Michał Tarkadyrektor Polskiej Organizacji Biometanu
Teraz Środowisko: Jakie są główne wnioski z II Forum Polskiej Organizacji Biometanu?
Michał Tarka: Podczas wrześniowego Forum padło wiele ważnych stwierdzeń i mam sporo spostrzeżeń, które można by skategoryzować w trzech grupach. Pierwsza dotyczy dalszej współpracy merytorycznej pomiędzy strukturami rządowymi, Ministerstwem Klimatu i Środowiska (MKiŚ) a branżą. Wraz z MKiŚ staramy się podjąć wspólne inicjatywy zmierzające do zwiększenia poziomu biometanu zarówno w świadomości otoczenia jak i w regulacjach prawnych. Deklaracje wiceministra Motyki, dotyczące zwiększenia doniosłości i efektywności porozumienia sektorowego na rzecz rozwoju branży biometanu, m.in. poprzez zmianę jego formuły i większe zaangażowanie ze strony ministerstwa, odczytuję bardzo pozytywnie. POB jest gotowa w pełni zaangażować się w ten projekt, o ile stanie się on efektywny dla obu stron.
Druga warstwa to integracja środowiska. Chyba pierwszy raz udało się zebrać w Polsce, porównując z analogicznymi wydarzeniami, tak silną reprezentację z poziomu europejskiego. Mieliśmy zaszczyt gościć m.in. przedstawicieli KE, szefa Europejskiego Stowarzyszenia Biogazu czy przedstawicieli Biomethane Industrial Partnership, którzy zadeklarowali jeszcze większą współpracę na rzecz rozwoju polskiego rynku biometanu – przy zaangażowaniu Polskiej Organizacji Biometanu. Ważnym elementem tej współpracy i promocji Polski jest działalność naszego biura POB w Brukseli, w kontaktach zarówno z polskimi europarlamentarzystami, jak i innymi interesariuszami w PE, szczególnie w kontekście polskiej prezydencji w UE.
Trzeci obszar to silne zaangażowanie biznesu i inwestorów m.in. w rozwój projektów z branży paliwowej. W Forum wzięły udział takie firmy jak Total Energies, Vitol, Shell, GRDF, Eiffel, Gasum, czy Scania; byli tam więc przedstawiciele największych grup europejskich. Tym bardziej żałuję, że naszego zaproszenia nie przyjęli przedstawiciele polskiego championa – Orlenu czy Polskiej Spółki Gazownictwa.
TŚ: Czy w takim razie wszystko wskazuje na to, że firmy zachodnie na dobre rozpoczęły wielką ekspansję biometanową w Polsce?
MT: Takie działania jak przejęcie Polskiej Grupy Biogazowej przez Total Energies wskazują, że gracze europejscy zdają sobie sprawę z ogromnego potencjału naszego kraju. Możemy tylko ubolewać nad tym, że Orlen nie wykonał tego ruchu jako pierwszy, szczególnie w kontekście tego, że biogaz/biometan to absolutne must have dla przyszłości rafinerii, zielonego paliwa i procesów dekarbonizacyjnych. Zagraniczne firmy przychodzą do nas z wiedzą, doświadczeniem i kapitałem. Biorą udział w grze rynkowej, gdzie nie ma sentymentów. Jeśli polskie firmy się nie zaangażują, to w ich miejsce wejdą inni. Dlatego też cały czas liczę na to, że Orlen śmiało wkroczy do gry, bo ma wszystkie atuty i narzędzia, które są tu potrzebne; dysponuje kapitałem, jest obecny lokalnie w całej Polsce, ma przyłącza i sieć dystrybucyjną w postaci Polskiej Spółki Gazownictwa.
TŚ: Jakie będą konsekwencje braku odważnej decyzji?
MT: Zagraniczne grupy paliwowedeklarują rozwój co najmniej kilkudziesięciu projektów w Polsce, co jest bardzo znamienne w kontekście tego, że ciągle brakuje jednoznacznego udziału polskich spółek, które de facto mogłyby na tej transformacji zyskać najwięcej. Myślę tutaj nie tylko o kwestiach paliwowych, ale też o przyszłości gazociągów. Musimy pamiętać o tym, że bez gazu ziemnego – i mającego go zastąpić biometanu – znany nam biznes gazociągów tradycyjnych przestanie funkcjonować. Gaz ziemny jest paliwem przejściowym i nie powinniśmy czekać na moment, kiedy kurki zostaną definitywnie zakręcone. Wodoru również nie będziemy transportować tą drogą, co oznacza, że gazociągi zostaną osierocone.
Przy okazji naszej rozmowy zwracam się z apelem do zarządów Orlenu i Polskiej Spółki Gazownictwa, żeby silniej włączyły się w proces transformacji. Bez tego ucierpi polska gospodarka więc w ostatecznym rozrachunku każdy z nas – konsument, który będzie płacił więcej za gaz i energię, a pieniądze będą trafiały za granicę.
TŚ: Á propos cen za energię elektryczną… to energia z OZE jest dziś najtańsza.
