Luka w deklaracjach odpadowych miała wynieść 7 mln osób. Czy na pewno?

© FOTOWAWA

Jakie poziomy recyklingu osiągnęliśmy w 2020 r.? Jaka była wtedy liczba PSZOK-ów? M.in. na te pytania odpowiedzieliśmy analizując dane o odpadach ze sprawozdań marszałkowskich 2020 r., przedstawione przez Instytut Ochrony Środowiska-Państwowy Instytut Badawczy w listopadzie. Na ich bazie można było wysnuć także pobieżny wniosek, że ok. 7 mln Polaków unika opłat za odpady. Do takiej konstatacji doszli też posłowie, dopytując Ministerstwo Klimatu i Środowiska (MKiŚ) w interpelacji⁽¹⁾ o działania mające celu ograniczenie zjawiska unikania opłat za odpady.

W odpowiedzi na interpelację, Edward Siarka, sekretarz stanu w MKiŚ, wyjaśnił, że „zaobserwowane różnice w danych, pomiędzy rejestrem GUS oraz danymi z deklaracji dotyczących odpadów, wynikają z różnego zakresu zbieranych danych”. Swoista luka w deklaracjach odpadowych nie oznacza zatem wprost, że wspomnianych 7 mln osób unika opłat za odpady. Część gmin nie podaje liczby mieszkańców, bo zdecydowała się na metodę od gospodarstwa domowego, powierzchni lokalu czy od zużycia wody (Warszawa się z niej wycofała).⁽²⁾

- W ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (ucpg) wprowadzono różne metody, na podstawie których gmina może wyliczać opłatę za odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych dla nieruchomości zamieszkałych i niezamieszkałych. Metoda, w której opłata jest uzależniona od liczny osób, jest jedynie jedną z metod, pozostałe nie wymagają podawania w deklaracjach ilości osób (np. metoda ustalania opłaty uzależniona: od powierzchni lokalu, metoda od gospodarstwa domowego, od ilości zużytej wody) – przypomina Departament Gospodarowania Odpadami MKiŚ w komentarzu dla Teraz Środowisko. - Odnosząc się do raportu (…), zidentyfikowane dysproporcje pomiędzy liczbą mieszkańców, w zależności od źródła pochodzenia danych, wynikają m.in. ze sposobu rozliczania opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi (…); fakt że określona liczba osób nie jest ujęta w deklaracjach oznacza m.in. że część gmin nie korzysta z metody wymagającej podania w deklaracji ilości osób zamieszkujących daną nieruchomość – stwierdza MKiŚ.

Z jakich metod korzystają gminy?

Czy MKiŚ wie, ile gmin korzysta z metod, które nie uwzględniają liczby osób? Otóż, nie. - Przepisy ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach nie zobowiązują gmin do przekazywania ww. informacji – powinny one być dostępne na stronach internetowych gmin lub np. w wojewódzkich dziennikach urzędowych – sugeruje MKiŚ. W istocie, uchwały są w dziennikach dostępne. Stopień rozproszenia informacji uniemożliwia jednak dziennikarską analizę.

MKiŚ przywołuje jeszcze ustawę z 11 sierpnia 2021 r. (nowelizującą ustawę ucpg, Prawo ochrony środowiska oraz ustawę o odpadach, Dz. U. z 2021 r. poz. 1648) wprowadzającą art. 6o ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach ust. 1a. Zgodnie z nim, wójt, burmistrz lub prezydent miasta w celu weryfikacji złożonych deklaracji może wykorzystać informacje i dane znajdujące się w jego posiadaniu oraz posiadaniu gminnych jednostek organizacyjnych, w tym przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych. - Powyższe rozwiązanie ma na celu umożliwienie weryfikowania przez gminy danych podanych w deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi ze stanem faktycznym (w tym np. ile osób zamieszkuje w danej nieruchomości). Ponadto rada gminy w uchwale dot. wzoru deklaracji może określić wykaz dokumentów potwierdzających dane zawarte w deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi - podkreśla resort.

W 2023 r. planowane uszczelnienie systemu

Jeden z naszych czytelników wskazał, że „najprostsze byłoby powiązanie deklaracji odpadowej z numerem PESEL”. Tak jak przez ogólnopolski system składamy deklaracje podatkowe, składalibyśmy deklaracje odpadowe. Zapytaliśmy przedstawicieli Departamentu Gospodarki Odpadami w Ministerstwie Klimatu i Środowiska, czy takie rozwiązanie jest możliwe. - Obecnie Ministerstwo Klimatu i Środowiska nie rozważa wprowadzenia rozwiązania polegającego na powiązaniu numeru PESEL z opłatami za odpady. Niemniej rozważane są inne rozwiązania pozwalające uszczelnić system, tak aby gminy mogły lepiej weryfikować dane zawarte w deklaracjach niezależnie od metody ustalania opłaty – czytamy w odpowiedzi.

Na czym miałyby polegać zapowiedziane rozwiązania? Na razie wiadomo, że chodzi o szersze wykorzystanie danych z różnych źródeł. - Odnosząc się do weryfikacji danych zawartych w składanych przez mieszkańców deklaracjach, informuję, że w Ministerstwie prowadzone są obecnie analizy, mające na celu wypracowanie kolejnych rozwiązań umożliwiających wykorzystanie przez gminy danych znajdujących się w różnych rejestrach – dowiadujemy się od MKiŚ.

W tym kontekście, warto przypomnieć jedną z rządowych deklaracji minionego roku. Mianowicie, zapowiedź powołania organu regulacyjnego do badania uchwał o deklaracjach odpadowych, która padła z ust Włodzimierza Tomaszewskiego, członka Rady Ministrów.

Marta Wierzbowska-Kujda
Redaktor naczelna, sozolog

Więcej treści dotyczących samorządów w zakładce Teraz Samorząd.