stają się odpadem opakowaniowym, natomiast opakowania wielokrotnego użytku – jak sama nazwa wskazuje – nadal stanowią pełnowartościowe opakowanie, wobec czego konieczne jest rozdzielenie tych dwóch strumieni opakowań.
Czytaj też: System kaucyjny. To nie takie proste
Wyrażono ponadto obawę, że zawarte w projekcie ustawy przepisy dopuszczające możliwość istnienie wielu systemów kaucyjnych na opakowania jednorazowego użytku mogą „doprowadzić do chaosu i konkurowania o odpad opakowaniowy nie tylko wysokością opłaty kaucyjnej, ale np. zachętami marketingowymi”. - Nawet jeśli każdy punkt handlowy zobowiązany byłby do przyjmowania odpadów opakowaniowych od wszystkich operatorów (a z projektu to niestety nie wynika), ten punkt handlowy musiałby skrupulatnie rozdzielać poszczególne odpady opakowaniowe na pochodzące od wprowadzających reprezentowanych przez rozmaitych operatorów. Do innego worka musiałaby trafiać butelka producenta A reprezentowanego przez operatora B, do innego producenta C reprezentowanego przez operatora D, i tak dalej. Dla punktów handlowych, które powinny być „sercem” systemu, stanowiłoby to niczym nieuzasadnione utrudnienie – czytamy.
Podobnego zdania są przedstawiciele Żywiec Zdrój, będącej częścią grupy spółek DANONE. W przesłanym redakcji komunikacie przedstawicielka grupy wskazuje, że operator systemu „powinien przede wszystkim przyczynić się do wypełnienia celów środowiskowych, a nie do tworzenia przewag konkurencyjnych”. - Tego rodzaju podmiot umożliwi także przeprowadzenie efektywnej kampanii edukacyjnej skierowanej do konsumentów. Nie zapominajmy, że działalność operatora ma charakter użyteczności publicznej, a nie prowadzenia działalności biznesowej dla zysku. Powinna być non-profit – zauważa Paulina Kaczmarek, kierowniczka ds. zrównoważonego rozwoju, grupa spółek Danone Polska.
Kwestia do wyjaśnienia – wysokość kaucji
W swojej opinii EKO-PAK odniósł się także do kwestii wysokości kaucji, która zdaniem Związku powinna zostać ujednolicona dla całego kraju, a jej minimalna wysokość określona w przepisach prawa (w chwili obecnej projekt nie wskazuje minimalnej wysokości kaucji). - Ustawa powinna również zmieniać ustawę o podatku od towarów i usług zmieniając sposób rozliczenia VAT od kaucji, uwzględniając zarówno opakowania wielokrotnego użytku, jak i opakowania jednorazowe. Kaucja nie jest towarem ani usługą, podatek VAT powinien być tu więc neutralny – dodaje EKO-PAK.
Czytaj też: System kaucyjny w Polsce - ile będzie kosztowało przekucie idei w praktykę?
Przedstawicielka Żywiec Zdrój również odnosi się do tej kwestii. Jak wskazuje, zbyt niska wysokość kaucji nie będzie zachęcała konsumentów do zwrotu opakowania, wobec czego może wystąpić ryzyko budowania przewagi konkurencyjnej w oparciu o jej wysokość (niższa cena produktu na półce), ingerencji w rynek oraz niezrealizowanych celów środowiskowych.
Rola jednostek handlowych w systemie
Pracodawcy Rzeczypospolitej Polskiej zwracają natomiast uwagę, że jednostkom handlu detalicznego i hurtowego odbierającym odpady opakowaniowe objęte systemem kaucyjnym „należy w sposób wyraźny nadać status podmiotów prowadzących nieprofesjonalną działalność w zakresie zbierania odpadów w rozumieniu art. 45 ust. 1 pkt 1 ustawy o odpadach”. – W efekcie ww. jednostki handlowe powinny być zwolnione z obowiązku uzyskania zezwolenia na zbieranie odpadów w zakresie odpadów opakowaniowych objętych systemem kaucyjnym – dodano w opinii Pracodawców RP.
Ich zdaniem przepisy powinny ponadto „pozwalać na składowanie przez jednostki handlowe oddanych opakowań w zgniecionej lub sprasowanej formie”.
Samorządowcy też mają swoje uwagi
Uwagi do projektu ustawy przedstawiła także strona samorządowa. Członkowie Komisji Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska Związku Miast Polskich (ZMP) podkreślają, że „ograniczenie strumienia odpadów komunalnych o odpady opakowaniowe najłatwiej nadające się do recyklingu sprawi, iż gminy będą zobowiązane do osiągania dotychczasowych poziomów w oparciu o istotnie zmieniony strumień odpadów zawierający mniejsze ilości odpadów łatwo recyklowalnych”. - Mając powyższe na uwadze koniecznym jest zmodyfikowanie ciążących na gminach obowiązków w zakresie osiąganych poziomów recyklingu. Podkreślić w tym kontekście należy, iż zgodnie z prawodawstwem unijnym obowiązek osiągnięcia poziomów recyklingu spoczywa na państwach członkowskich, a nie na gminach – podano.
ZMP za niezrozumiałe uznaje także „odrębne procedowanie zmian dotyczących systemu rozszerzonej odpowiedzialności producenta (ROP) oraz systemu kaucyjnego” oraz „brak przedstawienia całościowej wizji systemu odpadowego znacząco utrudnia możliwość zaopiniowania jego poszczególnych elementów”. W ocenie strony samorządowej konieczne jest ponadto dokonanie rzetelnej analizy finansowej dotyczącej wpływu projektowanego systemu kaucyjnego na koszty funkcjonowania gminnych systemów gospodarowania odpadami komunalnymi.
Joanna SpillerDziennikarz, inżynier środowiska
Więcej treści dotyczących samorządów w zakładce Teraz Samorząd.