MT: Do tego zmierzam. Otóż, wróćmy pamięcią do 2015 r., kiedy została uchwalona ustawa o OZE, która przewidywała w Polsce system wsparcia dla produkcji energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych (wtedy była to wyłącznie lądowa energetyka wiatrowa). Spółki energetyczne podniosły wtedy larum, że energia z wiatru jest za droga i że nigdy nie osiągnie ceny rynkowej etc. W 2015 r. cena energii elektrycznej wynosiła 170 zł za MWh a dzisiaj, w 2024 r., jest to 570 zł za MWh, co oznacza ok. 350% wzrostu. Podobnie jest w przypadku cen gazu ziemnego; 2015 r. – cena 77 zł za MWh, dziś to już 240 zł, a bywało dużo więcej.
Biometan, będący częścią OZE, jest dziś w takiej sytuacji jak wiatraki w 2015 r. Jeżeli nie damy tej branży dobrego wsparcia teraz, to ona nie powstanie, a za 10 lat, gdy ceny gazu ziemnego będą oscylować w granicach 500 zł, będzie już za późno. Poza tym może już nie być możliwości zakupu czarnego gazu, bo polityka energetyczno-klimatyczna UE jest jasno zdefiniowana i dość konsekwentnie prowadzona. Zresztą, odejście od gazu ziemnego jest dla Europy, także z punktu widzenia bezpieczeństwa energetycznego, bardzo pozytywnym kierunkiem. Należy się spodziewać – wszelkie analizy największych firm konsultingowych także to pokazują – że w przyszłości nastąpi taki moment, iż poziom ceny gazu ziemnego zrówna się z kosztami produkcji biometanu, a następnie się przetnie i biometan będzie tańszy od gazu ziemnego.
TŚ: Czy widzi Pan szansę na przełamanie biometanowego impasu w Polsce?
MT: Widzę i uważam, że przełamanie tego impasu jest konieczne, ponieważ inaczej polska gospodarka zostanie zmarginalizowana, utraci konkurencyjność i wszyscy zapłacimy za to słoną cenę. Nie ma innego racjonalnego wyjścia, jak aktywnie włączyć się w realizację polityki klimatyczno-energetycznej. Polska ma ogromny potencjał biometanowy, a – musimy sobie to szczerze powiedzieć – bez biometanu nie będzie możliwa transformacja energetyczna i paliwowa. Duże nadzieje wiążę z tym, że po latach ciszy temat wreszcie przyspiesza. Najwyższa Izba Kontroli sprawdza co jest przyczyną impasu ostatnich lat; poprosiła również naszą organizację o wskazanie, jakie postulaty zgłaszaliśmy przez ostatnie dwa lata na rzecz rozwoju biometanu.
I tutaj znów dochodzimy do tematu zaangażowania ekspertów. Uważam, że konieczna jest zmiana dotychczasowej formuły porozumienia sektorowego. Zostało zawarte cztery lata temu, a wciąż nie ma żadnych jego efektów – cała praca jaką wykonali eksperci, ich rekomendacje i wnioski, zostały na papierze w szufladach ministerialnych. Ten fakt uprawnia stwierdzenie, że jest to porozumienie fasadowe; dlatego POB do niego nie dołączyła – nie chcieliśmy swoją obecnością legitymizować takiego tworu. Teraz jednak, kiedy MKiŚ deklaruje zmianę podejścia, z chęcią się zaangażujemy.
TŚ: Biogaz to nie tylko energia, ale też sposób na optymalne zagospodarowanie odpadów. Czy to jest wystarczająco akcentowane w debatach?
MT: Mówi się o tym, ale myślę, że wciąż jest za mało determinacji w działaniu. Oczywiście, że biogaz/biometan to obok korzyści energetycznych i paliwowych także efektywny sposób zagospodarowania odpadów, zarówno frakcji bio z odpadów komunalnych, jak i odpadów rolniczych. W dużych skupiskach ludzkich mamy ogromny wolumen przeterminowanej żywności, która z powodzeniem mogłaby być wykorzystana do produkcji biometanu. Warto wspomnień też o tym, że w ramach Europejskiego Zielonego Ładu, rolnicy – chcąc uzyskać dopłaty – będą zobligowani do prowadzenia tzw. upraw sekwencyjnych, które mają poprawiać jakość gleby. Dość przywołać wypowiedź pana Harmena Deckera, CEO Europejskiego Stowarzyszenia Biogazu (EBA), w której stwierdził podczas naszego Forum, iż przewiduje się, że biometan rolniczy w Unii Europejskiej będzie produkowany nawet w 60 procentach właśnie z upraw sekwencyjnych. To oznacza, że ma to być cały system wzajemnie powiązanych zachęt i mechanizmów.
TŚ: Czy Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi jest aktywne w tym temacie?
MT: Obawiam się, że ich aktywność nie jest wystarczająca. Myślę, że dla rozwoju biogazu potrzebna jest intensywna edukacja, bo to nie są proste rozwiązania. Produkcja biogazu jest znacznie bardziej skomplikowana niż produkcja energii ze słońca czy wiatru. Uważam, że obok edukacji społeczeństwa, bardzo potrzebna jest też edukacja kadr administracji publicznej. Kluczowe jest kreowanie dokumentów strategicznych państwa, z wizją i konsekwencją, by mogły one stać się wiarygodną podstawą do tworzenia aktów prawnych. Póki co jesteśmy mistrzami zmian legislacyjnych i muliplikowania nowelizacji ustaw. Ustawa o OZE będzie miała już dwie nowelizacje w tym roku…
Rozmawiała
Katarzyna Zamorowska
Artykuł powstał we współpracy z Polską Organizacją Biometanu
