Konferencja warsztatowa pn. Edukacja klimatyczna poza schematami© Prawa zastrzeżone
Ziemia mierzy się ze skutkami postępujących w zawrotnym tempie zmian klimatu. Mierzą się z nimi w szczególności mieszkańcy miast i metropolii, najbardziej narażeni na groźne w skutkach, ekstremalne zjawiska pogodowe: fale upałów, powodzie czy przedłużające się okresy suszy. Przynoszą one nie tylko gigantyczne straty materialne, niższą jakość życia, ale także choroby i ponadnormatywną ilość zgonów, szczególnie w grupach wrażliwych, np. osób po 65 roku życia.
Dlatego miasta – w dużej mierze odpowiedzialne za wysoki poziom światowych emisji – muszą wziąć na siebie obowiązek ich obniżenia. Aby to skutecznie zrobić, potrzebne jest szerokie, społeczne porozumienie, angażujące nie tylko władze lokalne, ale także biznes, organizacje pozarządowe, środowisko naukowe i przede wszystkim samych mieszkańców.
Ci zaś, aby włączyć się w miejskie inicjatywy proklimatyczne muszą rozumieć i akceptować wyzwania, jakie przed ich wspólnotą stoją, gdyż często wymagają one zmiany codziennych nawyków (transportowych, konsumpcyjnych), stylu życia i wiążą się z pewnymi wyrzeczeniami.
Krakowskie Centrum Edukacji Klimatycznej w awangardzie
Do budowy takiej świadomej, proklimatycznej, obywatelskiej postawy niezbędna jest edukacja. Edukacja klimatyczna, oparta na rzetelnej wiedzy i sprawdzonych źródłach informacji, a nie na mitach klimatycznych. Taką edukację mieszkańców we wszystkich grupach wiekowych od lat prowadzi Kraków.
Jest pierwszym miastem w Polsce, w którym powstało Krakowskie Centrum Edukacji Klimatycznej. Ta otwarta w lutym 2023 roku placówka edukacyjna przeprowadziła jak dotąd ponad 500 spotkań, warsztatów, szkoleń i gier klimatycznych, w których uczestniczyło łącznie ok. 9 tyś. mieszkańców.
Warsztaty teatralno-artystyczne Smocza drużyna i jej klimatyczne moce; Eko-święta - warsztaty szycia wielkanocnych kurek z materiałów upcyklingowych; Spotkanie wykładowo-dyskusyjne Jadalny Kraków | Jak miasto może wspierać produkcję żywności bez pestycydów? czy Odnawialni niezniszczalni – warsztaty o odnawialnych źródłach energii to tylko jedne z wielu przykładów zajęć edukacyjnych, jakie odbyły się w KCEK.
Czytaj: Krakowskie Centrum Edukacji Klimatycznej: edukacja – współpraca – inspiracja
Centrum cyklicznie organizuje także akcje wymiany książek, ubrań i roślin, zachęcając mieszkańców do dzielenia się używanymi przedmiotami w duchu Zero Waste. W jego siedzibie działa także czytelnia z bogatym zbiorem pozycji popularno-naukowych, traktujących o zmianach klimatu, ochronie środowiska i ekologii.
Festiwale teatralne i filmowe - sposobem na promowanie zielonych wartości
Kraków to miasto kultury, miejsce gdzie co roku odbywa się wiele festiwali teatralnych i filmowych, koncertów i imprez plenerowych. Czerpiąc z tej bogatej oferty, miasto także sztukę wykorzystuje do edukacji klimatycznej mieszkańców. W Krakowie od 2018 roku odbywa się pierwszy i jedyny jak dotąd na świecie, międzynarodowy festiwal filmów ekologicznych Green Film Festival, któremu towarzyszą spotkania z twórcami, ekspertami oraz lokalnymi aktywistami klimatycznymi a także liczne warsztaty, spotkania edukacyjne, wystawy i wykłady ukierunkowane na propagowanie kultury życia zgodnej z zielonymi wartościami.
Idea wykorzystania sztuki filmowej do edukacji klimatycznej mieszkańców przyświecała także miastu przy organizacji dwóch innych inicjatyw edukacyjnych, skierowanych do uczniów krakowskich szkół podstawowych: Akademia Bohaterów Klimatu oraz średnich: Krakowska Akademia Klimatu.
Krakowska Akademia Klimatu to projekt realizowany od roku 2022 w cyklach półrocznych. Do końca tego roku odbyło się 6 jej edycji, w których wzięło udział łącznie ok. 15.000 uczestników. W każdym spotkaniu Akademii uczestniczy kilkuset uczniów, którzy mają okazję poznać najlepsze światowe produkcje, nagradzane na licznych festiwalach oraz spotkać się z ich twórcami i ekspertami a także sprawdzić swoją wiedzę w interaktywnym quizie klimatycznym.
