Państwa członkowskie głosowały kilka dni temu za zaostrzeniem klasyfikacji ryzyka, jakie wiąże się z działaniem bisfenolu A na rozrodczość ludzi. Wcześniej należał do kategorii 2, teraz będzie w kategorii 1B. Oznacza to, że z grupy substancji, co do których podejrzewa się, że działają szkodliwie na rozrodczość, bisfenol trafi do grupy tych, co do których istnieje domniemanie, że ich szkodliwe działanie na rozrodczość jest dużo szersze (klasyfikacja substancji w kategorii 1B bazuje w dużej mierze na badaniach przeprowadzonych na zwierzętach).
Decyzja Komitetu REACH zostanie następnie poddana pod głosowanie Parlamentu Europejskiego i ma zostać formalnie przyjęta przez Komisję Europejską. Zaostrzenie klasyfikacji jest dziewiątym już dostosowaniem rozporządzenia w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania do naukowo-technicznego postępu.
Matki będą lepiej chronione
Branżowe stowarzyszenie PlasticsEurope zaznacza, że nowa klasyfikacja nie pociągnie za sobą zmian w produktach przeznaczonych dla konsumentów lub materiałach mających kontakt z żywnością. Będzie za to wymagała dostosowania przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy – dotyczyć będzie to zwłaszcza kobiet w ciąży i karmiących piersią pracujących w fabrykach, gdzie używa się bisfenolu w procesie produkcyjnym.
Europejskie Biuro Ochrony Środowiska (EEB) wezwało w tej sytuacji państwa członkowskie do wykonania kolejnego kroku legislacyjnego w ramach rozporządzenia REACH, czyli wpisania BPA na listę kandydacką substancji, które powinny zostać wycofane z użytku w Europie.
Bisfenol łatwo wykryć we własnej kuchni
Czym właściwie jest bisfenol A i w jakich sytuacjach można się z nim zetknąć? Otóż jest on wszechobecny, ponieważ stosuje się go jako surowiec do produkcji najbardziej uniwersalnego tworzywa sztucznego, jakim jest plastik poliwęglanowy. Chociaż z poliwęglanu wykonane są np. kaski motocyklowe, płyty CD i DVD czy elementy armatury, to najbardziej oczywisty kontakt z bisfenolem mamy, używając przezroczystych wyrobów z plastiku w kuchni – mogą to być łyżeczki, kubki i butelki, plastikowe talerzyki, a także sztywne elementy smoczków i butelki dla niemowląt i małych dzieci. Na obecność bisfenolu w danym tworzywie wskazuje odpowiedni symbol (został on w naszej infografice wskazany jako skreślony na czerwono). Producent może też wyraźnie zaznaczyć, że jego produkt jest „BPA free”, czyli wolny od bisfenolu.
Z bisfenolu produkuje się także żywice epoksydowe, a te znajdują się we wnętrzu aluminiowych puszek do napojów czy konserw. Ciekawostką jest, że warstwą takich żywic pokrywane są w środku nawet beczki do leżakowania wina.
Bisfenol to również dodatek do papieru termicznego używanego np. do drukowania paragonów w sklepach, tak więc bardzo duży bezpośredni kontakt z tą substancją mają osoby obsługujące kasy.
BPA imituje hormon żeński
Udowodniono, że cząsteczki bisfenolu mogą, zwłaszcza w sprzyjających warunkach (np. podgrzewanie lub długotrwałe przechowywanie), przedostawać się do żywności; są też obecne w powietrzu i kurzu, wywierając potencjalny wpływ na zdrowie. Lista negatywnych skutków zdrowotnych, o jakie posądza się bisfenol, jest długa. Imituje on żeński hormon estrogen, może zatem zaburzać układ hormonalny(1), wpływając m.in. na rozrodczość(2). Istnieją badania naukowe, które z narażeniem na bisfenol A wiążą takie schorzenia jak rak piersi, rak prostaty, endometrioza, otyłość(3), zaburzenia odporności, zaburzenia rozwojowe u dzieci, choroby serca i inne.
EFSA uspokaja
Czy jednak faktycznie jest się czego bać? W styczniu 2015 r. Europejska Organizacja Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) dokonała ponownej oceny toksyczności bisfenolu oraz oceny narażenia na tę substancję. Jak wówczas stwierdzono, przy obecnym poziomie narażenia, bisfenol nie stanowi ryzyka dla zdrowia i to niezależnie od wieku konsumentów (nie zagraża więc nawet dzieciom nienarodzonym, noworodkom i młodzieży). Paradoksem jest jednak to, że eksperci zredukowali jednocześnie tzw. tolerowane dzienne pobranie (tolerable daily intake - TDI) BPA z 50 µg/kg masy ciała/dzień do 4 µg/kg masy ciała/dzień. Skoro bisfenol nie jest groźny, to po co taki zabieg? Najwyraźniej EFSA ustaliła TDI mocno na wyrost. Jak wyjaśniła wtedy swą decyzję: niejasności wokół potencjalnych skutków, jakie może wywierać BPA na gruczoł sutkowy(4) oraz układ rozrodczy, metabolizm, na system odpornościowy i rozwój neurobehawioralny zostały wzięte pod uwagę przy ustalaniu TDI. Wskaźnik ten został ustalony tymczasowo, w oczekiwaniu na wyniki badań prowadzonych długoterminowo na szczurach. „Najciekawsze” więc jeszcze przed nami. Pocieszające jest jednak to, że - jak ustaliła organizacja - nawet dawki przyjmowane na co dzień z różnych źródeł (drogą pokarmową, z kurzu, kosmetyków i papieru termicznego) pozostają wciąż kilka razy niższe w porównaniu z nową wartością TDI.
Zamienniki bisfenolu A, czyli z deszczu pod rynnę
Gdy producent chwali się, że jego plastikowy produkt nie zawiera bisfenolu A, musimy wiedzieć, że najprawdopodobniej użył któregoś z zamienników tej substancji - BPS albo BPF. Niestety, pierwsze badania tych związków już pokazują, że nie jest to wcale opcja bezpieczniejsza dla konsumentów. Wykazano, że podobnie jak bisfenol A, BPS i BPF mogą zaburzać układ hormonalny.(5) Ten temat porusza ostatnio także The Washington Post.
Ewa SzekalskaDziennikarz
