Megatrendami nazywają oni duże i trwałe zmiany o charakterze społecznym, ekonomicznym, technologicznym lub politycznym, które – gdy już nabiorą dynamiki – stają się nieodwracalne. Do najważniejszych megatrendów w światowej energetyce, oprócz taniejących i coraz bardziej dostępnych odnawialnych źródeł, zaliczono dążenie do ograniczania oddziaływania energetyki na zdrowie i klimat czy wzrost roli społeczeństwa (jego sprzeciw wobec nowych inwestycji, potrzeba autonomii w zaspokajaniu potrzeb energetycznych). Poza tym za megatrend uznano zmniejszającą się rolę węgla i związane z tym nowe modele biznesowe w energetyce, a także - obserwowane na całym świecie - zmniejszenie energochłonności gospodarki.
Mariaż energetyki i środowiska nie jest przejściowy
- Z megatrendami można się nie zgadzać, ale w formułowaniu dokumentów strategicznych i decyzji z perspektywą do 2050 r. trzeba je wziąć pod uwagę – podkreśla dr Joanna Maćkowiak-Pandera, szefowa Forum Analiz Energetycznych. Paweł Smoleń, prezes firmy Erbud SA, były prezydent EURACOAL, współautor analizy „Polska energetyka na fali megatrendów” dodaje, że obecnie na sektor energetyczny coraz częściej patrzy się przez pryzmat środowiska. - Tradycjonaliści wierzą, że ten mariaż jest tylko przejściowy. My uważamy, że to zjawisko długofalowe – mówi.
Udział węgla spadnie poniżej 30 proc.
Eksperci w dużej mierze skupiają się w swoich opracowaniach na trudnym dla Polski temacie węgla. - Analizując czas życia i ekonomikę obecnych kopalń oraz istniejące projekty budowy nowych szacujemy, że w perspektywie do 2030 r. udział węgla z obecnie eksploatowanych kopalń w miksie energetycznym Polski spadnie z obecnych ponad 85 proc. do nawet poniżej 30 proc. - uważa Paweł Smoleń. Podkreśla przy tym, że w kontekście polskim megatrend polegający na spadku znaczenia węgla będzie oznaczał pojawienie się tzw. „luki węglowej”, którą trzeba będzie wypełnić. Efektem będą zmiany miksu energetycznego i powiązane z nimi zmiany modeli biznesowych energetyki konwencjonalnej.
Dywersyfikacja miksu energetycznego
Jakie rekomendacje dla decydentów przygotowały Forum Analiz Energetycznych i Konfederacja Lewiatan? Wśród najważniejszych jest opracowanie nowej Polityki Energetycznej Państwa do 2050 r., ale z uwzględnieniem zobowiązań europejskich oraz międzynarodowych megatrendów. Nadrzędnym celem tej polityki powinno być zapewnienie stabilnych dostaw energii. Drugie z zaleceń to wypracowanie racjonalnej wizji dywersyfikacji miksu energetycznego, który nie powinien być oparty w 90 proc. na paliwach kopalnych, bo ich przyszłość jest niepewna. Daria Kulczycka, dyrektor Departamentu Energii i Zmian Klimatu Konfederacji Lewiatan zwróciła tu uwagę na istotną barierę rozwoju energetyki węglowej, jaką są ograniczone zasoby wodne naszego kraju.
Zacieśnienie współpracy Polski i UE
Ważną rekomendacją ekspertów jest również konieczność zacieśnienia współpracy regionalnej w ramach Unii Europejskiej. - Jesteśmy przekonani, że wypracowanie kompromisu pomiędzy unijną a polską wizją energetyki jest warunkiem podstawowym, aby odblokować inwestycje i zminimalizować ryzyko dla sektora. Zarówno Europa potrzebuje polskiego systemu energetycznego, ale też my będziemy musieli w kolejnych latach uzupełniać niedobory, kupując energię w krytycznych momentach za granicą – wskazuje Joanna Maćkowiak-Pandera.
Inne kluczowe działania do podjęcia przez polskich decydentów to zreformowanie rynku energii uwzględniające wyłączanie najstarszych i najmniej efektywnych bloków energetycznych oraz zastępowanie ich nowymi źródłami. Tu wskazano również na konieczność poprawy rynku bilansującego i ewentualne wdrożenie rynku mocy (ale tylko takie, które poprzedzono dogłębną analizą możliwości).
Konsument aktywnym graczem na rynku energii
Inne rekomendacje dotyczą uruchomienia zasobów po stronie popytowej oraz wykorzystania inteligentnych sieci, tak by konsument stał się dobrze poinformowanym, aktywnym graczem na rynku energii. Istotne jest również opracowanie nowej strategii wobec odnawialnych źródeł energii, aby sensownie uzupełniały one polski miks energetyczny. Regulacje powinny być na tyle jasne i długofalowe, aby pozwoliły na uruchomienie działań i inwestycji zarówno po stronie przedsiębiorstw państwowych, jak i prywatnych.
Rekomendacje dotyczące wyzwań polskiej elektroenergetyki opracowane przez Forum Analiz Energetycznych i Konfederację Lewiatan oraz analiza „Polska energetyka na fali megatrendów” zostaną szerzej zaprezentowane podczas konferencji „Polska energia w Europie. Wyzwania modernizacyjne”. Odbędzie się ona 27 stycznia br. w Warszawie.
Ewa SzekalskaDziennikarz