Akademia Bohaterów Klimatu to z kolei całoroczny program edukacyjny, skierowany do uczniów klas 1–3 krakowskich szkół podstawowych, który inspiruje dzieci do odkrywania zagadnień związanych z klimatem i ekologią. Każda edycja składa się z cyklu spotkań w okresie od listopada do czerwca, podczas których uczestnicy mają okazję poprzez gry i praktyczne doświadczenia poznać zagadnienia związane ze zmianą klimatu oraz wpływem tych zmian na środowisko naturalne, zarówno w skali globalnej, jak i lokalnej. W trakcie trzech - jak dotychczas - zrealizowanych edycji, w zajęciach Akademii wzięło udział ponad 700 uczniów. Uczestnikom Akademii towarzyszy dedykowana publikacja „Elementarz Bohaterów Klimatu”, który pomaga im w realizacji proekologicznych misji przez cały rok.
Sprawdź się w Krakowskim Teście Wiedzy o Klimacie
Zdobytą podczas tych i innych, dostępnych w mieście programów edukacyjnych wiedzę, uczniowie mogą sprawdzić, biorąc udział w Krakowskim Teście Wiedzy o Klimacie. Test realizowany jest także cyklicznie, we współpracy z Uniwersytetem Jagiellońskim oraz spółkami miejskimi: Krakowskim Holdingiem Komunalnym, Wodociągami Miasta Krakowa i Miejskim Przedsiębiorstwem Energetyki Cieplnej. Pytania testowe dotyczą zagadnień związanych ze zmianami klimatu, ochroną środowiska, ekologią oraz polityką klimatyczną. Osoby z największą ilością punktów otrzymują atrakcyjne nagrody rzeczowe.
Pakt dla klimatu rośnie w siłę
Do edukacji klimatycznej realizowanej przez miasto włączają się też aktywnie przedsiębiorcy, działający na ternie Gminy Miejskiej Kraków, w szczególności Ci, którzy przystąpili do inicjatywy miejskiej Pakt dla klimatu. Wspólnie z samorządem i mieszkańcami organizują akcje mające na celu np. powiększenie terenów zielonych, które mają duże znaczenie dla złagodzenia skutków tzw. miejskiej wyspy ciepła, obejmującej szczególnie dzielnice zlokalizowane w centrum.
Czytaj: Miejska wyspa ciepła w Krakowie
Dobrym przykładem takiej właśnie inicjatywy jest projekt pn. Nasze szkolne ogrody, w który włączyła się firma InPost, jeden z kilkunastu sygnatariuszy Paktu. Jej rezultatem jest ogród sensoryczny ze strefami wzroku, słuchu, smaku i powonienia, który powstał na terenie Szkoły Podstawowej nr 110 w Krakowie. Drzewa i rośliny wspólnie posadzili w nim uczniowie, nauczyciele i członkowie społeczności szkolnej a także przedstawiciele Urzędu Miasta Krakowa, Politechniki Krakowskiej i InPost.
- Naszym założeniem było promowanie partycypacji społecznej w tworzeniu polityki miejskiej, w szczególności poprzez aktywny udział w planowaniu przestrzennym. Istotnym aspektem projektu była także współpraca pomiędzy administracją publiczną, szkołą, uniwersytetem a biznesem. Projekt Nasze szkolne ogrody pokazuje, że jest ona nie tylko możliwa, ale i konieczna, szczególnie w obszarze edukacji i przeciwdziałania zmianom klimatycznym - wskazuje Agnieszka Otwinowska z Urzędu Miasta Krakowa koordynująca ten projekt.
Innym przykładem takiej współpracy może być akcja obsadzenia wiosennymi kwiatami jednego z głównych węzłów komunikacyjnych Krakowa: Ronda Grzegórzeckiego. Pomysł powstał w ramach projektu „Life-IP EkoMałopolska”, który realizuje Zespół Doradczyń ds. Klimatu i Środowiska Urzędu Miasta Krakowa, we współpracy z Radą Dzielnicy II Grzegórzki oraz sponsora - firmą KION Business Services, także uczestnika Paktu dla klimatu. Na Rondzie posadzonych zostało 30 tys. cebulek tulipanów i narcyzów, które zakwitną już najbliższą wiosną i będą cieszyć zarówno mieszkańców, jak i turystów.
Znaczenie tej inicjatywy podkreśla przedstawicielka KION Business Services, Magdalena Morawiec: „Zależy nam na angażowaniu się w projekty, które wspierają zrównoważony rozwój i poprawiają życie w mieście, w którym działamy. Cieszymy się, że wspólnie z mieszkańcami i samorządem możemy tworzyć zielone i przyjazne otoczenie.”
Akcja zazieleniania Ronda Grzegórzeckiego to jedno z wielu działań realizowanych przez Zespół Doradczyń. Organizują one spotkania, prelekcje i warsztaty oraz uczestniczą w wydarzeniach miejskich, by edukować mieszkańców. Z działaniami informacyjno-edukacyjnymi docierają do lokalnych przedsiębiorców i korporacji, organizacji pozarządowych, aktywistów klimatycznych, wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych.
