Zmiana klimatu i bezpieczeństwo międzynarodowe. KE mówi „NIE” dla geoinżynierii klimatycznej

© wetzkaz

Unia Europejska wzywa do podjęcia globalnej dyskusji na temat zmiany klimatu i bezpieczeństwa międzynarodowego. Jak czytamy we wspólnym komunikacie⁽¹⁾ Komisji Europejskiej i Wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, coraz częstsze ekstremalne zjawiska pogodowe i katastrofy klimatyczne już dziś wyzwalają ruchy migracyjne i powodują kryzysy humanitarne. W związku z tym potrzebne jest nowe, kompleksowe spojrzenie na zagrożenia związane ze zmianą klimatu i degradacją środowiska dla pokoju, bezpieczeństwa i obrony.

Przypominamy artykuł opublikowany w 2014 r.: Ponad 22 miliony uchodźców ekologicznych na świecie w 2013 roku

- Nasz pokój i bezpieczeństwo zależą od solidnej polityki klimatycznej i środowiskowej. Bez tego nie może być pokoju. Zmiana klimatu zmienia również sposób, w jaki siły obronne państw członkowskich planują, inwestują i działają. Muszą przystosować się do trudniejszych warunków klimatycznych. Jednocześnie muszą ograniczyć emisje gazów cieplarnianych i zależność od paliw kopalnych bez wpływu na ich efektywność operacyjną – powiedział Josep Borrell, wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

- Kryzys klimatyczny i środowiskowy przynosi ogromne zmiany w naszym świecie w tempie, jakiego nigdy wcześniej nie widziano w historii ludzkości. Już teraz wpływają one na globalne bezpieczeństwo, przynosząc nowe zagrożenia i zwiększając napięcia. Dziś UE przedstawia nowe spojrzenie na związek między klimatem a bezpieczeństwem. Usprawnimy i dostosujemy nasze instrumenty zewnętrzne, aby pomóc chronić bezpieczeństwo na całym świecie i przygotować UE na konsekwencje zmiany klimatu dla bezpieczeństwa w kraju – powiedział z kolei Frans Timmermans, wiceprzewodniczący KE.

Miliard ludzi bez dostępu do wody

Sztokholmski Międzynarodowy Instytut Badań nad Pokojem szacuje, że do 2050 r. ponad miliard ludzi nie będzie miało wystarczającego dostępu do wody, degradacja gleby może wzrosnąć do 90%, a zapotrzebowanie na żywność o 60%. Szacunki ONZ (UNHCR) wskazują natomiast, że w wyniku ekstremalnych zdarzeń pogodowych, takich jak powodzie czy fale upałów, każdego roku około 21,5 mln osób zmuszonych jest do zmiany miejsca zamieszkania.

- Oczekuje się, że liczba ta wzrośnie w nadchodzących dziesięcioleciach, pogłębiając zmiany demograficzne i obciążając obszary miejskie, w których wzrośnie zapotrzebowanie na mieszkania, żywność, energię i miejsca pracy, przyczyniając się tym samym do zwiększenia społecznych skutków zmian klimatu. Ponadto klęski żywiołowe lub ekstremalne warunki pogodowe mogą również powodować fizyczne uszkodzenia infrastruktury krytycznej, zakłócając w ten sposób dostęp do usług podstawowych i służb ratunkowych – czytamy w komunikacie.

Podkreślono przy tym, że niestabilność i brak bezpieczeństwa wywołana kryzysem środowiskowym w krajach trzecich, może mieć swoje skutki uboczne w Unii Europejskiej. - Siły zbrojne Europy muszą stawić czoła zmieniającym się i trudnym warunkom operacyjnym wynikającym ze zmiany klimatu. Te nowe zagrożenia już skłoniły sojuszników i partnerów do aktualizacji swoich polityk – czytamy.

30 działań dla zapewnienia bezpieczeństwa UE

W komunikacie wskazano, że UE przyjmie bardziej proaktywną i kompleksową odpowiedź na wieloaspektowe wyzwania w zakresie bezpieczeństwa wynikające ze zmiany klimatu, jednocześnie dążąc do dalszej ścisłej współpracy ze swoimi międzynarodowymi partnerami i zainteresowanymi stronami w celu promowania rozwiązań wielostronnych. Określono cztery główne priorytety, jakim powinna sprostać Europa:

• wzmocnienie planowania, procesu decyzyjnego i wdrażania działań poprzez wiarygodną, opartą na dowodach analizę powiązań między klimatem a bezpieczeństwem;
• operacjonalizacja reakcji na wyzwania związane z klimatem i bezpieczeństwem w ramach działań zewnętrznych UE, w tym poprzez włączenie powiązań między klimatem a bezpieczeństwem do regionalnych i krajowych analiz konfliktów;
• wzmocnienie środków przystosowawczych i łagodzących zmiany klimatu w cywilnych i wojskowych operacjach i infrastrukturze państw członkowskich w celu obniżenia kosztów i śladu węglowego, przy jednoczesnym zapewnieniu utrzymania skuteczności operacyjnej;
• wzmocnienie partnerstw międzynarodowych za pośrednictwem forów wielostronnych i z partnerami takimi jak NATO, zgodnie z unijnym programem działań w zakresie zmian klimatu i środowiska.

Aby zrealizować te priorytety, UE zrealizuje 30 niezbędnych działań. Wśród nich wymieniono m.in. utworzenie centrum danych i analiz dotyczących bezpieczeństwa klimatycznego i środowiskowego w ramach Centrum Satelitarnego UE, rozmieszczenie doradców ds. środowiska w misjach i operacjach wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony UE czy opracowanie szczegółowych analiz i badań dotyczących powiązanych polityk i działań, zwłaszcza na wrażliwych obszarach geograficznych, takich jak Sahel lub Arktyka.

- UE będzie poszukiwać najnowszych danych naukowych i spostrzeżeń oraz uwzględniać kwestie klimatyczne i środowiskowe w swoich działaniach na rzecz budowania pokoju, stabilizacji, działań humanitarnych, zarządzania kryzysowego – podkreślono. - UE wykorzysta wszystkie kanały i istniejące dialogi na szczeblu dwustronnym oraz z organizacjami międzynarodowymi, a także G7 i G20, aby zająć się kwestią zmiany klimatu, degradacji środowiska i bezpieczeństwa – dodano.

Geoinżynieria klimatyczna – „niedopuszczalne” ryzyko

W komunikacie odniesiono się także do geoinżynierii klimatycznej, czyli celowej ingerencji w naturalne systemy Ziemi w celu przeciwdziałania zmianom klimatycznym (np. poprzez modyfikację promieniowania słonecznego). Zdaniem KE tego typu interwencje stanowią „niedopuszczalne” ryzyko.

- Ryzyko, wpływ i niezamierzone konsekwencje, jakie niosą ze sobą te technologie, są słabo poznane, a niezbędne zasady i procedury nie zostały opracowane. Technologie te wprowadzają nowe zagrożenia dla ludzi i ekosystemów, a także mogą zwiększać nierównowagę sił między narodami, wywoływać konflikty. Podnoszą też niezliczone kwestie etyczne, prawne, zarządcze i polityczne – czytamy.

Jak dodano, kierując się zasadą ostrożności, UE będzie wspierać międzynarodowe wysiłki na rzecz kompleksowej oceny zagrożeń i niepewności związanych z geoinżynierią klimatyczną oraz promować dyskusje na temat potencjalnych międzynarodowych ram zarządzania tego typu technologiami.

Joanna Spiller
Dziennikarz, inżynier środowiska