Mapa drogowa Komisji ma pomóc w jak najlepszym wykorzystaniu potencjału drzemiącego w odpadach nienadających się do recyklingu. Potencjał ten wiąże się z odzyskiem energii i materiałów. Komisja uważa, że odpady mogłyby być wykorzystywane w dużo bardziej efektywny sposób, co pozwoliłoby m.in. na wypełnienie celów wyznaczonych w strategii energetycznej UE, a także unijnych celów dla energii odnawialnej. Tymczasem energia i inne zasoby przepadają bezpowrotnie z powodu nieodpowiedniego planowania i przestarzałych metod przetwarzania odpadów.
Obieg nie jest zamknięty
W dokumencie przytoczono dane mówiące o tym, że w wielu krajach członkowskich odpady nienadające się do recyklingu są masowo składowane lub spalane bez odzysku energii. Dotyczyło to połowy wszystkich wytworzonych w 2012 r. w UE odpadów (Eurostat). Odzysk energii miał miejsce tylko w przypadku 5 proc. odpadów (energia ta stanowiła 1,3 proc. całkowitego zużycia energii w UE). W 2013 r. z kolei na składowiska trafiało w Europie przeciętnie 31 proc. odpadów komunalnych. Odzysk energii dotyczył około 17 proc. z nich, a do spalenia przeznaczono 9 proc.
Dane wskazują ponadto, że aż 14 krajów członkowskich UE składowało w 2013 r. ponad połowę wytwarzanych odpadów komunalnych. Na tej podstawie można wysnuć wniosek, że znaczne ilości odpadów komunalnych nienadających się do recyklingu, które można by było wykorzystać gospodarczo, wyciekają z obiegu. Droga Europy do modelu circular economy pozostaje więc długa.
Metody odzysku energii z odpadów pod lupą
Wykorzystanie potencjału odpadów Komisja uzasadnia nie tylko dążeniem do modelu gospodarki o obiegu zamkniętym. Nie bez znaczenia jest tu możliwość uniknięcia emisji ze składowisk, co jest korzystne dla klimatu. Ponadto zużycie paliw kopalnych zostałoby ograniczone, co zwiększy bezpieczeństwo energetyczne w Unii. Tym bardziej, że niedawno przeprowadzone badanie Wspólnego Centrum Badawczego Komisji Europejskiej (Joint Research Centre - JRC) zidentyfikowało około 20 różnych paliw odpadowych, spośród których wiele jest niedocenianych bądź wykorzystywanych w małym stopniu.
Komisja nie podchodzi jednak do metod odzysku energii z odpadów bezkrytycznie. Będzie zmierzała do tego, by uczynić je jak najbardziej efektywnymi energetycznie. Ocenie zostanie poddane spalanie i współspalanie, a także inne, nowe, wciąż jeszcze udoskonalane procesy przetwarzania, jak np. gazyfikacja odpadów (do oceny zostaną wykorzystane opracowywane obecnie dokumenty referencyjne BAT w tej sprawie).
Polepszeniu efektywności procesów przetwarzania termicznego pomogłoby też sprawne ich łączenie z lokalnymi sieciami ciepłowniczymi i z systemami klimatyzacji. Podkreśla się, że spalanie, które pozwala odzyskiwać tylko energię elektryczną, jest stosunkowo nieefektywne (wydajność sięga wtedy około 23 proc.) w porównaniu do skojarzonego wytwarzania ciepła i energii elektrycznej (wydajność do 90 proc.).
Miejsce spalania w hierarchii postępowania z odpadami
Komisja zaznacza przy tym, że państwa członkowskie powinny uwzględniać w krajowych planach metody postawione najwyżej w hierarchii postępowania z odpadami, ze szczególnym naciskiem na zapobieganie ich powstawaniu, ponowne użycie i recykling. Unikać powinny natomiast składowania oraz nadmiernej rozbudowy zdolności produkcyjnych w instalacjach mechanicznego i biologicznego przetwarzania, jak również w spalarniach. Mogłoby to zagrażać realizacji obecnych i przyszłych celów (np. dotyczących recyklingu). Komisja zwraca uwagę, że państwa członkowskie niejednakowo pojmują rolę i miejsce odzysku energii z odpadów w odniesieniu do hierarchii postępowania z odpadami. Wskazanie im tego miejsca traktuje jako ważne zadanie.
Chociaż mapa drogowa służy tylko celom informacyjnym i jedynie w pewien sposób wpłynie na ostateczne decyzje Komisji, to jednak wyznacza pewien kierunek myślenia: wytwarzanie energii z odpadów jest traktowane w UE jako bezpieczne, odnawialne i stosunkowo łatwo dostępne źródło energii.
Ewa SzekalskaDziennikarz