Sukces pierwszej edycji Konferencji Edukacja Klimatyczna poza schematami
Jednym z kierunków działań realizowanych przez ten zespół jest dotarcie do nauczycieli i edukatorów, po to aby dostarczyć im skuteczne narzędzia nieformalnej edukacji klimatycznej, przeszkolić ich w zakresie użytkowania oraz zachęcić do regularnego korzystania.
W tym właśnie celu w październiku tego roku zespół zorganizował pierwszą Konferencję warsztatową pn. Edukacja klimatyczna poza schematami, skierowaną do osób zajmujących się właśnie edukacją klimatyczną.
Wzięło w niej udział ponad 200 osób, w tym nauczyciele oraz edukatorzy z Krakowa, sąsiadujących gmin oraz innych regionów Polski, przedstawiciele samorządów z Małopolski, organizacji pozarządowych i biznesu.
- Inicjatywa zrodziła się z myślą o tym, by uczestnicy mogli czerpać wiedzę od organizatorów, prelegentów, biorących udział w debacie, prowadzących warsztaty, wystawców oraz od siebie nawzajem, wymieniać się doświadczeniem i inspirować do działania w obszarze szeroko pojętej edukacji klimatycznej - mówi jedna ze współorganizatorek tego wydarzenia, Doradczyni Beata Kulig – Gołąbek.
Prelekcje prowadzone przez ekspertów dotyczyły m.in. takich obszarów jak: Odpowiedzialna moda, Idea Zero waste czy edukacji naturalnej i nieformalnej. Zaś rozbudowany blok warsztatów dał uczestnikom możliwość doświadczyć w praktyce nowoczesnych narzędzi edukacyjnych, po to aby mogli korzystać z nich samodzielnie w swoich macierzystych placówkach oświatowych i organizacjach i sprawnie łączyć z narzędziami edukacji formalnej. Warsztaty poświęcone były takim zagadnieniom jak: Kalkulator śladu węglowego, Zrównoważone korzystanie z mody czy Inspirowanie licealistów do angażowania się w działania na rzecz klimatu.
Społeczności eneergetyczne i nie tylko - w formule warsztatowej
W formule warsztatowej odbywają się również cykliczne szkolenia, także przygotowane przez Doradczynie a realizowane w ramach projektu „Rozwój nowych społeczności energetycznych działających w zakresie OZE na terenie Gminy Miejskiej Kraków”. Mają one na celu wypracowanie modelu społeczności energetycznej i wdrożenie tego rozwiązania w życie.
Szkolenia są poświęcone takim zagadnieniom jak m.in.: Społeczność energetyczna i energetyka obywatelska, Odbiorca na rynku energii elektrycznej - prawa i obowiązki, Prosument zbiorowy i lokatorski, Klaster energii, Dekarbonizacja budynków w świetle prawa UE czy Aktywizm obywatelski i współpraca z samorządem.
Mniej specjalistyczne treści edukacyjne, podane w bardziej przystępny i dostosowany do różnych grup wiekowych sposób, często łączący naukę z zabawą, są przekazywane mieszkańcom w trakcie licznych wydarzeń plenerowych, jak np. Międzynarodowy Dzień Ziemi czy Wielka Lekcja Ekologii.
Oferta edukacyjna przygotowana na tego typu imprezy przez jednostki i spółki miejskie, wydziały UMK, a także podmioty zewnętrzne skierowana jest do całych rodzin. Zawsze czeka na nie mnóstwo atrakcji: konkursy, warsztaty, quizy tematyczne, porady, gry, animacje, lekcje i zabawy klimatyczne.
Wielka Lekcja Ekologii odbywa się w ramach obchodów Europejskiego Tygodnia Zrównoważonego Transportu, dlatego jest w znacznej mierze poświęcona tematom mobilności, elektromobilności i transportu miejskiego oraz korzyściom wynikającym z podróżowania niskoemisyjnymi środkami transportu.
W trakcie tegorocznych obchodów ETZT na mieszkańców czekały także dodatkowe atrakcje, jak np: parada zabytkowych i współczesnych tramwajów, symulator tramwaju NGT6 czy wystawa w Muzeum Inżynierii i Techniki „Miasto. Technoczułość”, która przedstawia fascynujące aspekty inżynierii miejskiej i komunikacji.
- Długofalowa, konsekwentnie realizowana strategia Krakowa w obszarze edukacji klimatycznej przynosi rezultaty – zapewnia Zastępca Dyrektora Wydziału Gospodarki Komunalnej i Klimatu Małgorzata Starnowska.
I dodaje: „Nasi mieszkańcy coraz lepiej rozumieją skalę wyzwań, przed jakimi stoi Kraków, ale też swoją kluczową rolę w procesie transformacji energetycznej. Na tej solidnej bazie budujemy szerokie, społeczne porozumienie, które powinno zaowocować korzystną dla miasta, środowiska naturalnego i samych mieszkańców zmianą. Z jej owoców korzystać będą zarówno obecne, jak i przyszłe pokolenia.”
Artykuł powstał we współpracy z Urzędem Miasta Krakowa
