Nina OciepaPresident of the Board w Energy Consult Polska, grupa PNE
Z jakimi wyzwaniami środowiskowymi na etapie eksploatacji mierzą się operatorzy farm wiatrowych?
Nina Ociepa: Podstawowym punktem odniesienia jest decyzja środowiskowa. Tak naprawdę badania przedrealizacyjne są kluczowe i określają warunki, jakie musi spełnić dana inwestycja, a dalej – jakie badania muszą być prowadzone podczas eksploatacji. Praktyką znaną z rynku są oczywiście pomiary hałasu w miejscach najbliższej zabudowy mieszkalnej. Zależnie od założeń są one wykonywane raz w miesiącu albo w każdej porze roku, lub raz do roku przy najbardziej niekorzystnych warunkach zgodnie z metodyką wykonywania takich pomiarów. Jeżeli dopuszczalne normy byłyby przekroczone, należy wprowadzić redukcję mocy turbiny, która wpływa na ograniczenia emitowanego do środowiska hałasu. Jest to technologicznie jak najbardziej możliwe. Hałas generowany przez farmę wiatrową jak i tło akustyczne mierzy się i ocenia w dzień, i w nocy z uwagi na oddzielne normy środowiskowe. Drugim powszechnie praktykowanym rodzajem monitoringu jest monitoring środowiskowy ptaków i nietoperzy. Taki monitoring zazwyczaj prowadzi się przez trzy lata w pierwszych pięciu latach eksploatacji. Podczas monitoringu bada się aktywność ptaków i nietoperzy, jak również ich śmiertelność.
Jako firma eksploatująca pomagamy w wyborze ekspertów, którzy monitoring będą wykonywać, kontrolujemy jego zgodność z zapisami decyzji środowiskowej, udostępniamy dane wiatrowe i produkcyjne potrzebne do raportów oraz obliczamy ewentualny wpływ zatrzymań na produkcję.
Kto otrzymuje wyniki badań z pomiaru hałasu oraz monitoringu ptaków i nietoperzy i jaki ma to wpływ na dalszą eksploatację?
NO: To również określone jest precyzyjne w decyzji środowiskowej. Zazwyczaj jest to Regionalna Dyrekcja Ochrony środowiska, czasem również organ administracji publicznej.
W zakresie pomiaru hałasu raporty wysyłane są od razu po wykonaniu pomiarów i sporządzeniu raportów a ewentualne przekroczenia norm mogą być skorygowane natychmiast (po każdej korekcie należy przeprowadzić ponowne pomiary celem udowodnienia braku przekroczeń).
Po każdym roku monitoringu ptaków i nietoperzy Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska otrzymuje raport z wnioskami. A po 3 latach raport podsumowujący z zalecanymi działaniami minimalizującymi negatywny wpływ na środowisko, o ile taki występuje. Mogą to być wyłączenia w poszczególnych okresach, które można zaimplementować do algorytmu funkcjonowania całej farmy w systemie SCADA. Dla nietoperzy można wprowadzić np. założenie, że poniżej prędkości wiatru 7 m/s, przy braku opadów, na godzinę przed i po zachodzie słońca w okresach wysokiej aktywności - dana turbinach będzie zatrzymywana. Takie zatrzymania realizowane są automatycznie przez turbinę wiatrową i zazwyczaj nie mają znaczącego wpływu na roczną produkcję.
Czy wyłączenie pracy elektrowni wiatrowej jest jedyną formą reakcji?
NO: Przy dużej aktywności i śmiertelności nietoperzy są to praktycznie jedyne pewne działania, które można wprowadzić. Do takich sytuacji dochodzi jednak stosunkowo rzadko dopiero w fazie eksploatacji. Zazwyczaj wiadomo już o tym na etapie przedrealizacyjnym i inwestor podejmuje decyzję o przesunięciu lokalizacji albo świadomie instaluje elektrownie wiatrową godząc się na działania minimalizujące i niższą produkcję od samego początku. Jeśli mówimy o ptakach, mamy więcej rozwiązań. np. systemy kamer wykrywające ptaki z bardzo dużej odległości, wykorzystujące stereowizję w celu detekcji ptaków oraz ich odległości od turbiny. Przy zastosowaniu nowoczesnej technologii jest to osiągalne nawet z odległości 700m, możliwe jest również przyporządkowanie ich do kategorii wielkościowej, oraz wstępna identyfikacja gatunku. Wykryty obiekt jest śledzony i jeżeli kieruje się w stronę turbiny wiatrowej, to mamy do wyboru następujące działania ostrzegawcze: sygnał świetlny, dźwiękowy oraz zatrzymanie turbiny. Są to systemy działające natychmiastowo i automatycznie, ograniczające ryzyko błędu ludzkiego, nastawione na minimalizację ryzyka kolizji ptaków z turbiną wiatrową.
Takie rozwiązania to przyszłość, mając takie narzędzia ilość potencjalnych lokalizacji dla farm wiatrowych się zwiększa. Inwestor ma świadomość, że na danym terenie będzie musiał zainstalować taki system, co zwiększy koszty inwestycji oraz delikatnie zmniejszy produkcję, może jednak świadomie podjąć decyzję, że mimo wszystko warto.
Innymi działaniami są również monitorowanie cyklu prac rolnych na terenie farm wiatrowych, wiemy, że ptaki szczególnie te drapieżne pojawiają się częściej szukając pożywienia podczas wykonywania prac polowych. Monitorując ten cykl można również wprowadzić ograniczenia w postaci zatrzymań turbin minimalizując ryzyko kolizji.
Jakie gatunki są potencjalnie zagrożone kolizjami z turbinami wiatrowymi?
NO: Najczęstszymi ofiarami są małe ptaki wróblowate, które z uwagi na ich powszechność i szybkie rozmnażanie nie przynoszą większych strat dla środowiska. Kolizja ptaków drapieżnych jak orły, myszołowy czy sępy jest szczególnie bolesna. Te gatunki podczas polowania skupione są tylko i wyłącznie na patrzeniu w dół na swoją ofiarę. Ptaki te latają wysoko i są mało płochliwe, nie czują się zagrożone przez co są z natury mało uważne i narażone na kolizje, stąd też pomysł na ostrzegawcze sygnały świetlne i dźwiękowe, które przynoszą dobre rezultaty.
Jako grupa Energy Consult współpracujemy z polską firmą Bioseco. Na farmach wiatrowych w Niemczech prowadzimy testowe badania związane z odstraszaniem ptaków. Tego typu ochrona jest uznawana przez niemieckie urzędy, przypadki wyłączenia pracy są pojedyncze i umożliwiają produkcję energii w miejscach, które bez stosowania tego typu zabezpieczeń trzeba by było wykluczyć.
Pamiętajmy jednak, że funkcjonowanie farm wiatrowych nie ma istotnego wpływu na śmiertelność ptaków patrząc w ujęciu globalnym to zaledwie promil. Na pierwszym miejscu są budynki mieszkalne i linie energetyczne, następnie koty, samochody i pestycydy [Erickson 2005, Summary of Anthropogenic Causes of Bird Mortality]. Branża energetyki wiatrowej robi naprawdę dużo by produkować zieloną energię z pełnym poszanowaniem środowiska.
Tekst powstał przy współpracy z Polskim Stowarzyszeniem Energetyki Wiatrowej (PSEW).
